ტრუმენის დოქტრინა

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

ტრუმენის დოქტრინა  - Truman Doctrine

                 

                                                                                      ჰარი ტრუმენი

 ზოგადი სახელწოდება ცივი ომის დროინდელი სტრატეგიისა, რომელიც მიზნად ისახავდა საბჭოთა კავშირისა და კომუნიზმის ექსპანსიონიზმის შეჩერებას. ეს დოქტრინა საჯაროდ იქნა გაცხადებული პრეზიდენტ ჰარი ტრუმენის მიერ აშშ-ის კონგრესისადმი მიმართვაში 1947 წლის 12 მარტს.

1946 წელს ჯორჯ კენანმა დაწერა ე.წ. გრძელი დეპეშა, სადაც ის აცხადებდა, რომ საბჭოთა საფრთხესთან გამკლავება შესაძლებელი იყო მხოლოდ შეკავების გრძელვადიანი სტრატეგიით. ტრუმენი სირთულეებს წააწყდა სსრკ-ს მხრიდან პოტსდამის კონფერენციაზე (სსრკ უარს ამბობდა დათქმულ ვადაში ირანიდან ჯარის გაყვანაზე) და ამან დააჩქარა აშშ-ს სტრატეგიის ტრანსფორმაცია. რამდენიმე დღის შემდეგ შედგა ჩერჩილის სიტყვით გამოსვლა და უკვე ოფიციალურად გაჟღერდა ევროპის რკინის ფარდით გაყოფა. მომდევნო ერთი წლის განმავლობაში აშშ აძლიერებს დიპლომატიურ ზეწოლას სსრკ-ზე და ასევე ეხმარება ირანს, რათა შეამციროს სსრკ-ს გავლენა და აიძულოს ჯარების გაყვანა. თუმცა, მალე იგივე ვითარება შეიქმნება თურქეთსა და საბერძნეთში.

1947 წლის მარტში პრეზიდენტი ტრუმენი წარდგა კონგრესის წინაშე. კენანის გაფრთხილება, რომელიც „გრძელ დეპეშაში“ იყო გამოთქმული, საფუძვლად დაუდო შემდგომში საყოველთაოდ ცნობილ ტრუმენის დოქტრინას. „გრძელ დეპეშაზე“ დაყრდნობით 1947 წლის ივლისში გამოაქვეყნა სტატია ფსევდონიმით „X“. სტატიამ ცხარე დებატები გამოიწვია. საერთაშორისო ურთიერთობების სფეროში აშშ-ს წამყვანმა ჟურნალისტმა ვოლტერ ლიპმანმა მკაცრად გააკრიტიკა „X“ სტატია. პრეზიდენტმა ტრუმენმა, რომელსაც მხარს უჭერდა სენატორი არტურ ვანდერბერგი და კონგრესი, თავისი დოქტრინა საჯაროდ გამოაცხადა 1946 წლის დეკემბერში საბერძნეთის პრემიერ-მინისტრის ცალდარისის ვაშინგტონში სტუმრობის შემდეგ. საბერძნეთი დამატებთ დახმარებას ითხოვდა. აშშ-ს მთავრობა მზად იყო დახმარებოდა არა მხოლოდ საბერძნეთს, არამედ თურქეთსაც. ეს იყო პირველი საპასუხო ქმედება, რომელიც განხორციელდა თურქეთ-საბერძნეთში წამოწყებული კომუნისტური მოძრაობების წინააღმდეგ. თუ აშშ საბერძნეთს დაკარგავდა, თურქეთი გახდებოდა თავდაცვისუუნარო კომუნიზმის წინააღმდეგ, ასევე თუ თურქეთი შეასრულებდა საბჭოთა მოთხოვნებს, საბერძნეთიც დიდი საფრთხის წინაშე დადგებოდა. ეს იყო რეგიონული დომინოს ეფექტი, უფრო სწორედ კი საშიშროება, რომელიც წარმართავდა აშშ-ს გადაწყვეტილების მიღების პროცესს.

იხ. ვიდეო - Here's How the Truman Doctrine Established the Cold War | History - Learn how the Truman Doctrine marked the beginning of the Cold War, how it shaped America's attitude towards communism and how it shifted its foreign policy on interventionism with its involvement in the Mediterranean after World War II.

Subscribe for more from HISTORY:

დასავლეთის მარცხი საბერძნეთის კომუნისტებისგან დაცვის საკითხში, არა მარტო საფრთხეს შეუქმნიდა თურქეთს, არამედ კიდე უფრო გააძლიერებდა საბჭოთა კავშირის შესაძლებლობას ახალი ომის შემთხვევაში და თავისათავად დაასუსტებდა დასავლეთს. ტრუმენის დოქტრინა იყო პირველი ნაბიჯი, რომელიც შეკავების პოლიტიკის კუთხით გადაიდგა, მას მოჰყვა ეკონომიკური და სამხედრო ინსტრუმენტების ამოქმედება, რისი განხორციელებაც მარშალის გეგმითა და ჩრდილო-ატლანტიკური კავშირის შექმნით გახდა შესაძლებელი. ტრუმენის სიტყვებით, ამერიკის პოლიტიკა მიმართული იყო იმ თავისუფალი ხალხის მხარდასაჭერად, რომლებიც ეწინააღმდეგებოდნენ შეიარაღებულ უმცირესობებს ან მათ მიერ გარედან განხორციელებულ ზეწოლას, რომელიც მათი დამორჩილებისკენ იყო მიმართული. ტრუმენი განმარტავდა, რომ ეს პოლიტიკური რეჟიმები, რომლებიც ზეწოლას ახდენდნენ თავისუფალ ხალხებზე, (რაც დღესაც გრძელდება) წარმოადგენდნენ საფრთხეს საერთაშორისო მშვიდობისა და ამერიკის ეროვნული უსაფრთხოებისთვის.

