ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                    კრასუსი

მარკუს ლიცინიუს კრასუსი

 (დ. ძვ. წ. 115 — გ. ძვ. წ. 53) — რომაელი მთავარსარდალი და სახელმწიფო მოღვაწე. დიქტატორ სულას მომხრე და სპარტაკის აჯანყების ჩამხშობი. ძვ. წ. 60 კრასუსმა, პომპეუსმა და კეისარმა დადეს საიდულო გარიგება, რომელიც პირველი ტრიუმვირატის სახელით არის ცნობილი ისტორიაში. კრასუსი ამავე დროს იყო რომის ერთ-ერთი უმდიდრესი ადამიანი. სხვადასხვა წყაროს ცნობებით ის ფლობდა 200 მილიონ სესტერციუმს (ჟურნალ ფორბსის 2008 წ. თებერვლის გამოშვების მიხედვით 169.8 მილიარდი დოლარი).

ტრიუმვირატი

62 წელს ძვ. ე. გნეუს პომპეუსი რომში ჩავიდა მესამე მითრიდატურ ომში გამარჯვების შემდეგ. ტრიუმფის აღნიშვნის შემდეგ, მან მოითხოვა სენატის დამტკიცება მისი ბრძანებების აღმოსავლეთში და მიწების მიცემა მისი ვეტერანებისთვის. სენატორები წინააღმდეგი იყვნენ, რადგან პომპეუსის გავლენა გადაჭარბებულად მიიჩნიეს. გამარჯვებულის მთავარ მოწინააღმდეგეებს შორის ლუკულუსთან, კატონთან და მეტელუს სელერთან ერთად იყო კრასუსი. შედეგად, პომპეუსის საქმეზე გადაწყვეტილების გადადება დაიწყო.

ამასობაში, კეისარი დაბრუნდა ესპანეთიდან (ძვ. წ. 60 წლის ზაფხულში), რომელმაც მაშინვე გამოაცხადა, რომ მომავალ წელს კონსულებად არჩევის გეგმას აპირებდა. გაიუს იულიუსმა სთხოვა სენატს დაუსწრებლად კენჭისყრის უფლება, რათა შეენარჩუნებინა ტრიუმფის უფლება, მაგრამ უარი მიიღო. ეს მოვლენები დაკავშირებულია პირველი ტრიუმვირატის (ლათ. triumviratus - „სამი კაცის გაერთიანების“) შექმნასთან კეისრის, პომპეუსის და კრასუსის მონაწილეობით. მისი ინიციატორი იყო კეისარი, რომელიც თვლიდა, რომ მხოლოდ პომპეუსთან ალიანსის შემთხვევაში მარკუს ლიცინიუსი ავტომატურად გახდებოდა მისი მოწინააღმდეგე. ეს უკანასკნელი იმედოვნებდა, რომ ტრიუმვირატი პოლიტიკური საყრდენი გახდებოდა „ბიზნეს სამყაროს“ ინტერესების დასაცავად სენატისგან, რომელთანაც იგი მჭიდროდ იყო დაკავშირებული.

გარემოებები, რომლებშიც წარმოიშვა ეს კავშირი, საკმარისად ნათელი არ არის. წყაროების მტკიცებულებები ურთიერთგამომრიცხავია, რაც, როგორც ჩანს, ასოციაციის თავდაპირველი ფარული ბუნებით აიხსნება. პლუტარქე, აპიანე, ლივი ტიტუსი და კასიუს დიო წერენ, რომ შეთანხმება კონსულების არჩევამდე (ძვ. წ. 60 წლის ზაფხული); სვეტონიუსის აზრით, ეს მოხდა არჩევნების შემდეგ მალევე, ანუ 60 წლის შემოდგომაზე. Velleius Paterculus თარიღდება ტრიუმვირატის ჩამოყალიბებას ჯერ კიდევ 59  წლით. ერთადერთი თანამედროვეს - ციცერონის გზავნილი არის მოკლე და ბუნდოვანი მოხსენიება ზოგიერთი მოლაპარაკების შესახებ ატიკუსისადმი მიწერილ წერილში, რომელიც დაიწერა 60 დეკემბერში; ამჟამად, ამ მტკიცებულებების საფუძველზე, ვარაუდობენ, რომ ტრიუმვირებს შორის მოლაპარაკებები კერძო საკითხებზე კეისრის კონსულობის დაწყებამდე.

ასე რომ, კეისარი ცდილობდა პოლიტიკური გავლენის მოპოვებას, კრასუსი - მისი გაზრდა, პომპეუსი - შენარჩუნება. თანაბრად შეპყრობილნი სახელმწიფოში ძალაუფლების ლტოლვით, ისინი ნებით გაერთიანდნენ მისი ხელში ჩაგდების მიზნით.

- ლუციუს ანეუს ფლორუსი. Epitomes, II, 13, 1.

