ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет - მედიცინა
ანესთეზია
ანესთეზიის სტუდენტების ტრენინგი
ანესთეზია ბერძნული წარმოშობისაა და სიტყვასიტყვით "უგრძნობლობას" ნიშნავს. ანესთეზია იგივე გაუტკივარება ტკივილის შეგრძნების ხელოვნური გზით დათრგუნვაა, რაც აუცილებელია ქირურგიული მანიპულაციებისა და სხვადასხვა დიაგნოსტიკური პროცედურის დროს. მედიცინაში ის ორ მოვლენას გულისხმობს:
- გარეშე გამღიზიანებლებისადმი ტკივილის შეგრძნების შესუსტებას ან დაკარგვას;
- გაუტკივარებას, რომელიც სპეციალური საშუალებებით მიიღწევა.
ანესთეზიის პიონერი კრავფორდი
ისტორია
ქირურგიული მანიპულაციისას ტკივილის გამაყუჩებელ საშუალებებს ჩვენი წინაპრები ჯერ კიდევ ჩვენს წელთაღრიცხვამდე III-IV საუკუნეებში იყენებდნენ. ამას მოწმობს ებერსის ჩვენს წელთაღრიცხვამდე V საუკუნით დათარიღებული პაპირუსი, რომელშიც ოპერაციამდე ტკივილის გაყუჩების პროცესია აღწერილი, ტკივილგამაყუჩებელ საშუალებებად კი ლენცოფა, ოპიუმი და ალკოჰოლია გამოყენებული. ეს პირველი საანესთეზიო საშუალებებია, რომლებსაც არა მხოლოდ ეგვიპტელები, არამედ ძველი ბერძნები, რომაელები, ჩინელები და ინდოელებიც მიმართავდნენ. მართალია, ოპიუმს უხსოვარი დროიდან იცნობდნენ, მაგრამ ძლიერ ტკივილგამაყუჩებლად ის მხოლოდ XIX საუკუნეში აღიარეს, მას შემდეგ, რაც მან ჩინეთიდან ევროპასა და ჩრდილოეთ ამერიკაში შეაღწია. ევროპაში ოპიატების სწრაფ გავრცელებას დიდად შეუწყო ხელი XIX საუკუნის დასაწყისში ოპიუმისგან აქტიური კომპონენტის - მორფინის მიღებამ. ეს უებარი ტკივილგამაყუჩებელი საშუალება გამოდგა, რომელმაც მოგვიანებით მილიონობით ადამიანი გადაარჩინა სიკვდილს. 1846 წლის ოქტომბერში ბოსტონის უნივერსიტეტის სტუდენტმა, გვარად მორტონმა, წარმატებული საჯარო ექსპერიმენტით ახალი საანესთეზიო საშუალება - აზოტის ქვეჟანგი, ეგრეთ წოდებული მალხენი აირი, დაარეგისტრირა, რომელიც საანესთეზიო ნივთიერებათა შორის უმალ ლიდერად იქცა, თუმცა მალხენი აირი მორტონს არ აღმოუჩენია - ეს ცნობილი ინგლისელი ქიმიკოსის ჰემფრი დევიდსის დამსახურება იყო. რაც შეეხება ადგილობრივ გაუტკივარებას, როგორც ანესთეზიის ერთ-ერთ სახეს, მის აღმოჩენას გერმანელ ქირურგს კარლ ლუდვიგ შლაიხს უნდა ვუმადლოდეთ. 1892 წლის აპრილში მან ადგილობრივი ანესთეზიის აღმოჩენით გაუტკივარებისთვის ბრძოლა, რომელსაც საუკუნეების მანძილზე ეწეოდნენ მეცნიერები, გამარჯვებით დაასრულა. 1898 წლის 24 აგვისტოს კი მედიცინას გერმანელი მეცნიერის, გენიალური ქირურგის ავგუსტ ბირის დამსახურებით სპინალური ანესთეზია მოევლინა.
