ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

            ორიონის თანავარსკვლავედი

(ლათ. Orion) — ცის ეკვატორთან მდებარე თანავარსკვლავედი. მისი ყველაზე ბრწყინვალე ვარსკვლავები 0,1; 0,3-1,2;1,6;1,7; 1,8;2,0 და 2,2 ვიზუალური ვარსკვლავიერი სიდიდისაა. ორიონშია განლაგებული ორიონის დიდი ნისლეული, ასევე O და B სპექტრული კლასების ბევრი ვარსკვლავი, რომლებიც ვარსკვლავთა ასოციაციას ქმნიან. დაკვირვებისათვის საუკეთესო პირობებია ნოემბერ-იანვარში. ჩანს საქართველოდანაც.

                                                                        

მიმართულებები ორიონიდან მეზობელი თანავარსკვლავედების კაშკაშა ვარსკვლავებამდე

Მოკლე აღწერა

ამ თანავარსკვლავედში არის ორი ნულოვანი მაგნიტუდის ვარსკვლავი, 5 მეორე და 4 მესამე სიდიდის ვარსკვლავი და ყველაზე კაშკაშა ვარსკვლავებს შორის არის ცვლადები. 2011 წლის მონაცემებით, ორიონი თანავარსკვლავედებს შორის მეორე ადგილზეა ცვლადი ვარსკვლავების რაოდენობით - მათ შორის 2777. თანავარსკვლავედის პოვნა ადვილია სამი თეთრ-ლურჯი ვარსკვლავით, რომლებიც ქმნიან ასტერიზმის ორიონის სარტყელს - მინტაკას (δ. ორიონი), რაც არაბულად ნიშნავს "ქამარს", ალნილამ (ε Orion) - "მარგალიტის სტრიქონს" და ალნიტაკ (ζ Orion) - "საფარს". ისინი ერთმანეთისგან თითქმის ერთსა და იმავე კუთხურ მანძილზე დგანან და განლაგებულია ხაზში, რომელიც მიუთითებს სამხრეთ-აღმოსავლეთით ლურჯ სირიუსამდე (კანის მაიორში - ალნიტაკიდან), ხოლო ჩრდილო-დასავლეთით - წითელ ალდებარანამდე (კუროში). ყველაზე კაშკაშა ვარსკვლავებია რიგელი, ბეტელგეიზე და ბელატრიქსი. ორიონი არის ორიონის დიდი ნისლეული, რომელიც შეუიარაღებელი თვალით ჩანს.

თანავარსკვლავედი შეიცავს O და B ადრეული სპექტრული კლასების ბევრ ცხელ ვარსკვლავს, რომლებიც ქმნიან ვარსკვლავურ ასოციაციას. ორიონის თანავარსკვლავედი ასევე შეიცავს ბევრ ორიონის ცვლადს. მათ შორისაა T Taurus ტიპის ცვლადები, რომლებიც ქმნიან სამ T- ასოციაციას ორიონის თანავარსკვლავედში  და ფუორებს, რომელთა პროტოტიპი არის ორიონის FU.

იხ. ვიდეო - ОРИОН ● СОЗВЕЗДИЕ ОРИОН В ДЕТАЛЯХ

 

კაშკაშა ვარსკვლავები

ბეტელგეიზი, რომელსაც ასევე უწოდებენ ალფა ორიონისს, არის M- ტიპის მასიური წითელი სუპერგიგანტი ვარსკვლავი, რომელიც სიცოცხლის დასასრულს უახლოვდება. ეს არის მეორე ყველაზე კაშკაშა ვარსკვლავი ორიონში და არის ნახევრადრეგულარული ცვლადი ვარსკვლავი. ის ემსახურება როგორც მონადირის „მარჯვენა მხრის“ ფუნქციას, რომელსაც ის წარმოადგენს (თუ ვივარაუდებთ, რომ ის დამკვირვებლის წინაშეა). ის ზოგადად მეთერთმეტე ყველაზე კაშკაშა ვარსკვლავია ღამის ცაზე, მაგრამ ეს მერყეობდა 2019 წლის ბოლოსთვის მეათე ყველაზე კაშკაშა და 23-ე კაშკაშა ვარსკვლავს შორის. მოსალოდნელია, რომ მისი სიცოცხლის დასასრულს მოჰყვება სუპერნოვას აფეთქება, რომელიც ძალიან ხილული იქნება დედამიწიდან, რომელიც შესაძლოა დედამიწის მთვარეს გადააჭარბოს და ხილული იყოს დღის განმავლობაში. სავარაუდოდ, ეს მოხდება მომდევნო 100000 წლის განმავლობაში.

