ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

               პატარა ჯო (კინო ფილმი)

ინგლ. Little Joe - დრამატული ფილმი ფანტასტიკური ჟანრის რეჟისორ ჯესიკა ჰაუნსერის, ქვეყანა - ავსტრია, დიდი ბრიტანეთი გერმანია. ბიუჯეტი - 135,242$ 2019 წელს კანის კინოფესტივალის მთავარი კონკურსის მონაწილე. ემილი ბიჩამმა საუკეთესო მსახიობი ქალი მიიღო კანში

სიუჟეტი - ალის ვუდარდი (ემილი ბიჩამი), მარტოხელა დედა, უფროსი სელექციონერია მეცხოველეობის კორპორაციისთვის. კომპანიის პოლიტიკის საწინააღმდეგოდ, მან ერთ-ერთი მცენარე სახლში აიღო საჩუქრად თინეიჯერი ვაჟისთვის და შვილს სახელი დაარქვა "Baby Joe", მაგრამ მალევე დაიწყო მცენარის აუხსნელი შიში.

იხ. ვიდეო კინო

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

            შუა საუკუნეების მედიცინა

ადამიანის ანატომია მიონიტურა ,,ბრწყინვალე ადამიანი'' ჰერცოგ ბერისკი

 შუა საუკუნეებში უმეტესწილად განვითარებული იყო პრაქტიკული მედიცინა, რომლითაც დაკავებულნი იყვნენ მეაბანოე-დალაქები. ისინი ხსნიდნენ ვენებს, ახდენდნენ სახსრების ჩაგდებას, ამპუტირებას. მეაბანოეს პროფესია საზოგადოებრივ ცნობიერებაში ასოცირდებოდა „უსუფთაო“ პროფესიებთან, რომლებიც დაკავშირებული იყო ადამიანის ავადმყოფ სხეულთან, სისხლთან, გვამებთან; დიდი ხნის განმავლობაში საზოგადოება მათ არ იღებდა. გვიან შუა საუკუნეებში მეაბანოე-დალაქების, როგორც პრაქტიკული მკურნალების, ავტორიტეტი გაიზარდა, ხშირ შემთხვევაში სწორედ მათ მიმართავდნენ ავადმყოფები. მეაბანოე-მკურნალის ოსტატობისთვის მაღალი მოთხოვნები არსებობდა: რვა წლის განმავლობაში მას უნდა გაევლო მოსწავლეობის პერიოდი, ჩაებარებინა გამოცდა მეაბანოოე უხუცესების ამქრის, საქალაქო საბჭოს წარმომადგენლისა და მედიცინის დოქტორის წინაშე. ევროპის ზოგიერთ ქალაქში XV საუკუნის მიწურულს მოაბანოეებისგან იქმნებოდა ექიმი-ქირურგების ამქარი (მაგალითად, კელნში).
იხ. ვიდეო

შუა საუკუნეებში გავრცელებული იყო ტუბერკულოზი, მალარია, ყვავილი, ყივანახველა, სკაბიესი, სხვადასხვა სიმახინჯეები, ნერვული დაავადებები. ყველა ომის ჩვეული თანხმლებები იყო დიზენტერია, ტიფი და ქოლერა, რომელთაგანაც XIX საუკუნის შუა ხანებამდე იმაზე მეტი ჯარისკაცი იღუპებოდა, ვიდრე ბრძოლებისგან. თუმცა შუა საუკუნეების ნამდვილი უბედურება იყო ბუბონური შავი ჭირი. პირველად ის გაჩნდა ევროპაში VIII საუკუნეში. 1347 წელს შავი ჭირი აღმოსავლეთიდან ევროპაში შეიტანეს გენუელმა მეზღვაურებმა. მომდევნო სამი წლის განმავლობაში დაავადება მთელ კონტინენტზე გავრცელდა. 1354 წლისთვის შავმა ჭირმა მოიცვა აგრეთვე ნიდერლანდები, ჩეხური, პოლონური, უნგრული მიწები და რუსი.

იხ. ვიდეო

 

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -

                                კრიპტონი

1. 

ინერტიული გაზი უსუნო და უფერული

ელემენტის რიგითი ნომერი 36, 

(CAS-ნომერია: 7439-90-9) — ერთ ატომიანი ინერტული აირი, ფერის, გემოსა და სუნის გარეშე.

   

ატომური მასა (მოლური მასა) - 83,8 მ ა.ე. (გ. მოლი), ელექტრონული კონფიგურაზია - [Ar] 3d¹⁰ 4s² 4p⁶

ქიმიური თვისებები - კოვალენტური ბმა - 116 პმ, იონური რადიუსი - 169 პმ, ელექტროუარყოფითობა (პოლინგის თანახმად) - 3,0, ელექტროუარყოფითი პოტენციალი - 0, ჟანგვის ხარისხი - 2, 

მარტივი ნივთიერებების თერმოდინამილული თვისებები - ბივთიერების სიმმკვრივე - 

( - 153 °C-ის დროს)2,155 გ/სმ³), თბოტევადობა - 0,0095  ვტ/(მ·კ), დნობის ტემ-რა - 116,6კ, დნობის სითბო - კჯ/მოლი, დუღილის ტემპ-რა - 120, 85კ, აორთქლების სითბო - 9,05 კჯ/მოლი, მოლური მოცულობა - 32,2 სმ³/მოლი

                                                                                 