იხ. ვიდეო - ანესთეზია -სამედიცინო აღმოჩენები
საანესთეზიო საშუალებანი
ანესთეტიკები ასე ეწოდება იმ ქიმიურ საშუალებებს, რომელთა დახმარებითაც სამედიცინო მანიპულაციებისას ტკივილი ითრგუნება. საანესთეზიო ნივთიერებები ორი ძირითად ჯგუფად იყოფა:
- ინტრავენური პრეპარატები;
- საინჰალაციო საანესთეზიო საშუალებები (აირები და აქროლადი ნივთიერებები).
ინტრავენური საანესთეზიო საშუალებები შემდგომ ჯგუფებად იყოფა:
- საძილე ანუ ჰიპნოზურ საშუალებები :- ბარბიტურატები თიოპენტალი, ალკილფენოლები პროპოფოლი ბენზოდიაზეპინები მიდაზოლამი;ფენციკლიდინები კეტამინი, სტეროიდული ჰიპნოზურები ალთეზინი ხმარებიდან ამოღებულია. ეს საშუალებები უზრუნველყოფენ პაციენტის სწრაფ და კომფორტულ გადაყვანას ანესთეზიის მდგომარეობაში, მათი გამოყენება შესაძლებელია როგორც ანესთეზიის დასაწყისში ანესთეზიის ინდუქციისას ასევე ანესთეზიის შესანარჩუნებლად.
- ოპიატები - რომელთა ძირითადი დანიშნულებაა ტკივილის გაყუჩება; ისინი რამდენიმე დიდ ჯგუფად იყოფა, პირველ ჯგუფს, ნატურალურ ოპიატებს მიეკუთვნება მორფინიდა კოდეინი. მეორე ჯგუფია ნახევრადსინთეზური ოპიატები რომელთაც მიეკუთვნება მაგ. ჰეროინი, ოქსიკოდონი, ხოლო მესამე ჯგუფი, რომელიც უფრო ფართოდაა გამოყენებული ანესთზიაში - სინთეზური ოპიატები მაგ. ფენტანილი და მისი წარმოებულები რემიფენტანილი ; ალფენტანილი და სუფენტანილი. მათ იყენებენ როგორც ანესთეზიის მსვლელობისას, ასევე პოსტოპერაციული ტკივილის სამკურნალოდ.
ნერვკუნთოვანი გადაცემის მაბლოკირებელი პრეპარატები ანუ რელაქსანტები რომლებიც გამოიყენება ჩონჩხის კუნთების უკეთესი მოდუნებისა და საოპერაციოდ უკეთესი პირობების შეასაქმნელად.
საინჰალაციო საანეთეზიო პრეპარატები აიროვანი ან აქროლადი ნივთიერებებია. აირებია აზოტის ქვეჟანგი და ქსენონი ხოლო აქროლადი ნივთიერებები - ჰალოთანი, იზოფლურანი,სევოფლურანი და დესფლურანი რომლებიც ზოგადი ანესთეზიისას დამოუკიდებლად ან შიდავენურ ანესთეტიკებთან ერთად გამოიყენება. მათი გამოყენება შესაძლებელია როგორც ანესთეზიის დაწყებისას ასევე მის შესანარჩუნებლად. მაღალი საიმედოობის, უსაფრთხოების, გამოყენების სიიოლის და შედარებით სიიაფის გამო ინჰალაციური საანესთეზიო საშუალებები ფართოდაა გავრცელებული მსოფლიოში.
იხ. ვიდეო - Как действует анестезия? Что такое наркоз?