ტრუმენმა 1947 წლის 12 მარტს მიმართა კონგრესს, ამ დროს საბერძნეთში სამოქალაქო ომი მძვინვარებდა (1946-1949). ტრუმენი აცხადებდა, რომ თუ საბერძნეთი და თურქეთი არ მიიღებდნენ საკმარის დახმარებას, კომუნიზმი გაიმარჯვებდა და ეს მთელს რეგიონზე აისახებოდა.

1950 წელს პრეზიდენტმა ხელი მოაწერა გასაიდუმლოებულ სამოქმედო გეგმას NSC-68, რომელმაც საგარეო პოლიტიკა აქტიური შეკავებისკენ შეცვალა. ეს დოკუმნეტი უფრო მკაცრ ანტიკომუნისტურ რიტორიკას შეიცავდა ამით განსხავდებოდა კენანის შეკავების ცნებიდან, რომელიც „X“ სტატიაში იყო გადმოცემული.

გრძელვადიანი პოლიტიკა და მეტაფორა

აგრეთვე: ცივი ომი და შეერთებული შტატების საგარეო პოლიტიკა

ისტორიკოსი ერიკ ფონერი წერს, რომ დოქტრინამ შექმნა პრეცედენტი ამერიკის შეერთებული შტატების დახმარებისთვის ანტიკომუნისტური რეჟიმებისთვის მთელ მსოფლიოში, რაც არ უნდა არადემოკრატიული იყოს, და საბჭოთა კავშირის წინააღმდეგ მიმართული გლობალური სამხედრო ალიანსების შექმნისთვის.

ტრუმენის დოქტრინა ემყარებოდა ამერიკული ცივი ომის პოლიტიკას ევროპასა და მთელ მსოფლიოში. ისტორიკოს ჯეიმს ტ. პატერსონის სიტყვებით:

ტრუმენის დოქტრინა იყო ძალიან ცნობილი ვალდებულება, როგორიც ადმინისტრაციას აქამდე არ ჰქონდა აღებული. მისი ყოვლისმომცველი რიტორიკა, რომელიც გვპირდებოდა, რომ შეერთებულმა შტატებმა უნდა დახმარებოდა ყველა „თავისუფალ ხალხს“ დამორჩილებაში, საფუძველი ჩაუყარა უამრავ შემდგომ წამოწყებას, რამაც გამოიწვია გლობალიზაციის ვალდებულებები. ამ მხრივ ეს იყო მთავარი ნაბიჯი.: 129

დოქტრინამ გაუძლო, ამტკიცებს ისტორიკოსი დენის მერილი, რადგან ის ეხებოდა უფრო ფართო კულტურულ დაუცველობას თანამედროვე ცხოვრებასთან დაკავშირებით გლობალიზებულ სამყაროში. იგი ეხებოდა ვაშინგტონის შეშფოთებას კომუნიზმის დომინოს ეფექტთან დაკავშირებით, საშუალებას აძლევდა მედიასენსიტიურად წარმოედგინა დოქტრინა, რომელმაც მოიპოვა ორპარტიული მხარდაჭერა და მოახდინა ამერიკის ეკონომიკური ძალაუფლების მობილიზება არასტაბილური რეგიონების მოდერნიზაციისა და სტაბილიზაციისთვის პირდაპირი სამხედრო ჩარევის გარეშე. მან საგარეო პოლიტიკის წინა პლანზე წამოაყენა ერის აღმშენებლობის საქმიანობა და მოდერნიზაციის პროგრამები.

ტრუმენის დოქტრინა გახდა დახმარების მეტაფორა, რათა დაეცვა ერი კომუნისტური გავლენისგან. ტრუმენმა გამოიყენა დაავადების გამოსახულება არა მხოლოდ კომუნიზმის გავრცელებისას მოსალოდნელი კატასტროფის განცდის გადმოსაცემად, არამედ მის შეკავების „რიტორიკული ხედვის“ შესაქმნელად, მთელ მსოფლიოში არაკომუნისტური ქვეყნების გარშემო დამცავი ფარის გაფართოებით. ის ეხმიანებოდა „კარანტინის აგრესორის“ პოლიტიკას ტრუმენის წინამორბედი, ფრანკლინ დ. რუზველტი, ცდილობდა დაეკისრა გერმანიისა და იაპონიის ექსპანსიის შეკავება 1937 წელს („კარანტინი“ ვარაუდობდა საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ოფიციალური პირების როლს ინფექციურ დაავადებასთან გამკლავებაში). სამედიცინო მეტაფორა სცილდებოდა ტრუმენის დოქტრინის უშუალო მიზნებს იმით, რომ გამოსახულებები ხანძრისა და წყალდიდობის გამოსახულებებთან ერთად, რომლებიც კატასტროფის გამომწვევი იყო, შეერთებულ შტატებს აძლევდა მარტივ გადასვლას პირდაპირ სამხედრო კონფრონტაციაზე შემდგომ წლებში კორეის ომთან და ვიეტნამის ომთან. სიცოცხლისა და სიკვდილის ტერმინებში იდეოლოგიური განსხვავებების ჩამოყალიბებით, ტრუმენმა შეძლო მოეპოვებინა მხარდაჭერა ამ კომუნიზმის შემცველი პოლიტიკისთვის.

იხ. ვიდეო - План Маршалла, Доктрина Трумэна, учредительный акт НАТО