ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                      ორიონი (მითოლოგია)

(ძველი ბერძნული Ὠρίων) - ძველ ბერძნულ მითოლოგიაში ცნობილი მონადირე, გამოირჩეოდა თავისი არაჩვეულებრივი სილამაზით და ისეთი ზრდით, რომ მას ზოგჯერ გიგანტს უწოდებდნენ . ორიონის შესახებ შეთქმულებები უკიდურესად რთულია. სხვადასხვა წყაროში მისი გარდაცვალების ადგილად მოიხსენიება ბეოტია, დელოსი, ქიოსი, კრეტა და ევბეა. მითი მას აკავშირებს თანავარსკვლავედი ორიონის გამოჩენას.

მას ჰყავდა ქალიშვილები მეტიოხი და მენიპე. კორინის (ძვ. წ. VI ს.) მიხედვით, ორიონი არის ბეოტიელი გმირი, რომელმაც ნიმფებისგან 50 ვაჟი გააჩინა, მათ შორის აკრეთეოსი.

იხ. ვიდეო - Мифы Древней Греции: ОРИОН

Დაბადება

პოსეიდონის ვაჟი და მინოსის ასული, ნიმფა ევრიალე (ჰესიოდეს  და ფერეკიდესის მიხედვით). ან გაიას ძე, ან მეფე ენოპიონის ძე.

სხვა ვერსიით, გირიეას ძე  (არისტომაქეს მიხედვით). დაიბადა ჰირიაში. აღიზარდა ორეაში ევბეაში და მიიღო სახელი ქალაქიდან. გმირის დაბადების შესახებ მითის გავრცელებული ვერსია მოგვითხრობს, რომ ერთხელ ზევსი, ჰერმესი და პოსეიდონი (ან არესი), ხოლო მაიკლ მაიერის თანახმად (XVII ს.) - ფებუს-აპოლონი, ვულკანი და ჰერმესი ეწვივნენ. თებეს გირიეას მკვიდრი. როდესაც მან ხარის მსხვერპლად შეწირვისა და ღმერთების მოვლის შემდეგ უშვილობის გამო ჩივილი დაიწყო, სტუმრებმა მსხვერპლის ტყავი მოითხოვეს. როცა პატრონმა ტყავი მოიტანა, შარდით აავსეს და მიწაში დამარხვა ბრძანეს. ცხრა თვის შემდეგ ორიონი გაჩნდა მისგან.

                                                                   

ორიონის სიკვდილი

აქტები

პოსეიდონისგან მიიღო ტალღებზე სიარული, როგორც მიწაზე (ჰესიოდე). ნადირობდა სიდესის ტყეებში. იგი დაქორწინდა სიდეზე, რომელიც ჰერამ ტარტაროსში ჩააგდო.

დაქორწინდა ქიოსში ენოპიონ მეროპეს ასულზე, ენოპიონის თხოვნით, თავისი რკინის ჯოხით გაანადგურა გარეული ცხოველები ქიოსზე, მაგრამ ენოპიონმა გადადო ქორწინება. შემდეგ ორიონმა მოიპარა მეროპე და ძალით დაეპატრონა. ამისთვის ენოპიონმა დააბრმავა ორიონი.

მან აღადგინა მხედველობა ჰელიოსის ამაღლების ადგილისკენ მოგზაურობით, სადაც მის მეგზურად ემსახურებოდა კედალიონი, ჰეფესტოს ერთ-ერთი მოწაფე, რომელსაც ორიონი ატარებდა მხრებზე. ორიონმა თავისი ბრმა თვალები მზის ღმერთის სხივებს აჩვენა, ჰელიოსმა კი მხედველობა დაუბრუნა. იქ იგი შენიშნა ქალღმერთმა ეოსმა და მისი საყვარელი გახდა.

სიცილიაში ზანკლას (ახლანდელი ქალაქი მესინა) მეფისთვის მან შექმნა სანაპირო და ააგო აქტას პორტი. ჰესიოდეს მიხედვით, კონცხი პელორიასი ავსებდა ორიონს (პელორიტანის მთები - მთათა ქედი სიცილიის ჩრდილო-აღმოსავლეთით), რომელმაც იქ დააარსა პოსეიდონის წმინდა ადგილი. ამის შემდეგ წავიდა ევბეაში, სადაც დასახლდა. სიკვდილის შემდეგ სამოთხეში მოთავსებული.

