მაიას ცივილიზაცია

                       მაიას ცივილიზაცია

                                            

მესოამერიკული ცივილიზაცია, რომელიც ცნობილია თავისი მწერლობით, ხელოვნებით, არქიტექტურით, მათემატიკური და ასტრონომიული სისტემებით. მისი შექმნის დასაწყისი თარიღდება პრეკლასის დროიდან (ძვ. წ. 2000 - ძვ. წ. 250 წ.), მაიას ქალაქების უმეტესობამ კლასიკურ პერიოდში (ახ. წ. 250-900) მიაღწია განვითარების განვითარების მწვერვალს. იმ დროისთვის დამპყრობლები მოვიდნენ, ის ღრმა ვარდნა განიცადა. მაიამ ააშენა ქვის ქალაქები, რომელთაგან მრავალი მიტოვებული იყო ევროპელთა მოსვლამდე დიდი ხნით ადრე, ზოგი კი დასახლებული იყო. მაიას კალენდარი გამოიყენეს ცენტრალური ამერიკის სხვა ხალხებმა. გამოყენებულია იეროგლიფური წერის სისტემა, ნაწილობრივ გაშიფრული. შემორჩენილია მრავალი წარწერა ძეგლებზე. მათ შექმნეს ეფექტური მეურნეობის სისტემა, ჰქონდათ სიღრმისეული ცოდნა ასტრონომიის სფეროში.

იხ. ვიდეო

ადერული კლასიკური პერიოდიდან (ახ. წ. 250-600 წ.წ.) დიდი რაოდენობით შემორჩა პირამიდა ტაძრები წარწერებითა და მმართველთა სურათებით. ყველაზე ადრინდელი (292 წ) ნაპოვნია ტიკალში და მასზე აღბეჭდილია დინასტიის დამაარსებლის, მმართველ იაშ-მოშ-შოკას მემკვიდრის პორტრეტი. გვიანდელი კალსიკური პერიოდი (ახ. წ. 600-900წ.წ.) არის დიდი აღმშენებლობის ეპოქა, როდესაც გამოჩნდა კულტურის ახალი კერპები პალენკე და კოპანი, ხოლო ხელოვნებამ უდიდეს აღმავლობას მიაღწია. მაგრამ, როგორც ჩანს, ბუნებრივი რესურსები გამოიფიტა, რამაც გაომიწვია სოფლის მეურნეობის დაცემა, და უკვე პოსტკლასიკურ პერიოდში განუწყვეტელმა შიმშილობებმა, ეპიდემიებმა, უცხოელმა დამპყრობლებმა, განუწყვეტელმა ომებმა, - ყოველივე ამან ბოლო მოუღო მაიას ცივილიზაციას. თუმცა ცივილიზაცია მაინც განაგრძობდა არსებობას იუკატანის ჩრდილოეთ ნაწილში. აქ უმშვენიერესი ქალაქები – უშმალი, კაბახი, საიილი, ლაბნა – განაგრძობდნენ ცხოვრებას 1000 წლამდე, ხოლო ქალაქ ჩიჩენ-იცასათვის აყვავების პერიოდიც კი დადგა. მაგრამ ჩიჩენ-იცას მოულოდნელად დაღუპვის შემდეგ, იუკატანის მთავარ ქალაქად იქცა მაიაპანი. კოკომების დინასტიის 250 წლიანი ბატონობის შემდეგ, მაიაპანი დაანგრიეს აჯანყებული მეზობელი ქალაქების ბელადებმა, რის შემდეგაც, ყოფილი სახით მაიას ცივილიზაცია ვეღარ აღსდგა, ხოლო საბოლოოდ იგი ესპანელმა კონკისტადორებმა დაასამარეს
იხ. ვიდეო

კოლონიზაციის პერიოდი

მონების წარდგენა მაიას მმართველის წინაშე, ახ. წ. 785 წ.

ორი ცივილიზაციის, ევროპული და ამერიკული (ამ შემთხვევაში მაიას ცივილიზაცია) პირველი შეხვედრა გაიმართა თვით ქრისტეფორე კოლუმბის მონაწილეობით, როდესაც იგი თავისი მეოთხე ცურვის დროს ინდოეთში (კოლუმბი დარწმუნებული იყო, რომ მის მიერ აღმოჩენილი მიწა ინდოეთი იყო), მისმა ხომალდებმა ჩაუარეს თანამედროვე ჰონდურასის ჩრდილოეთ ნაწილს და კუნძულ გუანაიასთან შემოხვდათ ცალფა ხეში ამოღებული კანოე, სიგანით 1,5 მ. ეს იყო სავაჭრო ნავი, რომლის მგზავრებმაც ევროპელებს შესთავაზეს სპილენძის ფირფიტები, ქვის ხელცულები, კერამიკული ნაკეთობები, კაკაოს მარცვლები და ბამბის ქსოვილები.
იხ. ვიდეო

