კომპტონი გამა-ობსერვატორია

         კომპტონი გამა-ობსერვატორია

                    

                                   Compton Gamma Ray Observatory CGRO (კომპტონი)

მეორე ,,დიდი ობსერვატორია'' ნასას ტელეკოპ ჰაბლის შემდეგ. ობსერვატორიის სახელწოდება ქვია არტურა კომპტონის პატივსაცემად, ნობელის პრემიის   ლაურეტი ფიზიკაში. პბსერვატორია ააგო TRW (ეხლა ნორტროპ პრუმანი) კომპანიამ. გაშვებული იყო კოსმოსურიი შატლის ატლატისის (მისია STS-37) მიერ 1991წ-ის 5 აპრილი და მუშაობდა 2000წ-ის 4 ივნისამდე. ამ დროსითვის ობსერვატორია იყო ყველაზე დიდი სასარგებლო ტვირთი (17ტ), როდესმე გაშვებულებს შორის კოსმოსური შატლის მიერ (ობსერვატორია ჩანდარას შემდეგ 22,7ტ რეკორდი გადაბიდა მასზე).

იხ.ვიდეო

იმის შემდეგ რაც თანამზგავრს ჰიროსკოპი გამოუვიდა მწყობრიდან ის ორბიტიდან მოხსნეს. მოუხედავად იმისა, რომ ობსერვატორია სრულუად მუშა გდომარეობაში იყო საშტატო რეჯიმში მუშბდა. ერთერთი ჰიროსკოპის მწყობრიდან გამოსვლი შემგდეგ მისი მართვა იყო გაძნელებული ნასა კონსულტაციის შედეგად გადაწყდა უსაფრთხოების იტერესებიდან გამომდინარე უკეთესი იქნებოდა ორბიტიდან მოხსნა კონტროლირებული რეჟიმში. თანაგზავრი შევიდა დედამიწის სქელ ატმოსფეროში 2000წ-ის 4 ივნისს და დაწივა ჩამიცვივდა წყნარ ოკეანეში.

კომპტონის ობსერვატორიის დატვირთვა ორბიტაზე, ატლანტიდის კოსმოსური შატლი

ტელესკოპმა EGRET  მიიღო მაღალი ხარისხის ცის რუქა გამა გამაოსხივებაში 100მევ– ზე მაღლა . EGRET ტელესკოპის მონაცემების ხარისხი გადააჭარბა მხოლოდ Fermi ობსერვატორიას, რომელიც გაშვებული იქნა 2008 წელს. EGRET ინსტრუმენტით მუშაობის ოთხი წლის განმავლობაში, 271 წყარო იქნა აღმოჩენილი, რომელთაგან 170 წყარო ვერ იქნა დადგენილი.

 ტელესკოპმა COMPTEL პირველად მიიღო გალაქტიკის რუქა რადიოაქტიური ალუმინის 26-ის ემისიის ხაზში, რომელიც ჩამოყალიბდა სუპერნოვას აფეთქებების დროს .

OSSE ხელსაწყოს გამოყენებით, დღეისათვის ყველაზე საუკეთესო წყარო  მიღებულია ენერგიის სხვადასხვა დიაპაზონში სხვადასხვა გალაქტიკური და ექსტრაკალტაქტიკური წყაროებიდან 1 მეგავამდე, 

BATSE– ის ინსტრუმენტმა აღმოაჩინა 3000 – ზე მეტი გამა – სხივის ადიდების დრო (გამა-სხივების ადიდების უდიდესი ნაკრები დღემდე ), რამაც პირველად დაუშვა გამა-სხივების ადიდების არაერთი მნიშვნელოვანი სტატისტიკური შესწავლა . სხვა საკითხებთან ერთად, შესაძლებელი გახდა იმის ჩვენება, რომ გამა-სხივების ადიდების სივრცული განაწილება ცაში ძალიან ერთგვაროვანია და ისინი იყოფა ორ დიდ ოჯახში, რომელთა საშუალო ხანგრძლივობა ნაკლებია და 2 წამზე მეტია . თანამედროვე კონცეფციების თანახმად, გამა-სხივების ადიდების ხანგრძლივობის გამიჯვნა განპირობებულია ასტროფიზიკური ობიექტების ბუნებაში განსხვავებით, აფეთქებებით, რომლებშიც გამა-სხივის ადიდებას იწვევს (ორმაგი შავი ხვრელების ან ნეიტრონული ვარსკვლავების შერწყმა და მასიური ვარსკვლავის დაშლა)

BATSE ინსტრუმენტის გამოყენებით, ამჟამად რენტგენული პულსის საუკეთესო მონიტორინგი განხორციელდა, რამაც შესაძლებელი გახადა ნეიტრონული ვარსკვლავების დაგროვების სხვადასხვა ასტროფიზიკური მოდელის არაერთი მნიშვნელოვანი ტესტის ჩატარება .

დედამიწის ატმოსფეროში ჭექა-ქუხილისგან მოკლე გამის რაზმი ღიაა.

ატლანტიდის სტარტი ობსერვატორიის დედამიწის ორბიტაზე (STS-37)