იხ. ვიდეო - Разнообразные мифы: Орион

სიკვდილი

სიკვდილის ერთ-ერთი ვერსიით, მას პლეადების დევნის დროს გაიას ან პოსეიდონის გამოგზავნილმა ამაზრზენი მორიელი უკბინა. ის დაედევნა პლეონეს თავის ძაღლთან ერთად, სანამ ის და მისი ქალიშვილები გადიოდნენ ბეოტიაში, დაედევნა მათ შვიდი წლის განმავლობაში, ზევსმა კი შეიბრალა და მოათავსა ისინი თანავარსკვლავედებს შორის (ან დაედევნა მათ ხუთი წლის განმავლობაში. თვე , რადგან ორიონის თანავარსკვლავედი ჩანს 5 თვის განმავლობაში).

მითის ვერსიით, მონადირე ორიონი, რომელიც ვნებით მისდევდა პლეადებს, ზევსმა გადააქცია ამავე სახელწოდების თანავარსკვლავედებად, თუმცა, ორონი თავის ძაღლთან ერთად აგრძელებს პლეადების დევნას ორონითა სამყაროში .  (ცის ყოველდღიურ ბრუნვაში მიჰყვება მათ.

რამდენიმე ვერსია მას არტემიდასთან ასოცირდება. ის იყო არტემისის თანამგზავრი ნადირობაში, ზოგიერთი ვარიანტის მიხედვით, ის იყო ან ქალღმერთის საყვარელი, ან მან უარყო იგი. მას დაარტყა არტემიდას ისარი ნადირობის დროს მისი დამარცხების, ან ქალიშვილობის ხელყოფის გამო, ან ეჭვიანობის გამო, ქალღმერთის ძმის, აპოლონის წაქეზებით, რომელსაც ეშინოდა მისი პატივისთვის. ერთ-ერთი ლოკალიზაციის მიხედვით, ის მორიელისგან მოკვდა ბეოტიაში, ავიწროებდა არტემიდას.

დელიური ვერსიით, ეოსს შეუყვარდა ორიონი და დელოსში მიიყვანა. საყვარელი ეოსი, მოკლული არტემისის მიერ. დელოსზე მას არტემისმა მშვილდი ესროლა, როცა ქალწული ოპიდას გაუპატიურება სცადა, სხვა ვერსიით, ის გარდაიცვალა, როცა არტემისი მიიწვია მასთან კონკურენციაში დისკის სროლაში, ან ცდილობდა არტემისის აცდუნებას და მოკლა მის მიერ. სხვა ვერსიით, ის იყო არტემიდას საყვარელი, რითაც აპოლონი უკმაყოფილო იყო და შესთავაზა გადაესროლა შავ წერტილს, რომელიც ზღვაში ჩანდა. მან გაისროლა და აღმოჩნდა, რომ ორიონს თავში დაარტყა, არტემისმა დასტირო და თანავარსკვლავედებს შორის მოათავსა.

კიდევ ერთი ვარიანტი: მან არტემიდასთან ერთად ნადირობა მოახდინა კრეტაზე და დაჰპირდა ყველა ცხოველის მოსპობას, რისთვისაც გაიამ მას მორიელი გაუგზავნა.

ქიოსის ვერსიით, მას შეუყვარდა არტემიდა, მაგრამ არტემიდას ნებით, ქიოსის კოლონის მთიდან მორიელი გამოჩნდა და დაკბინა. მან დაიკვეხნა არტემიდასთან და ლეტოსთან, რომ შეეძლო მთელი ცხოვრება გაენადგურებინა (ან იმიტომ, რომ შეყვარებული იყო ენოპიონზე და ტრაბახობდა, როგორც მონადირე), ხოლო გაიამ გაგზავნა მორიელი არტემისის დასაკბენად, მაგრამ ორიონი. თვითონ კი უკბინა და არტემისმა ვარსკვლავებამდე ასწია.

ტელესარქის[en] ცნობით, ასკლეპიუსმა  სცადა მისი გაცოცხლება, მაგრამ მოკლა ზევსის ჭექა-ქუხილმა. მისი გარდაცვალების შემდეგ ორიონი გადაიქცა ამავე სახელწოდების თანავარსკვლავედად (მიტის ზოგიერთი ვერსიით, ძაღლთან ერთად, გადაიქცა ვარსკვლავ სირიუსად ან თანავარსკვლავედად Canis Major; მითებში ასკლეპიუსის შესახებ ის ასევე გადაიქცა ვარსკვლავად. თანავარსკვლავედი Ophiuchus).

საფლავი ტანაგრაში (ბოეოტია)