ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                       მიგელ დე უნამუნო

 (ესპ. Miguel de Unamuno; დ. 29 სექტემბერი, 1864 — გ. 31 დეკემბერი, 1936) — ესპანელი ესსეისტი, ნოველისტი, პოეტი, დრამატურგი და ფილოსოფოსი.

ავტობიგრაფია -  ფელიქს დე უნამუნოსა და სალომე იუგოს ვაჟი მიგელი ბილბაოს შუასაუკუნოვან ცენტრში, ბასკეთში დაიბადა. სიჭაბუკეში ბასკურმა ენამ დააინტერესა და ბილბაოს ინსტიტუტში სასწავლო მდგომარეობის კონკურენციასაც ეწეოდა საბინო არენას წინააღმდეგ. შეჯიბრი საბოლოოდ ბასკმა სწავლულმა რეზურექსიონ მარია დე ასკუემ მოიგო. უნამუნომ ყველა მთავარი ჟანრი სცადა: ესსეისტიკა, რომანი, პოეზია და დრამატურგია, და როგორც მოდერნისტმა სცადა ჟანრებს შორის მკვეთრი საზღვრები გაექრო. დღემდე გრძელდება დებატები იყო თუ არა უნამუნო '98-იანთა თაობის წევრი (ესპანეთის პოსტ ფაქტო ინტელექტუალ და ფილოსოფოს ლიტერატორთა ჯგუფი, რომელიც ხოსე მარტინეს რუისმა შექმნა, მაგალითად : ანტონიო მაჩადო, აზორინი, პიო ბაროჯა, რამონ დელ ვალე-ინკლანი, რამირო დე-მაეცუ და ანგელ გავინე მათ შორის.

სამწერლობო საქმიანობას უნამუნო ესპანეთის ინტელექტუალურ ცხოვრებაში მთავარი როლის თამაშს უხამებდა. ის სალამანკას უნივერსიტეტის რექტორად ორჯერ იქნა არჩეული 1900-დან 1924 წლამდე და 1930-დან 1936 წლამდე. ეს პერიოდი ესპანეთში დიდი სოციალურ-პოლიტიკური ვნებათაღელვის ხანად მოიხსენიება. უნამუნო პოსტიდან 1924 წელს მთავრობამ გადააყენა დანარჩენი ინტელიგენციის წინააღმდეგ პროტესტის გამოხატვის გამო. ის 1930 წლამდე დევნილობაში ცხოვრობდა ფუერტევენტურაში (კანარის კუნძულები) საიდანაც საფრანგეთს შეაფარა თავი. უნამუნო სამშობლოში გენერალ პრიმო დე რივერას დიქტატორობის დასასრულ დაბრუნდა და რექტორის თანამდებობაც დაიბრუნა. გადმოცემის თანახმად, უნივერსიტეტში დაბრუნების დღეს ლექციის დასაწყისში უნამუნოს თავისი გამოსვლა ამ ფრაზით დაუწყია : „როგორც გუშინ ვამბობდით...“.

იხ.ვიდეო - Unamuno

რივერას დიქტატურის დამხობის შემდეგ ესპანეთმა მეორედ გამოაცხადა რესპუბლიკა, რაშიც ესპანელმა ხალხმა კიდევ ერთხელ სცადა ხელთ აეღო საკუთარი ქვეყნის მართვის დემოკრატიული სადავეები, თუმცა, მცდელობა დღენაკლული აღმოჩნდა. უნამუნო ინტელექტუალთა მცირე პარტიის - Al Servicio de la República-ის (რესპუბლიკის სამსახურში) წევრი გახდა. აყვავების პირზე მყოფი რესპუბლიკა ლამის დაქუცმაცდა, როდესაც სამხედრო გადატრიალების შედეგად სათავეში მოსულმა გენერალმა ფრანცისკო ფრანკომ სამოქალაქო ომის ესკალაცია გამოიწვია. ინტერნაციონალისტური იდეებით დაწყებული კარიერა უნამუნომ თანდათან ვიწრო ნაციონალიზმზე გაცვალა, რადგან მიაჩნდა, რომ საგარეო ფაქტორთა მოძალება ესპანეთს თვითმყოფადობას გაუნადგურებდა. ამგვარად, რაღაცა დროით უნამუნო კიდევაც მიესალმებოდა ფრანკოს ამბოხებას, როგორც აუცილებელს ესპანეთის გარე ძალთაგან დაცვის საქმეში

