ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                  Square Kilometre Array

მხატვრის ხედვა SKA ანტენის მასივის ცენტრალურ ბირთვზე

(შემოკლებით ინგლისურიდან. Square Kilometer Array - „[antenna] array [area] per square kilometer“) არის საერთაშორისო პროექტი მსოფლიოში ყველაზე დიდი რადიოინტერფერომეტრის შესაქმნელად. პროექტის სახელწოდება ასახავს თავდაპირველ გეგმას (შემუშავებული 1990-იანი წლების დასაწყისში) რადიოტელესკოპის შესაქმნელად, ანტენის საერთო ფართობით დაახლოებით ერთი კვადრატული კილომეტრი. მას შემდეგ ტელესკოპის დიზაინი გადაიხედა და გეგმის მიხედვით, შეგროვების ფართობი მნიშვნელოვნად უნდა აღემატებოდეს 1 კმ²-ს.

SKA-ს შტაბ-ბინად დიდ ბრიტანეთში Jodrell Bank-ის ობსერვატორია აირჩიეს.

იხ. ვიდეო .  - video - Square Kilometre Array

SKA რადიოინტერფერომეტრი იმუშავებს როგორც ადაპტური ანტენის მასივი ფართო სიხშირის დიაპაზონში და მისი ზომა მიაღწევს 50-ჯერ მეტ მგრძნობელობას, ვიდრე ნებისმიერი სხვა არსებული რადიოტელესკოპი. მის მუშაობას დასჭირდება ცენტრალური გამოთვლითი სერვერის ძალიან მაღალი შესრულება და გრძელი საკომუნიკაციო ხაზები, რომელთა გამტარუნარიანობა აღემატება მიმდინარე გლობალურ ინტერნეტ ტრაფიკს.

SKA პროექტი 20 ქვეყნის გლობალური თანამშრომლობის შედეგია, რომელიც მიზნად ისახავს უპასუხოს ფუნდამენტურ კითხვებს სამყაროს წარმოშობისა და ევოლუციის შესახებ.

გარკვეული ტექნიკური შესაძლებლობები

SKA შეძლებს ცის სკანირებას ათიათასჯერ უფრო სწრაფად, ვიდრე ოდესმე. ამ ანტენის მასივის მგრძნობელობა, რომელიც მუშაობს სიხშირეების ფართო დიაპაზონში, სავარაუდოდ 50-ჯერ აღემატება ნებისმიერი სხვა არსებული რადიოტელესკოპის მგრძნობელობას. მისი მიმღები ანტენებით კონცენტრირებული ცენტრალური ბირთვიდან 3000 კმ-ზე მეტ მანძილზეა დაშორებული, ის გააგრძელებს რადიოასტრონომიის საშუალებით გამოსახულების ნებისმიერი სხვა ტექნიკის უმაღლესი გარჩევადობის გამოსახულების მიწოდების ტრადიციას.

SKA-ს მუშაობა მოგცემთ მონაცემებს სამყაროს შესახებ დიდი აფეთქებიდან მხოლოდ რამდენიმე მილიონი წლის ასაკში, ანუ იმ მომენტში, როდესაც პირველი ვარსკვლავები და გალაქტიკები დაიწყეს ფორმირებას. სავარაუდოდ, SKA ასევე ხელს შეუწყობს გრავიტაციული ტალღების ძიებას, რომელიც წინასწარმეტყველებს ზოგადი ფარდობითობით და დადასტურებულია ექსპერიმენტულად, როგორც ეს გამოცხადდა 2016 წლის 11 თებერვალს LIGO და VIRGO კოლაბორაციების მიერ.

                                                             

მსოფლიო რუკაზე მუქ ლურჯად მონიშნულია SKA-ს წევრი ქვეყნები.

SKA-ს მშენებლობა, რომლის ბიუჯეტი 1,5 მილიარდი ევროა, 2018 წელს უნდა დაწყებულიყო. დაკვირვების დაწყება დაიგეგმა 2020 წელს, ხოლო სრული სიმძლავრის მიღწევა 2024 წლისთვის.

2012 წლის 25 მაისს მიღებულ იქნა გადაწყვეტილება SKA ანტენების განთავსებაზე როგორც ავსტრალიაში, ასევე სამხრეთ აფრიკაში. SKA მასივის მცირე ნაწილი ასევე განთავსდება ახალ ზელანდიაში, რომელიც უზრუნველყოფს ჩვენი გალაქტიკის, ირმის ნახტომის საუკეთესო ხედს და რადიო ჩარევის დონე ნაკლებია.

2015 წლის მაისში, პროექტის მრჩეველთა საბჭომ გადაწყვიტა SKA-ს შტაბ-ბინის განთავსება ბრიტანულ ასტროფიზიკურ ცენტრ Jodrell Bank-ში (ინგლ. Jodrell Bank Center for Astrophysics) მანჩესტერის მახლობლად.

2016 წლის ივლისში, SKA მეგა-ტელესკოპის სამხრეთ აფრიკულმა ნაწილმა, MeerKAT ტელესკოპმა, ოფიციალურად დაიწყო მუშაობა ჯერ კიდევ მის დასრულებამდე და აღმოაჩინა ათასობით ადრე უცნობი გალაქტიკა მისი მუშაობის პირველ სესიაზე.

პროექტის მეორე ეტაპისთვის შეიქმნა პროტოტიპი მკვრივი ფაზური მასივის ტელესკოპის გიგაჰერცის სიხშირის დიაპაზონში, EMBRACE.

2022 წლის დეკემბერში დაიწყო რადიოტელესკოპის ავსტრალიური ნაწილის მშენებლობა დასავლეთ ავსტრალიაში, მურჩისონის ოლქში.