როდესაც ერნან კორტესმა აცტეკების დიდი იმპერია დაიპყრო, მან ერთ-ერთი თავისი რაზმის მეთაური გაგზავნა სამხრეთში, ახალი ტერიტორიების დასაპყრობად. 1547 წლისთვის, ესპანელებმა დაასრულეს მაიას ხალხების დაპყრობა, თუმცა ზოგიერთმა ტომმა თავი შეაფარა იუკატანის ნახევარკუნძულის ცენტრალური ნაწილის ტყებს და კიდევ 150 წლის განმავლობაში განაგრძობდა ბრძოლას. ესპანელების მიერ შემოტანილი ყვავილის, წითელას და გრიპის ეპიდემიები, რომლებსაც ადგილობრივი მოსახლეობა არ იცნობდა, მილიონობით ინდიელს ცელავდა სიკვდილის ცელით. ესპანელები ამავე დროს სასტიკად დევნიდნენ მათ რელიგიას: ანგრევდნენ ტაძრებს, წმინდა ადგილებს ძარცვავდნენ, ხოლო მათ, ვინც კერპთაყვანისმცემლობაში იყო შემჩნეული, კათოლიკე მისიონერი ბერები სვამდნენ ძელზე, დუღრავდნენ ცხელი წყლით, სცემდნენ მათრახით.

                                                      

                                                       მაიას ციფრები

ამ მისიონერებს ხელმძღვანელობდა ფრანცისკანელი ბერი დიეგო დე ლანდა, არაორდინარული და რთული პიროვნება. იგი სწავლობდა ადგილობრივი მოსახლეობის ყოფას, ცდილობდა მოეძებნა მაიას დამწერლობის საიდუმლოების გასაღები და აღმოაჩინა საიდუმლო სამალავი, რომელშიც 30 იეროგლიფიური წიგნი ინახებოდა. ეს წიგნები ხელოვნების ბრწყინვალე ნიმუშებს წარმოადგენდა: შავი და წითელი ნიშნები კალიგრაფის ხელით იყო გამოყვანილი ღია ფერის ქაღალდზე, რომელსაც ამზადებდნენ ლეღვის ან თუთის ხის ქვედა ნაწილისგან. თვით წიგნები დაკეცილი იყო „გარმონივით“, ხოლო გარეკანი იაგუარის ტყავისგან იყო დამზადებული.

                                       

                                     პირამიდა კუკლკანის ჩიჩენიცაში

ამ ბერმა გადაწყვიტა, რომ მაიას წიგნებში ეზოთერული ცოდნის მქონე, ეშმაკისეული მაცდუნებელი მასალა იქნებოდა და ბრძანა მათი დაწვა, რამაც მ„აიას ხალხს თავზარი დასცა და უზომოდ დაამწუხრა“. 1562 წელს, დიეგო დე ლანდას სამთვიანი ინკვიზიციის დროს, მისი ხელმძღვანელობით აწამეს 5 000 ინდიელი, რომელთაგან 158 დაიღუპა. ამ სისასტიკის გამო, დე ლანდა უკან, ესპანეთში გაიწვიეს, მაგრამ იქ გაამართლეს და სულ მალე უკვე ეპისკოპოსის რანგში დააბრუნეს.

კონკისტადორები ყველა შესაძლებელი ხერხებითა და მეთოდებით ანადგურებდნენ ინდილეთა კულტურას. ესპანელთა მოსვლიდან უკვე ასი წლის შემდეგ, მაიას დიდებული წარსულის შესახებ მოგონებაც კი აღარ დარჩა. ვერავინ წარმოიდგენდა, რომ ადამიანისთვის თითქმის აუტანელ, ამ ტროპიკულ კლიმატში უმაღლესი ცივილიზაცია არსებობდა. ის არტეფაქტების რომელიბიც მაიას ცივილიზაციას ახლავს ერქოასტრონავტულული თეორიის მომხრეებს იპყრობს ყურადღებას რ-იც ამქტკიცებენ, ისტორიაში მარალ განვიტარებული ცივილიზაციები ჩამოდიოდნენ დედამიწაზე და მათი დამსახურებაა როგორც მაღალი ცოდნა ასევე სხვადსხვა მართლაც საოცრებათა ისტორიული ნაგებობები. მათ შორის პირამიდები რ-ებიც არის სხვდასხვა კონტინეტზე ეგვიპტიდან დაწყებული მაისა ცივილიზაცისა და ჩინეთის ჩათვლით. 

                                          მაიას დაკარგული სამეფო

                                                

(ინგლისური Lost Kingdoms Of The Maya) - დოკუმენტური ფილმი სერიიდან "National Geographic Society".

ნაკვეთი

ათასობით წლის განმავლობაში, სანამ ესპანელმა დამპყრობლებმა ამერიკის კონტინენტზე დაეშვეს, ძლიერი სახელმწიფო არსებობდა თანამედროვე მექსიკისა და ცენტრალური ამერიკის ტერიტორიაზე - მაიას სამეფო. დაახლოებით ათასი წლის წინ, ამ უაღრესად განვითარებულმა საზოგადოებამ, რომელმაც ააშენა საოცარი სილამაზის ქალაქები და სტრუქტურები და ხშირად უცნობი დანიშნულების ადგილი, გაურკვეველი მიზეზის გამო, ტრაგიკულ დასასრულამდე მივიდა. კინორეჟისორთა გუნდი და "ეროვნული გეოგრაფიული საზოგადოება" ცდილობენ იპოვონ პასუხები მაიების მიერ დატოვებულ უამრავ საიდუმლო კითხვაზე.

იხ. ვიდეო