ფრანკოს აჯანყების მხარდაჭერით პირველ კვირებში, 1936 წლის 12 ოქტომბერს, მან მკაცრად დაგმო იგი. ამის მიზეზი იყო ფალანგისტი გენერლის ხოსე მილან-ასტრაის შოვინისტური გამოსვლა სალამანკას უნივერსიტეტის დიდ დარბაზში. უნამუნომ მას შემდეგი სიტყვით უპასუხა:

ისმინეთ ჩემი სიტყვები, ყველა თქვენ. ყველა თქვენგანი მიცნობთ და იცით, რომ გაჩუმება არ შემიძლია. ხანდახან დუმილი ნიშნავს ტყუილს. რადგან დუმილი შეიძლება გავიგოთ, როგორც თანამონაწილეობა. მინდა დავაფასო - თუ შეიძლება ასე დავარქვათ - ჩვენს შორის მყოფი გენერალი მილიან-ასტრაის გამოსვლა. მოდით გვერდზე გადავდოთ პიროვნული შეურაცხყოფა ბასკებისა და კატალონიელების წინააღმდეგ შეურაცხყოფის ამ უეცარ აფეთქებაში. მე თვითონ დავიბადე, რა თქმა უნდა, ბილბაოში. ეპისკოპოსი, მოსწონს თუ არა, კატალონიელია ბარსელონადან. და სწორედ ახლა გავიგე უაზრო ნეკროფილი ძახილი: "გაუმარჯოს სიკვდილს!" მე კი, რომელმაც მთელი ცხოვრება უაზრო სიბრაზისგან ან სხვა ემოციებისგან წარმოშობილ პარადოქსებზე ფიქრში გავატარე, უნდა გითხრათ ჭკვიან და გამოცდილ აუდიტორიას, რომ ეს სასაცილო პარადოქსი მეზიზღება. გენერალი მილიან-ასტრაი ინვალიდია. მოდით ვთქვათ ეს ისე, რომ უხეშად ვიყოთ. ის ინვალიდი ვეტერანია. სერვანტესის მსგავსად. სამწუხაროდ, ახლა ესპანეთში ძალიან ბევრი ინვალიდია. და თუ ღმერთი არ შეისმენს ჩვენს ლოცვებს, მალე ისინი კიდევ უფრო გაიზრდება. და მტკივა იმის ფიქრი, რომ გენერალი მილიან-ასტრაი განსაზღვრავს მასების ფსიქოლოგიას. ინვალიდი, მოკლებული სერვანტესის სულიერ სიდიადეს, ის განიცდის ავისმომასწავებელ შვებას, ხედავს დეფორმაციას და დასახიჩრებას მის გარშემო. ეს არის გონების ტაძარი. და მე ვარ მისი მღვდელმთავარი. სწორედ თქვენ შეურაცხყოფთ მის წმინდა საზღვრებს. თქვენ შეგიძლიათ გაიმარჯვოთ, რადგან თქვენ გაქვთ უამრავი უხეში ძალა. მაგრამ ვერასოდეს დარწმუნდებით. რადგან ამისთვის დარწმუნება უნდა შეძლო. ამას დასჭირდება ის, რაც გაკლიათ ბრძოლაში - მიზეზი და სამართლიანობა. მე ყველაფერი ვთქვი."

- ჰიუ ტომასი. სამოქალაქო ომი ესპანეთში. 1931–1939 წწ

მილიან-ასტრაიმ უნამუნოს გამოსვლა შეაწყვეტინა ძახილით „სიკვდილი ინტელიგენციას! გაუმარჯოს სიკვდილს! მისი ანტიფრანკოს დემარშისთვის უნამუნო უნივერსიტეტის რექტორის თანამდებობიდან გაათავისუფლეს და ფაქტობრივად შინაპატიმრობაში მოათავსეს. გარდაცვალების წინა დღეს მან დაწერა: ”მე არ ვიცი არაფერი უფრო ამაზრზენი, ვიდრე ეკლესიასთან ყაზარმის სულის შეერთება, რომელიც ამყარებს ახალ მთავრობას”.

ფრანკომ მას შინაპატიმრობა მიუსაჯა და 31 დეკემბერს გარდაიცვალა. უნამუნო ძილში გარდაიცვალა, რაც მას სიკვდილის საუკეთესო და უმტკივნეულო გზად მიაჩნდა.