კრიპტონის ატმოსი სქემა

შედის ინერტული აირების ჯგუფში. 1898 წელს შოტლანდიელმა მეცნიერმა უილიამ რამზაიმ და მ. ტრავერიმ (ინგლისელი ქიმიკოსის) მიერ თხევადი აირის შემადგენელი კომპონენტების აორთქლების შემდეგ დარჩენილ ნაშთში (წინასწარ ჟანგბადის, აზოტის, არგონის მოცილების შემდეგ) ნარევში, სპექტრული მეთოდით აღმოჩენილი იქნა ორი აირი: კრიპტონი («ფარული», «საიდუმლო») და ქსენონი («უცხო», «უჩვეულო»). იმავე მეცნიერების მიერ, რამდენიმე კვირის

 მოგვიანებით, მსგავსი პროცედურებით აღმოჩენილ იქნა ნეონიც. 1904 წელს უ. რამზეის მიანიჭეს ნობელის პრემია კეთილშობილი აირების სერიის აღმოჩენისათვის (მათ შორის კრიპტონიც).

იხ. ვიდეო კროპტონი ინერტიული გაზია რომელსაც შუძლია ელვის გამოწვევა

იგი ატმოსფეროში გვხვდება კვალის სახით. მისი გამოყოფა თხევადი აირიდან ხდება ფრაქციული გამოხდით. სხვა იშვიათ აირებთან ერთად იგი ხშირად გამოიყენება ფლოურესცენცირებულ ნაერთებში.

დედამიწის ქერქში (ლითოსფეროსა და ატმოსფეროს ჩათვლით) კრიპტონის შემცველობა შეადგენს 1.9 × 10-8 %. იგი შეიძლება მივიღოთ თხევადი ჰაერის ფრაქციული გამოხდით. კრიპტონის რაოდენობა სივრცეში დამოკიდებულია მეტეორულ აქტივობასა და მზის ქარებზე. კრიპტონი არის ჰაერის ატმოსფეროში. წარმოიქმნება ბირთვული დაყოფით, მათ შორის ბუნებრივი პროცესების შედეგად, რომელიც მიმდინარეობს რადიოაქტიური ლითონების მადნებში.

კრიპტონი ქიმიურად ინერტულია. მკაცრ პირობებში რეაგირებს ფთორთან, კრიპტონის დიფტორიდის წარმოქმნით. შედარებით ეხლახან მიღებული იქნა პირველი ნაერთი კავშირებით Kr-O (Kr(OTeF₅)₂).

კრიპტონს აგრეთვე შეუძლია წყალთან წარმოქმნას კლარტატები (ჰიდრატები, მაგალითად, Kr × 6H2O), სადაც წყალში მოლეკულათშორისი მანძილები შევსებულია აირის მოლეკულებით. კლარტატები წარმოადგენენ არამდგრად ნაერთებს და მათ არსებობა შეუძლიათ შედარებით დაბალ ტემპერატურაზე. კრიპტონის ატომების მიერ კრისტალჰიდრატის წარმოქმნა იმის მაჩვენებელია, რომ მათ აქვთ პოლარიზაციის უნარი.

1965 წელს გაცხადებული იქნა შემდეგი შემადგენლობის შენაერთის მიღების შესახებ - KrF₄, KrO₃·H₂O და BaKrO₄. მოგვიანებით კი მათი არსებობა უარყოფილ იქნა.

2003 წელს ფინეთში პირველად იქნა მიღებული ფოტოლიზის გზით კრიპტონის მატრიცაზე კრიპტონისა და აცეტილენის ნაერთი კავშირებით C-Kr (HKrC≡CH — ჰიდროკრიპტოაცეტილენი) 

გამოიყენება ზემძლავრი ექსიმერული ლაზერების (Kr-F) წარმოებაში.

კრიპტონის ფტორიდი შემოთავაზებულია როგორც სარაკეტო საწვავის მჟანგავი და როგორც საბრძოლო ლაზერების კომპონენტი.

გამოიყენება მინაპაკეტებში როგორც მინებს შორისი სივრცის შემავსებელი, მინაპაკეტებისათვის უფრო მაღალი თბოფიზიკური და ხმის იზოლაციის თვისებების მისაცემად.

კრიპტონოსაგან გამოყოფილი მრავალი სპექტრალური ხაზი იწვევს მის იონიზაციას, რაც საშუალებას იძლევა იგი გამოყენებულ იქნას ფოტოგრაფიაში, როგორც ბრილიანტის თეთრის ნათების წყარო. კრიპტონი, სხვა აირებტან ერთად იძლევა კაშკაშა მომწვანო-ყვითელნათებას.

კრიპტონს არგონთან ერთად იყენებენ ფლუორესცენციული ნათურების შესავსებად (კრიპტონი 100-ჯერ უფრო ძვირია, ვიდრე არგონი). კრიპტონი ქსენონთან ერთად გამოიყენება გავარვარებული ნათურების შესავსებად. კრიპტონი ასრულებს მნიშვნელოვან როლს კრიპტონ-ფტორიდის ლაზერის მიღებასა და გამოყენებაში.

ექსპერიმენტულ ფიზიკაში თხევადი კრიპტონი გამოიყენება კვაზი-ჰომიგენური ელექტრომაგნიტური კალორიმეტრის მისაღებად. ამის მაგალითია NAM48-ის ცდა CERN-ში, რომელიც შეიცავს დაახლოებით 27 ტონა თხევად კრიპტონს. კრიპტონ-83 გამოყენება ჰპოვა (MRI) - მაგნიტურ რეზონანსულ იმიჯში (გამოსახულება), კერძოდ იგი გამოიყენება ჰიდროფილური და ჰიდროფობური ზედაპირების განსასხვავებლად, რომელსაც მოიცავს აირის სივრცე.