აღდგენა
ანესთეზიის შემდეგ უშუალო დროს გაჩენას უწოდებენ. ზოგადი ანესთეზიის ან სედაციის შედეგად გაჩენა საჭიროებს ფრთხილად მონიტორინგს, რადგან ჯერ კიდევ არსებობს გართულების რისკი.[25] გულისრევა და ღებინება დაფიქსირდა 9.8%-ში, მაგრამ ეს განსხვავდება საანესთეზიო საშუალების და პროცედურის მიხედვით. საჭიროა სასუნთქი გზების მხარდაჭერა 6,8%-ში, შეიძლება იყოს შარდის შეკავება (უფრო ხშირია 50 წელზე უფროსი ასაკის ადამიანებში) და ჰიპოტენზია 2,7%-ში. ჰიპოთერმია, კანკალი და დაბნეულობა ასევე ხშირია ოპერაციის შემდგომ პერიოდში კუნთების მოძრაობის ნაკლებობის გამო (და შემდგომში სითბოს გამომუშავების ნაკლებობა) პროცედურის დროს. შეიძლება იყოს ფუნქციური ნევროლოგიური სიმპტომების დარღვევის (FNSD) გამოვლინება.
პოსტოპერაციული კოგნიტური დისფუნქცია (ასევე ცნობილი როგორც POCD და პოსტ-ანესთეზიური დაბნეულობა) არის შემეცნების დარღვევა ოპერაციის შემდეგ. ის ასევე შეიძლება ცვალებადად იქნას გამოყენებული გაჩენის დელირიუმის (მყისიერი პოსტოპერაციული დაბნეულობა) და ადრეული კოგნიტური დისფუნქციის (კოგნიტური ფუნქციის დაქვეითება პირველ პოსტოპერაციულ კვირაში) აღსაწერად. მიუხედავად იმისა, რომ სამი ერთეული (დელირიუმი, ადრეული POCD და გრძელვადიანი POCD) ცალკეა, დელირიუმის არსებობა პოსტოპერაციულად პროგნოზირებს ადრეული POCD-ის არსებობას. როგორც ჩანს, არ არსებობს კავშირი დელირიუმს ან ადრეულ POCD-სა და გრძელვადიან POCD-ს შორის. უახლესი კვლევის თანახმად, რომელიც ჩატარდა დევიდ გეფენის მედიცინის სკოლაში UCLA-ში, ტვინი ცნობიერებისკენ მიმავალ გზაზე მოძრაობს მთელი რიგი აქტივობების კლასტერების ან „კერების“ მეშვეობით. დოქტორი ენდრიუ ჰადსონი, ასისტენტ-პროფესორი ანესთეზიოლოგიის დარგში, ამბობს: „ანესთეზიისგან გამოჯანმრთელება არ არის მხოლოდ ანესთეზიის „გაწურვის“ შედეგი, არამედ ტვინი, რომელიც პოულობს გზას უკან დაბრუნების შესაძლო აქტივობის ლაბირინთში იმ მდგომარეობებთან, რომლებიც ცნობიერების საშუალებას იძლევა. გამოცდილება. მარტივად რომ ვთქვათ, ტვინი გადატვირთავს თავის თავს.“
გრძელვადიანი POCD არის კოგნიტური ფუნქციის დახვეწილი გაუარესება, რომელიც შეიძლება გაგრძელდეს კვირების, თვეების ან მეტხანს. ყველაზე ხშირად, პიროვნების ახლობლები აღნიშნავენ ყურადღების ნაკლებობას, მეხსიერების და ინტერესის დაკარგვას იმ საქმიანობების მიმართ, რომლებიც ადრე ძვირფასია ადამიანისთვის (როგორიცაა კროსვორდები). ანალოგიურად, სამუშაო ძალაში მყოფმა ადამიანებმა შეიძლება შეატყობინონ დავალებების შესრულების უუნარობას იმავე სიჩქარით, როგორც ადრე შეეძლოთ. არსებობს კარგი მტკიცებულება, რომ POCD ხდება გულის ოპერაციის შემდეგ და მისი გაჩენის მთავარი მიზეზი არის მიკროემბოლიის წარმოქმნა. როგორც ჩანს, POCD ასევე გვხვდება არაკარდიოქირურგიაში. მისი მიზეზები არაკარდიოქირურგიაში ნაკლებად ნათელია, მაგრამ ხანდაზმული ასაკი მისი წარმოქმნის რისკფაქტორია.
იხ. ვიდეო - How does anesthesia work? - Steven Zheng
Комментариев нет:
Отправить комментарий