თითქმის ოცდაათი წლის შემდეგ, ფრანკომ უთხრა თავის ბიძაშვილს, რომ უნამუნოს საქციელი იყო "საკმაოდ შემაშფოთებელი, მიუღებელი პატრიოტულ ცერემონიაზე, ასეთ მნიშვნელოვან დღეს, ნაციონალისტურ ესპანეთში, რომელიც ებრძოდა სასტიკ მტერს და გადალახა დიდი სირთულეები გამარჯვების გზაზე".

იხ. ვიდეო - მიგელ დე უნამუნო /კატოს ლიტ.საღამოები / radio imedi

ფილოსოფიური შეხედულებები

1880-90 წლებში უნამუნო ბაკუნინის, ლასალიას, მარქსის სოციალისტურმა იდეებმა გაიტაცა. ის აქტიურ მონაწილეობას იღებდა სოციალისტურ ყოველკვირეულში „ლუჩა დე კლასე“ (კლასობრივი ბრძოლა). 1898 წელს, სამი წლის ვაჟის მენინჰიტის ინფექციით გარდაცვალებით გამოწვეული რელიგიური კრიზისის შემდეგ, სოციალიზმს ჩამოსცილდა და ფილოსოფიური კონცეფციის შემუშავებას მიჰყო ხელი. დიდი გავლენა იქონია უნამუნოზე ავგუსტინის შემოქმედებამ და იდეებმა, დაეწაფა შუასაუკუნეების ესპანელ მისტკოსებს, გატაცებით კითხულობდა ბ.პასკალსა და ს. კერკეგორას, რისთვისაც მან დანიური შეისწავლა ტექსტების ორიგინალში საკითხავად.

ვაჟის დაღუპვა დონ მიგელმა აღიქვა როგორც მსოფლიო ტრაგედია, რაც იმაში მდგომარეობს, რომ ადამიანს მარადიულად სურს ცხოვრება, მაგრამ არ ძალუძს. 1897 წლიდან დაწყებული და მთელი მისი შემოქმედების მანძილზე მის ნაწარმოებებში შეიმჩნევა ფიქრი რწმენასა და ურწმუნობაზე, სიკვდილსა და უკვდავებაზე, მის ყველა ტექსტს ტრაგიკული ნოტა გასდევს.

უნამუნო ავითარებს ღმერთის იდეას როგორც ფუნდამენტური ყოფიერების წყურვილის პროექციას უნივერსუმის უსასრულობასა და პირადი უნივერსუმისა და პირადი უკვდავების გარანტიაზე. უკვდავების რწმენის შენარჩუნების სურვილმა და ამავდროულად რელიგიურ ჭეშმარიტებებში დაეჭვებამ განსაზღვრა უნამუნოს მისწრაფება ე.წ. „კიჰოტიზმისკენ“, ანუ არარსებული იდეალის სახელით ბრძოლისაკენ რასაც გონება უაზრობად აღიქვამს. უნამუნოს ფილოსოფიის ცენტრალური პრობლემა - პიროვნების სულიერი ცხოვრებაა, რომელიც, მისი აზრით, მიმართულია სასრულისა და უსასრულოს წინააღმდეგობრიობაზე: პირადი უკვდავების სურვილს ეწინააღმდეგება რაციონალისტური დარწმუნებულობა არსის მოკვდავობაში, რწმენის მოთხოვნილებას კი - თანამედროვე გონებისთვის რწმენის შეუძლებლობაში.

უნამუნოს „აგონიის“ ცნება შემოაქვს, როგორც ცხოვრების განსაკუთრებით ტრაგიკული აღქმა, რაც გონისა და რწმენის შეურიგებელი დუალიზმით არის გამოწვეული. („ხალხისა და ადამიანების სიცოცხლის ტრაგიკული შეგრძნების შესახებ 1913“, „ქრისტიანობის აგონია“ 1924).

იხ.ვიდეო - Мигель де Унамуно, Трагическое чувство жизни | Трагический смысл жизни | Основные понятия философии -  

მიგელ დე უნამუნო, ცხოვრების ტრაგიკული განცდა | ცხოვრების ტრაგიკული აზრი | ფილოსოფიის ძირითადი ცნებები