კრიპტონის ზემოქმედება ცოცხალ ორგანიზმზე ცუდადაა შესწავლილი. შეისწავლება მისი გამოყენების შესაძლებლობა წყალქვეშა საქმეებში, სასუნთქი ნაზავის შემადგენლობაში მაღალი წნევის პირობებში, ასევე როგორც ანესთეზიის საშუალება.

კრიპტონის დიდი რაოდენობით შესუნთქვამ შეიძლება გამოიწვიოს გაგუდვა.

კრიპტონის შემცველი აირების ნაზავების შესუნთქვისას, 3,5 ატმოსფეროზე უფრო მაღალი წნევის დროს შეიმჩნევა ნარკოტიკული ეფექტი

იხ. ვიდეო ქსენონი ყველაზე ნათელი გაზი დედამიწაზე

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

               ელექტრონული მიკროსკოპი

ელექტრონული მიკროსკოპი

მოწყობილობა, რომელსაც შესაძლებლობა აქვს, მიიღოს ობიექტის ძლიერ გადიდებული გამოსახულება ელქტრონების ერთ წერტილში ფოკუსირებისმეშვეობით.

ოპტიკური მიკროსკოპისგან განსხვავებით ელექტრონულ მიკროსკოპში იყენებენ ელექტრონების ნაკადს და მაგნიტურ ან ელექტრონულ ლინზებს.

ზოგიერთი ელექტრონული მიკროსკოპი უზრუნველყოფს გამოსახულების 2 მილიონჯერ გადიდებას, ამავე დროს უნდა გავიხსენოთ რომ საუკეთესო ოპტიკური მიკროსკოპები მხოლოდ 2000-ჯერ ადიდებენ. როგორც ელექტრონულ ასევე ოპტიკურ მიკროსკოპებს შეუძლიათ განსაზაღვრონ ტალღის სიგრძის დამოკიდებულება.

ელექტრონულ მიკროსკოპებში გამოიყენება ელექტრონული ან მაგნიტური ლინკეზები, რათა ვმართოთ ელექტრონები და გავადიდოთ ობიექტის რომელიმე კონკრეტული ადგილი

იხ. ვიდეო ელეტტრონული მიკროსკოპი

გამოყენების სფეროები

ნახევრად გამტარი და შემნახველი მონაცემები

• სქემის აღდგენა
• 3D მეტროლოგია
• დეფექტური ანალიზი

ბიოლოგია და ბილოგიის დარგები

• კრიობილოგია
• ბოჭკოს ლოკალიზაცია
• ელექტრონული ტომოგრაფია
• კრიო-ელექტრონული მიკროსკოპია
• ტოკსიკოლოგია

ბიოლოგიური წარმოება და ვირუსის ჩატვირთვის მონიტორინგი

• ნაწილობრივი ანალიზი
• რაოდენობის ფარმაცევტული კონტროლი
• ქსოვილის 3D გამოსახულება
• ვირუსოლოგია
• მეცნიერული გამოკვლევები
• მატერიალების კვალიფიკაცია
• მატერიალებისა და ნიმუშების მომზადება
• ნანოპროტოტიპების შექმნა
• ნანომეტროლოგია
• მოწყობილობის აღწერის ტესტირება და გადაღება

ინდუსტრია

• მაღალი ხარისხის გამოსახულების შექმნა
• 2D და 3D მაკრომახასიათებლების მოცილება
• მაკრონიმუშები ნანომეტრიული მეტროლოგიისათვის
• პარამეტრების ნაწილობრივი აწყობა და დაშლა
• დინამიური ექსპერიმენტების აღდგენა
• ნიმუშების მომზადება
• სამართლებრივი ექსპერტიზა
• ქიმია/ნავთობქიმია

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                       ფრიდერიკ შოპენი

(პოლ. Fryderyk Franciszek Chopin (Szopen)) (დ. 1 მარტი (სხვა წყაროებით — 22 თებერვალი, 1810, სოფელი ჟელიაზოვა–ვოლია, ვარშავის მახლობლად, პოლონეთი — გ. 17 ოქტომბერი, 1849, პარიზი, საფრანგეთი) — პოლონელი კომპოზიტორი და პიანისტი, დიდი ხნის მანძილზე ცხოვრობდა საფრანგეთში (ფრანგ. Frédéric François Chopin). ავტორი მრავალრიცხოვანი ნაწარმოებებისა ფორტეპიანოსთვის.

პოლონური მუსიკალური ხელოვნების უდიდესი წარმომადგენელი. 1831 წლიდან ცხოვრობდა პარიზში. შოპენის მუსისკისთვის დამახასიათებელია ლირიზმი, სხვადასხვა ხასიათის დახვეწილად გადმოცემა; მისი ნაწარმოებები გამოირჩევა ფართო ეროვნულ–ფოლკლორული და ჟანრული კავშირებით. მან ახლებურად განმარტა სხვადასხვა ჟანრი: ააღორძინა რომანტიზმზე დაფუძნებული პრელუდია, შექმნა საფორტეპიანო ბალადა, პოეტიზმი და დრამატიზმი შეიტანა ცეკვებში — მაზურკა, პოლონეზი, ვალსი; სკერცო გარდასახა დამოუკიდებელ ნაწარმოებად; გაამდიდრა ჰარმონია და საფორტეპიანო ფაქტურა.