კეისარმა მიიღო საკონსულო - უპირველეს ყოვლისა, კრასუსის ფულის წყალობით მან მარკუს ლიცინიუსის მხარდაჭერით მიაღწია პომპეუსის ყველა აღმოსავლური ინსტიტუტისა და მიწის ახალი კანონის მიღებას; კრასუსი გახდა აგრარული კომისიის წევრი. გარდა ამისა, მარკუს ლიცინიუსის ინტერესებიდან გამომდინარე, პუბლიკანის ქირა მესამედით შემცირდა. როდესაც წლის ბოლოს კეისარმა მიიღო ცისალპური გალიის პროკონსულის უფლებამოსილება ხუთი წლის განმავლობაში, კრასუსმა პომპეუსთან ერთად უზრუნველყო ამ პროვინციას კიდევ ერთი - ნარბონ გალიის დამატება; მათი თანამგზავრები Aulus Gabinius და Lucius Calpurnius Piso Caesoninus კონსულები გახდნენ მომდევნო წელს. ამავდროულად, ტრიუმვირების პოპულარობა შესამჩნევად დაეცა კეისრის საკონსულოს დასასრულს; ს.უჩენკო ამას უკავშირებს იმას, რომ ტრიუმვირატი, რომელშიც საზოგადოებამ პირველად დაინახა ბრძოლის ინსტრუმენტი ყოვლისშემძლე სენატის წინააღმდეგ, თავად გადაიქცა ავტორიტარულ მმართველ ორგანოდ.

მომდევნო წლებში კეისარმა გაატარა თავისი გალიური ომი და დარჩენილი ორი ტრიუმვირი რომში იმყოფებოდა. გავლენიანი პოლიტიკოსი-დემაგოგი პუბლიუს კლოდიუს პულჩრი, რომელიც სახალხო ტრიბუნა გახდა ძვ.წ. ე., დაიწყო ციცერონის დევნა და თუ პომპეუსი უბრალოდ უმოქმედო იყო, მაშინ კრასუსმა ღიად მტრული პოზიცია დაიკავა მარკ ტულიუსის მიმართ. საბოლოოდ ეს უკანასკნელი გადასახლებაში წავიდა. ერთი წლის შემდეგ, ციცერონის დაბრუნების მომხრეებმა, ისარგებლეს იმით, რომ კლოდიუსმა კომპრომეტირება მოახდინა თავისი რადიკალური პოლიტიკური სტილით, მოიგო ტრიუმვირები მათ მხარეს; ციცერონისა და კრასუსის შერიგება მოხდა კრასუსის ვაჟის - პუბლიუს ლიცინიუსის შუამავლობით. პარალელურად, პომპეუსსა და კრასუსს შორის ურთიერთობების ახალი გაუარესება მოხდა: კლოდიუსი აქტიურად მოქმედებდა პომპეუსის წინააღმდეგ და ბევრი, მათ შორის თავად გნეუსი, დარწმუნებული იყო, რომ ყოფილი ტრიბუნის უკან მარკ ლიცინიუსი იყო (ეს ცნობილია წერილიდან. ციცერონი თავის ძმას[137]). 56 წლის დასაწყისში ძვ. ე. კლოდიუსის მომხრეები ცდილობდნენ კრასუსს პტოლემე XII-ის ტახტზე აღდგენის საბაბით ეგვიპტეში შეჭრილი ჯარის მეთაურობა მიენდოთ, მაგრამ ვერ შეძლეს.

56 აპრილი ძვ. ე. ტრიუმვირები შეიკრიბნენ ლუკაში შეხვედრაზე. მათთან ერთად 200 სენატორი და თითქმის ყველა მაგისტრატი მოვიდა ამ ქალაქში. შეხვედრის მიზანი იყო კრასუსსა და პომპეუსს და შესაძლოა ასევე კრასუსსა და კეისარს შორის ხახუნის აღმოფხვრა. ეს მიზანი მიღწეულია; მარკუს ლიცინიუსი და პომპეუსი შეთანხმდნენ, რომ წამოაყენონ თავიანთი კანდიდატურები კონსულებისთვის მომდევნო წლისთვის. გაიუს იულიუსმა აიღო ვალდებულება დაეხმარა მათ არჩევაში თავისი ჯარისკაცების გაგზავნით კენჭისყრაში მონაწილეობის მისაღებად. გარდა ამისა, გადაწყდა გალიაში კეისრის უფლებამოსილების გახანგრძლივება კიდევ ხუთი წლით და მსგავსი დანიშვნები ორ სხვა ტრიუმვირისთვის. კონსულების არჩევნები, რომელიც ჩვეულებრივ ზაფხულში იმართებოდა, გადაიდო და შედგა მხოლოდ ძვ.წ. 55 წლის იანვარში. ე. კეისრის ჯარისკაცებმა, მისი ლეგატის პუბლიუს კრასუსის, მარკოზის ძის მეთაურობით, უზრუნველყოფდნენ კენჭისყრის სასურველ შედეგს. პომპეზადა მიიღო კონტროლი ახლო და შორეულ ესპანეთზე, ხოლო კრასუსზე - სირიაზე. კენჭისყრას, პლუტარქეს თქმით, თან ახლდა ხოცვა-ჟლეტა ფორუმზე: ”თვითონ კრასუსმა... მუშტის დარტყმით ლუციუს ანნიუსს სახე სისხლით შეასხა და განდევნა ეს სენატორი, რომელიც მას ეწინააღმდეგებოდა”.