რიგელი, ასევე ცნობილი როგორც ბეტა ორიონისი, არის B ტიპის ლურჯი სუპერგიგანტი, რომელიც მეექვსე ყველაზე კაშკაშა ვარსკვლავია ღამის ცაზე. ბეთელგეიზის მსგავსად, რიგელი თავის ბირთვში აერთიანებს მძიმე ელემენტებს და მალე გაივლის სუპერგიგანტურ სტადიას (ასტრონომიული დროის მასშტაბით), ან იშლება სუპერნოვას შემთხვევაში, ან აშორებს მის გარე ფენებს და გადაიქცევა თეთრ ჯუჯად. იგი ემსახურება როგორც ორიონის, მონადირის მარცხენა ფეხი.

იოჰან ბაიერის მიერ ბელატრიქსი არის გამა ორიონისი. ეს არის ოცდამეშვიდე ყველაზე კაშკაშა ვარსკვლავი ღამის ცაზე. ბელატრიქსი ითვლება B ტიპის ცისფერ გიგანტად, თუმცა ის ძალიან პატარაა სუპერნოვაში აფეთქებისთვის. ბელატრიქსის სიკაშკაშე მიღებულია მისი მაღალი ტემპერატურიდან და არა დიდი რადიუსიდან. ბელატრიქსი აღნიშნავს ორიონის მარცხენა მხარზე და ნიშნავს "ქალი მეომარს" და ზოგჯერ ცნობილია როგორც "ამაზონის ვარსკვლავი". ეს არის ორიონის უახლოესი მთავარი ვარსკვლავი მხოლოდ 244,6 სინათლის წლით.

მინტაკა არის დელტა ორიონისი, მიუხედავად იმისა, რომ ის ყველაზე სუსტია ორიონის ქამრის სამი ვარსკვლავიდან. მისი სახელი ნიშნავს "ქამარს". ეს არის მრავალჯერადი ვარსკვლავური სისტემა, რომელიც შედგება დიდი B-ტიპის ცისფერი გიგანტისა და უფრო მასიური O-ტიპის მთავარი მიმდევრობის ვარსკვლავისგან. მინტაკას სისტემა წარმოადგენს დაბნელებულ ორობით ცვლად ვარსკვლავს, სადაც ერთი ვარსკვლავის დაბნელება მეორეზე ქმნის სიკაშკაშეს. მინტაკა არის ორიონის ქამრის სამი ვარსკვლავიდან ყველაზე დასავლური, ასევე ყველაზე ჩრდილოეთი.

ალნილამს ეწოდება Epsilon Orionis და დასახელებულია არაბული ფრაზით, რაც ნიშნავს "მარგალიტის ძაფს". ეს არის ორიონის სარტყლის სამი ვარსკვლავიდან შუა და ყველაზე კაშკაშა. ალნილამი არის B ტიპის ლურჯი სუპერგიგანტი; მიუხედავად იმისა, რომ მზიდან თითქმის ორჯერ უფრო დაშორებულია, ვიდრე სხვა ორი სარტყელი ვარსკვლავი, მისი სიკაშკაშე მას სიდიდით თითქმის თანაბარს ხდის. ალნილამი სწრაფად კარგავს მასას, მისი ზომის შედეგად. ეს არის ორიონის ყველაზე შორეული ვარსკვლავი, დაახლოებით 2000 სინათლის წლით.

ალნიტაკი, რაც ნიშნავს "ქამარს", დასახელებულია Zeta Orionis და არის ორიონის სარტყლის ყველაზე აღმოსავლური ვარსკვლავი. ეს არის სამმაგი ვარსკვლავის სისტემა, პირველადი ვარსკვლავი არის ცხელი ლურჯი სუპერგიგანტი და ყველაზე კაშკაშა O კლასის ვარსკვლავი ღამის ცაზე.

ბაიერის მიერ საიფი არის კაპა ორიონისი და ემსახურება როგორც ორიონის მარჯვენა ფეხს. ის რიგელის მსგავსი მანძილისა და ზომისაა, მაგრამ უფრო მკრთალი ჩანს. ეს ნიშნავს "გიგანტის ხმალს"

მეისა დასახელებულია ლამბდა ორიონისი, ქმნის ორიონის თავს და არის მრავალჯერადი ვარსკვლავი კომბინირებული აშკარა სიდიდით 3,33. მისი სახელი ნიშნავს "მნათობს".

იხ. ვიდეო - What's In The Orion Constellation?