მის შემოქმედებაში აღსანიშნავია: 2 კონცერტი (1829, 1830), 3 სონატა (1828–1844), ფანტაზია (1841), 4 ბალადა (1835–1842), 4 სკერცო (1832–1842), ექსპრომტები, ნოკტიურნები, ეტიუდები და სხვა ნაწარმოებები ფორტეპიანოსთვის.

1927 წლიდან ვარშავაში ტარდება შოპენის სახელობის საერთაშორისო კონკურსი.

საინტერესოა, რომ მიუხედავად იმისა კომპოზიტორი დასაფლავებულია პარიზის პერ ლაშეზის სასაფლაოზე, შოპენის ანდერძით მისი გული სხეულიდან ამოკვეთეს და ჩაატანეს ვარშავის წმინდა ჯვრის ეკლესიის სვეტში.გარდაცვალების მიზეზად კი დღემდე ტუბერკულოზია დასახელებული.

იხ. ვიდეო 10 უცნობი ფაქტი შოპენის შესახებ

შოპენი დაიბადა პოლონეთში, ჟელიაზოვა ვოლიაში, ვარშავიდან 50 კილომეტრი დაშორებით.ეკლესიის მიხედვით ფრიდერიკ შოპენი დაიბადა 22 თებერვალს, ხოლო მშობლების მიხედვით 1 მარტს. მამამისი - მიკოლა შოპენი დაიბადა საფრანგეთში. ის ჩავიდა პოლონეთში 1787 წელს - 16 წლის ასაკში.

1810 წელს, როდესაც ფრიდერიკი იყო 7 თვის, ოჯახი საცხოვრებლად ვარშავაში გადავიდა. ფრიდერიკის მამამ ფრანგული ენის მასწავლებლად დაიწყო მუშაობა. 1817 წელს, როდესაც ფრიდერიკი 7 წლის იყო მამამისმა ამავდროულად ვარშავის ლიცეუმში მუშაობა დაიწყო. თვით ფრიდერიკი ლიცეუმში 1823-1826 წლებში სწავლობდა. თუმცა მამამისი ფრანგი იყო, ფრიდერიკმა ფრანგული კარგად არასოდეს არ იცოდა, პარიზში ყოფნის დროსაც კი.

შოპენის მთელ ოჯახს არტისტული განათლება ჰქონდა:მამამისი უკრავდა ვიოლინოსა და ფლეიტაზე, დედამისი - ფორტეპიანოზე და შვილებსც ასწავლიდა დაკვრას. იოსეფ სიკორსკი - შოპენის თანამედროვე თავის წიგნში მემუარები შოპენზე (Wspomnienie Chopina) წერდა: პატარა ფრიდერიკი აღტაცებული იყო, როდესაც დედამისი ფორტეპიანოზე უკრავდა. 6 წლის ასაკში ცდილობდა სმენით აეწყო დედამისის დაკრული. პირველ საფოტეპიანო გაკვეთილებს სწორედ დედამისისგან და უფროსი დის - ლუიზასგან იღებდა. ის პატარობიდან გადიოდა კონცერტებზე, მას "მეორე მოცარტი" უწოდეს.

1816-1821 წლებში მან დაწერა ორი პოლონეზი. პირველად ის ფიოდრ ციბულსკიმ გამოაქვეყნა.

11 წლის ასაკში მან დაუკრა რუსეთის იმპერატორ ალექსანდრე I-თან, რომელიც ამ დროს ვარშავაში იმყოფებოდა. შოპენი პატარობიდანვე გამოირჩეოდა თავისი ნიჭით, არა მარტო მუსიკაში არამედ ლექსების კითხვაში და კარიკატურების ხატვაში. გადმოცემის მიხედვით შოპენი ძალიან ნიჭიერი იყო ხატვაში. სკოლაში ერთ-ერთი ნახატით მან გააოცა მასწავლებელი.

ახალგაზრდობაში იგი პოლონურმა ხალხურმა მუსიკამ გაიტაცა და თავის მუსიკაშიც კი იხმარა.

იხ. ვიდეო შემოდგომის ვალსი

შოპენი სწავლობდა სახლში 13 წლამდე, შემდეგ 1823 წელს შევიდა ვარშავის ლიცეუმში , თუმცა აგრძელებდა სწავლას ჟივნისთან. 1825 წელს იგნაზ მოშელეს ნაწარმოების დაკვრის დროს მან გააოცა აუდიტორია თავისუფალი იმპროვიზაციით, და იგი დაასახელეს ”ვარშავის საუკეთესო პიანისტად”