იხ.ვიდეო - БИТВА ПРИ КАРРАХ. Красс против парфян.

ომი პართიასთან

54 წ. დაიწყო კრასუსის ექსპედიცია პართიაში, რომელიც რომაელთა კატასტროფით დამთავრდა. კრასუსი მესოპოტამიაში შეიჭრა და რამდენიმე ქალაქი აიღო, გამოსაზამთრებლად კი ისევ სირიაში დაბრუნდა, შემდგომ 53 წელს კრასუსმა ხელმეორედ გაილაშქრა პართიელთა წინააღმდეგ. რომაელებს პართიელებთან ბრძოლაში აკლდათ უმთავრესი — კავალერია. კრასუსი, ამასთან ერთად გადამეტებით აფასებდა რომაელთა შესაძლებლობებს. ძვ. წ. 53 ს. კარრთან ახლოს მოხდა გადამწყვეტი შეტაკება რომალებსა და პართიელებს შორის. პართიულმა კავალერიამ დაჯაბნა რომაული ლეგიონები. ალყაში მოქცეული კრასუსი და მისი ჯარი იტანჯებოდნენ სიცხისა და წყურვილისაგან. ბრძოლაში დაიღუპა კრასუსის შვილი მამაცი პუბლიუსი. დაიღუპა თავად კრასუსიც, რომელსაც თავი მოკვეთეს და ოროდ II გაუგზავნეს. კარრის ბრძოლა იყო პირველი სერიოზული შეტაკება ორ უდიდეს სახელმწიფოს შორის. კრასუსის შემდგომ პართიის საკითხი უმთავრეს როლს თამაშობდა რომის საგარეო პოლიტიკაში.

თანამედროვე ისტორიოგრაფია

1950 წ. მეცნიერებმა საინტერესო ფაქტებს მიაგნეს. ოქსფორდის უნივერსიტეტის პროფესორმა ჰომერ დაბსმა (Homer Dubss) გამოაქვეყნა სამეცნიერო კვლევათა პირველი დოკუმენტები. როგორც გაირკვა, რომაული არმია მთლიანად არ განადგურებულა. კარრის ბრძოლას გადაურჩა 150-მდე ლეგიონერი, რომლებიც რომში აღარ დაბრუნდნენ და აღმოსავლეთისკენ გააგრძელეს გზა. ისინი დაქირავებულ საბრძოლო ჯგუფს წარმოადგენდნენ; ასევე წვრთნინდნენ სხვადასხვა ქვეყნის ჯარებს. 2007 წ. მეცნიერებმა მოინახულეს ჩინური სოფელი ლაქიანი გობის უდაბნოს მახლობლად, სადაც, გადმოცემით სახლობდნენ რომაელი ლეგიონერები. მეცნიერებმა აღმოაჩინეს ადამიანები, რომელთაც ჰქონდათ ქერა თმები, ლურჯი და მწვანე თვალები და ჩინელებისთვის არადამახასიათებელი ცხვირის ფორმები. ჩინურ წყაროებში არსებობს ცნობები, რომ ჰანის დინასტიის ჩინეთის არმიის გენერალი ჩენგ ტანგი შეებრძოლა „კუს საბრძოლო წყობის“ (რომაულ ლეგიონერთა ცნობილი საბრძოლო ფორმირება) რაზმს და ტყვედ აიყვანა. ჩინელები ისე მოხიბლულან ლეგიონერთა ბრძოლის ხერხებით, რომ ისინი გაათავისუფლეს და თავიანთ არმიაში მიიღეს. სწორედ რომაელთა დახმარებით აიღეს ჩინელებმა ქალაქი განსუ, რომელსაც შემდგომში უწოდეს ახალი სახელი „ლი-ჟიენ“, რაც ფონოლოგიურად ძლიერ წააგავს „ლეგიონს“. არქეოლოგიური გათხრების შედეგად მეცნიერებმა მოიპოვეს რომაული მონეტები და რკინის ჩაფხუტი, რომელსაც ჩინურად აწერია „ტყვე“.

იხ.ვიდეო - Marcus Licinius Crassus: The Rise & Fall of the Richest Man in Rome