1826 წლის შემოდგომაზე შოპენმა დაიწყო კომპოზიტორ იოზეფ ელსნერის 3 წლიანი კურსი ვარშავის კონსერვატორიაში, რომელიც მაშინ უნივერსიტეტის ფილიალი იყო(ამიტომაც შოპენი ჩაწერილია უნივერსიტეტის სტუდენტთა ნუსხაში).სავარაუდოდ 1822 წელს შოპენს ჰქონდა პირველი კონტაქტი პოლონელ კომპოზიტორებთან. სწორედ ელსნერი იყო შოპენის მასწავლებელი 1823 წელს, ხოლო 1826 წლიდან შოპენი ოფიციალურად სწავლობდა მუსიკის თეორიას, ფიგურულ ბასებს და კომპოზიციას ელსნერთან ერთად. ზუსტად ამ წლებში ელსნერმა აღმოჩინა შოპენის ”განუმეორებელი ნიჭი” და ”მუსიკალური გენია”. ისევე როგორც ჟივნიმ,ელსნერმაც კი არ იმოქმედა , არამედ გახსნა შოპენის ტალანტი. ელსნერის ცდილობდა შეესწავლა შოპენისადმი აკადემიური წესები, და ”შოპენმა უნდა შეძლოს შექმნას კლასიკურ წესებზე დაფუძნებული საკუთარი, განუმეორებელი მუსიკა

იხ. ვიდეო

ძირითადი ნაწარმოებები

58 მაზურკა

• 16 პოლონეზი
• 19 ვალსი
• 21 ნოქტიურნი
• 26 პრელუდია (24 პრელუდიის ციკლი და ცალკე 2 პრელუდია)
• 27 ეტიუდი
• 4 ექსპრომტი
• დასაძინებელი
• ბარკაროლა
• 3 სონატა ფორტეპიანოსათვის
• 4 ბალადა
• 4 სკერცო
• ფანტაზია ფა მინორი
• 2 კონცერტი ფორტეპიანოსა და ორკესტრისთვის
• სონატა ვიოლონჩელოსა და ფორტეპიანოსათვის
• 17 სიმღერა ხმისა და ფორტეპიანოსათვის

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

              ვუპერტალის შეკიდული გზა

შეკიდული გზის მატარებელი ვუპერტალში

(გერმ. Wuppertaler Schwebebahn) — საზოგადოებრივი ტრანსპორტის ერთ-ერთი სახეობა ქალაქ ვუპერტალში, რომელიც წარმოადგენს მონორელსიან, ორლიანდაგიან, შეკიდულ სისტემას ესტაკადებზე. გააჩნია 20 სადგური. საერთო სიგრძეა - 13,3 კმ..აქედან 10 კმ. გადის მდ. ვუპერზე, 12 მ. სიმაღლეზე. დანარჩენი 3,3 კმ. კი - ქალაქის ქუჩებზე, 8 მ. სიმაღლეზე. მატარებლების მაქსიმალური სიჩქარე - 60 კმ/სთ-ია. გზა აშენდა 1900 წელს და ექსპლუატაცია გაეწია 1901 წელს. გზის ოფიციალური სახელია - გერმ. Einschienige Hängebahn System Eugen Langen (ოიგენ ლანგენის მონორელსური შეკიდული გზის სისტემა).

იხ. ვიდეო

ერთ ბილეთი ღირს 2 ევრო და 90 ცენტი

ვუპერტალური რკინიგზიზ მატარებლის კატასტროფა (1999)

ფართო მონაცემები - თარიღი - 1999ე-ის 12 აპრილი, ადგიმდებარეობა - ვუპერტალი, ქვეყანა - გერმანია, სარკინიოგზო ხაზი - ვუპერტალის შეკიდული რკინგზა, მომხდარის ტიპი - მატარებლის ჩავარდნა მდინარეში, მიზეზი - ადამიანის ფატორი, სტატისტიკა - რაოდენობა მგაზვრების - 52, დაღუპული - 5 დაშავებული - 47

მოძრაობის დროს მატარებელს ბორბლები დაეყირავა დავიწყებული სამშენებლო ბრჭყალები, რის შემდეგაც იგი ლიანდაიდნა ჩამოვარდა და მდინარეში ჩავარდა.

                                    ვუპერტალი

(გერმ. Wuppertal) — ქალაქი გერმანიაში, ჩრ. რაინ-ვესტფალიის მიწაზე. ექვემდებარება დიუსელდორფის ადმინისტრაციულ ცენტრს. მიეკუთვნება ფედერალურ მხარეს. მოსახლეობა შეადგენს 357 177 ადამიანს (2007 წლის 30 ივლისის მონაცემებით). უკავია 168,41 კმ² ფართობი. ოფიციალური კოდია - 05 1 24 000. ქალაქი იყოფა 10 რაიონად. აქ გაედინება მდ. ვუპერი

ვუპერტალში საზოგადოებრივი ტრანსპორტის მნიშვნელოვანი სახეობაა - ვუპერტალის შეკიდული გზა, რომელიც წარმოადგენს მონორელსებიან შეკიდულ სისტემას ესტაკადებზე და ასრულებს მეტროპოლიტენის ფუნქციას. ქალაქში ასევე არის სარკინიგზო სადგური, შორ მანძილზე მიმავალი მატარებლებისათვის

იხ. ვიდეო

         ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                               ლიზინგი

 A sign in Chicago offering space for lease

(ინგლ. lease — ქირით გაცემა) შემოღება უკავშირდება სატელეფონო კომპანია „ბულის“ მიერ განხორციელებულ ოპერაციებს. მისმა ხელმძღვანელობამ 1877 წელს მიიღო გადაწყვეტილება, კი არ გაეყიდა თავისი სატელეფონო აპარატები, არამედ გაეცა იჯარით. თუმცა პირველი საზოგადოება, რომლის ძირითადი საქმიანობის საფუძველიც გახდა ლიზინგური ოპერაციები, შეიქმნა 1952 წელს, სან-ფრანცისკოში. ეს იყო კომპანია „იუნაითედ სთეითს იზინგ კორპორეიშნ“ (ჰენრი შონფელდი), და ამდენად აშშ გახდა ახალი ბიზნესის, კერძოდ საბანკო ბიზნესის, სამშობლო.

იხ. ვიდეო რა აარის ლიზინგი

მსოფლიო პრაქტიკაში ტერმინი „ლიზინგი“ გამოიყენება, როგორც ხანგრძლივი მოხმარების საქონლის იჯარაზე დაფუძნებული გარიგება. იმის მიხედვით, თუ რა ვადითაა დადებული იჯარის ხელშეკრულება, განასხვავებენ იჯარის ოპერაციების 3 სახეს: მოკლევადიანი იჯარა-რენტინგი (ერთი დღიდან ერთ წლამდე); საშუალო ვადიანი იჯარა-ხაირინგი (1-დან 3 წლამდე); გრძელვადიანი იჯარა-ლიზინგი (3-დან 20 წლამდე და მეტი). ამიტომ ლიზინგის ქვეშ მოიაზრება მანქანებისა და მოწყობილობების გრძელვადიანი იჯარა ან მანქანებისა და მოწყობილობების იჯარის ხელშეკრულება, რომელიც ნაყიდია იჯარის გამცემის მიერ მოიჯარისათვის სამეწარმეო მიზნით გამოყენებისათვის და რომელზეც საკუთრების უფლებას იჯარის მთელი ვადის მანძილზე ინარჩუნებს მეიჯარე.

გარდა ამისა, ლიზინგი შეიძლება განვიხილოთ, როგორც სპეციალიზირებული ლიზინგური კომპანიების (რომლებიც მოიპოვებს მესამე პირისათვის ქონებას და გადასცემს გრძელვადიანი იჯარით) შუამავლობით ძირითად ფონდებში დაბანდებების ფინანსირების სპეციფიკური ფორმა. ამგვარად, ლიზინგური კომპანია ფაქტობრივად აფინანსებს, აკრედიტებს მოიჯარეს, ამიტომ ლიზინგი ზოგჯერ მოიხსენიება, როგორც „კრედიტი-იჯარა“. განსხვავებით ყიდვა-გაყიდვისაგან, რომლის დროსაც საკუთრების უფლება საქონელზე გადადის გამყიდველიდან მყიდველზე, ლიზინგის დროს საკუთრების უფლება იჯარის საგანზე უნარჩუნდება მეიჯარეს, ხოლო ლიზინგის მიმღები მოიპოვებს მას მხოლოდ დროებით სარგებლობაში. ლიზინგის ხელშეკრულების ვადის გასვლის შემდეგ ლიზინგის მიმღებს შეუძლია შეისყიდოს იჯარის ობიექტი შეთანხმებული ფასით, გააგრძელოს ლიზინგის ხელშეკრულება ან დაუბრუნოს იჯარის ობიექტი მესაკუთრეს. ეკონომიკური თვალსაზრისით, ლიზინგს აქვს მსგავსება კრედიტთან, რომელიც გაცემულია მოწყობილობის შესაძენად. კრედიტის დროს ძირითად ფონდებში მსესხებელს ვალების დასაფარავად შეაქვს გადასახადები დადგენილ ვადებში. ამასთან ბანკი კრედიტის დაბრუნების უზრუნველსაყოფად ინარჩუნებს საკუთრების უფლებას დაკრედიტებულ ობიექტზე სესხის სრულ დაბრუნებამდე. ლიზინგის დროს მოიჯარე ხდება იჯარით აღებული ობიექტის მესაკუთრედ მხოლოდ ხელშეკრულების ვადის გასვლამდე და საიჯარო ქონების ღირებულების სრულ გადახდამდე. თუმცა ამგვარი მსგავსება დამახასიათებელია მხოლოდ ფინანსური ლიზინგისათვის, ლიზინგის მეორე სახე-ოპერატიული ლიზინგი ხასიათდება კლასიკურ იჯარასთან დიდი მსგავსებით.

იხ. ვიდეო

თავისი იურიდიული ბუნებით, ლიზინგური გარიგება ითვლება საინვესტიციო ფასეულობების გრძელვადიანი იჯარის თავისებურ სახედ. ლიზინგური ოპერაციების ზუსტ განსაზღვრას აქვს დიდი პრაქტიკული მნიშვნელობა, რადგან კანონით დადგენილი მისი გაფორმების ფორმის დაუცველობისას, ის არ შეიძლება მიჩნეულ იქნას ლიზინგურ გარიგებად, რაც ოპერაციის მონაწილეებისათვის გამოიწვევს არასასურველ ფინანსურ შედეგებს. ლიზინგის გამცემი არ ეყრდნობა აინაზღაუროს ყველა თავისი დანახარჯი ერთი ლიზინგის მიმღებისაგან შემოსული სალიზინგო გადასახადის ხარჯზე; ლიზინგური ხელშეკრულება, როგორც წესი, იდება 2-5 წლით. რაც გაცილებით ცოტაა მოწყობილობის ფიზიკური ცვეთის ვადაზე და შეიძლება ლიზინგის მიმღების მიერ ნებისმიერ დროს შეწყდეს.

იხ. ვიდეო

სუბლიზინგი - ეს არის უფლება  ქონების გამოყენების გადაცემა მესამე პირებზე. გამქირავებელი იღებს ვალდებულებას მოიძიოს მის მიერ მითითებული გამყიდველისგან მოიჯარის მიერ მითითებულ ქონებაზე საკუთრება და მიაწოდოს მოიჯარეს ეს ქონება დროებითი სარგებლობის საფასურის სახით, ნასყიდობის უფლებით ან მის გარეშე. ყველაზე ხშირად, იჯარა, როგორც დაფინანსების ინსტრუმენტი, გამოიყენება იურიდიული პირების მიერ, ეს გამოწვეულია საგადასახადო შეღავათებით. მსოფლიო პრაქტიკაში სამომხმარებლო იჯარა ფართოდ არის გავრცელებული. ხელშეკრულებით შეიძლება გათვალისწინებულ იქნეს, რომ გამყიდველისა და შესასყიდი ქონების არჩევანი ხდება მეიჯარის მიერ. მოიჯარე თავდაპირველად შეიძლება იყოს ქონების მესაკუთრე.

იჯარის საგადასახადო გავლენა კანონით განსხვავებულად განიხილება ქვეყნიდან ქვეყანაში. რუსეთში ლიზინგი საშუალებას იძლევა გამოიყენოს დაჩქარებული ამორტიზაცია, შესაძლებელია გადასახადოთ დღგ-ს გადახდის დრო. არსებითად, ლიზინგი არის ქონების გრძელვადიანი იჯარა, შემდგომი შესყიდვის უფლებით. რუსეთის მიერ რატიფიცირებული UNIDROIT საერთაშორისო ფინანსური იჯარის შესახებ კონვენცია არ ითვალისწინებს გამოსყიდვის უფლების ვალდებულებას და შესაძლებელია მხოლოდ იჯარით აღება. 2017 წელს, ბაზრის მონაწილეებსა და ექსპერტებთან ფართო საჯარო განხილვის დროს, შემოთავაზებული იქნა სალიზინგო ინდუსტრიის რეფორმა, რომელიც, სხვა საკითხებთან ერთად, რუსეთის ბანკს მოითხოვს საიჯარო კომპანიების სპეციალური რეესტრის წარმოებაში. ...

იხ. ვიდეო

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                        კეპლერის კანონები

კეპლერრის კანები ორი პლანეტის ორბიტების მიხედვით

აღწერს პლანეტების მოძრაობას მზის ირგვლივ .

არ აღმოჩენილა ცარიელ ნიადაგზე. კეპლერს ხელთ ჰქონდა გამოჩენილი დანიელი ასტრონომის, თავისი მასწავლებლის ტიხო ბრაჰეს (1546-1601) მრავალწლიანი დაკვირვებების შედეგები, ბრაჰეს დაკვირვებები შეეხებოდა პლანეტების მოძრაობას მზის ირგვლივ, ეს იყო მზა მასალა და კეპლერს შეეძლო ამ მონაცემების დამუშავება, სისტემაში მოყვანა და აღმოაჩინა კიდეც კანონები, რომლებიც აღწერს პლანეტების მოძრაობას მზის ირგვლივ ეს კანონები კეპლერის კანონების სახელითაა ცნობილი:

1. ყოველი პლანეტა მიმოიქცევა მზის ირგვლივ ელიფსურ ორბიტაზე, რომლის ერთ-ერთ ფოკუსში მზე იმყოფება;
2. მზისა და პლანეტის შემაერთებელი მონაკვეთი დროის ტოლ შუალედებში ტოლი ფართობის ფიგურებს შემოწერს;
3. სხვადასხვა პლანეტის ორბიტაზე შემოვლის პერიოდების კვადრატების შეფარდება მზემდე საშუალო მანძილების კუბებთან მუდმივი სიდიდეა.

იხ. ვიდეო

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                          იოჰანეს კეპლერი

(გერმ. Johannes Kepler; დ. 27 დეკემბერი, 1571, ვაილ-დერ-შტადტი – გ. 15 ნოემბერი, 1630, რეგენსბურგი) — გერმანელი ასტრონომი და მათემატიკოსი, თანამედროვე საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა ერთ–ერთი ფუძემდებელი, XVII საუკუნის ასტრონომიული რევოლუციის ერთ – ერთი საკვანძო ფიგურა. კეპლერის კანონებზე დაყრდნობით ისააკ ნიუტონმა მსოფლიო მიზიდულობის თეორია შექმნა.

იხ. ვიდეო

გრაცში კეპლერმა 6 წელი გაატარა. სკოლაში მას გაკვეთილების ჩატარების გარდა ასტრონომიული კალენდრების და პროგნოზების შედგენაც ევალებოდა. კალენდარი მთვარის ფაზების და პლანეტების მდებარეობის შესახებ ასტრონომიულ ინფორმაციას შეიცავდა; ამის გარდა, კეპლერი გრაცს „წინასწარმეტყველის“ როლშიც მოევლინა: იგი მოსავლის, ამინდის, სამხედრო და პოლიტიკური მოვლენების პროგნოზირებას ახდენდა. კეპლერის პირველივე პროგნოზები გამართლდა, რის გამოც მან გამოჩენილი ასტროლოგის რეპუტაცია შეიძინა. ღრმად მორწმუნე კეპლერს ასტროლოგიის ჭეშმარიტებაში ეჭვი არ ეპარებოდა, თუმცა იგი თვლიდა, რომ ციური სხეულები ადამიანების ყოფაზე უშუალო გავლენას არ ახდენენ, რომ ჰოროსკოპის შედგენისას სხვა, არაასტრონომიული მონაცემების გათვალისწინება იყო საჭირო, მათ შორი: ადამიანის ხასიათი, მისი საზოგადოებრივი სტატუსი და ჯანმრთელობა, პოლიტიკური ვითარება და ა. შ.

                                                                       

                           კეპლერის მზის სისტემა, კოსმოგრაფიის საიდუმლოება''
 

1596 წელს კეპლერის პირველი ასტრონომიული წიგნი – „კოსმოგრაფიის საიდუმლოება“ გამოქვეყნდა. ეს მისტიკური იდეებით გაჟღენთილი ნაშრომი გეოცენტრული სისტემის და პითაგორელების იდეების უცნაური ნაზავს წარმოადგენდა. კეპლერი მზიდან პლანეტებამდე მანძილსა და წესიერი მრავალწახნაგების ზომებს შორის რიცხვით თანაფარდობებს ადგენს. კეპლერის პრინციპულად მცდარ მოდელში სატურნის ორბიტის შემცველ სფეროში ჩახაზულია კუბი, ამ უკანასკნელში ჩახაზულია იუპიტერის ორბიტის შემცველი სფერო, რომელსაც მოსდევენ: ტეტრაედრში ჩახაზული მარსის სფერო, დოდეკაედრში არსებული დედამიწის სფერო, იკოსაედრში ჩახაზული ვენერას სფერო, დაბოლოს, ოქტაედრში ჩახაზული მერკურის სფერო. შემოხაზული და ჩახაზული მრავალწახნაგების და სფეროების ამ რთული სისტემის ცენტრში იყო მზე. კეპლერმა „კოსმოგრაფიის საიდუმლოება“ გალილეისა და ტიხო ბრაგეს გაუგზავნა. გალილეიმ საკუთრივ კეპლერის იდეებს არ მიაქცია ყურადღება, მისთვის არსებითი მხოლოდ ის იყო, რომ ჰელიოცენტრულ სისტემას კიდევ ერთი მხარდამჭერი გამოუჩნდა. ბრაგემ კეპლერის მოდელის მიმართ უარყოფითი დამოკიდებულება გამოხატა, თუმცა კეპლერი ურანიბორგში მაინც მოიწვია. ამ მეცნიერმა კეპლერის პოტენციალი ადეკვატურად შეაფასა. 1598 წელს გრაცში პროტესტანტების დევნა განახლდა. კეპლერს და სხვა პროტესტანტ სასულიერო პირებს სიკვდილით დასჯა ემუქრებოდა, ამიტომ მან გრაცი სასწრაფოდ დატოვა. ერთ თვეში მას განაჩენი შეუცვალეს და ქალაქში დაბრუნება შესთავაზეს. კეპლერი გრაცში დაბრუნდა, თუმცა ერთ თვეში იგი ბრაგესთან პრაღაში გაემგზავრა. ბრაგე სტუმარს სიხარულით შეეგება. ორივე მეცნიერი მოიხიბლა თანამშრომლობის პერსპექტივით. კეპლერი გრაცში ოჯახის წასაყვანად დაბრუნდა, აქ მას კვლავ აკავებენ და პროტესტანტიზმზე უარის თქმას სთხოვენ. მეცნიერმა სარწმუნოების შეცვლაზე მტკიცე უარი განაცხადა, რის გამოც ის გრაციდან სამუდამოდ განდევნეს. 1600 წელს კეპლერი პრაღაში დასახლდა

                                                                

                                    Epitome astronomie copernicanae, 1618

კეპლერის თანამშრომლობა ტიხო ბრაგესთან ხანმოკლე აღმოჩნდა – 1601 წელს რუდოლფ II-ის პირადი ასტრონომი გარდაიცვალა. იმპერატორის პირადი ასტრონომის თანამდებობა კეპლერმა დაიკავა. ტიხო ბრაგე ასტრონომიულ დაკვირვებებს 25 წლის განმავლობაში აწარმოებდა; მის მიერ დაგროვილი უზარმაზარი მასალა კეპლერის ხელში აღმოჩნდა. სწორედ ამ დაკვირვებებზე დაყრდნობით კეპლერმა პლანეტების მოძრაობის 3 კანონი აღმოაჩინა (იხ. კეპლერის კანონები).

1601 წელს მან „ფართობების კანონი“, ანუ კეპლერის მეორე კანონი ჩამოაყალიბა, რომლის თანახმად დროის ტოლ შუალედებში პლანეტის რადიუსვექტორი ტოლ ფართობებს შემოწერს. პირველი კანონი მან 1605 წელს ჩამოაყალიბა. ამ კანონის თანახმად, ყოველი პლანეტის ტრაექტორია ისეთი ელიფსია, რომლის ერთ–ერთ ფოკუსში არის მზე. ეს კანონები პირველად მოყვანილია „ახალ ასტრონომიაში“, ანუ კეპლერის იმ ნაშრომში, რომელიც 1609 წელს ჰაიდელბერგში გამოქვეყნდა. თავის მესამე კანონი კეპლერმა 1618 წელს აღმოაჩინა; ეს დებულება 1619 წელს გამოქვეყნებულ წიგნშია („სამყაროს ჰარმონია“) მოყვანილი. პრაღაში გატარებული ათწლეული სამეცნიერო მოღვაწეობის თვალსაზრისით კეპლერისთვის ყველაზე ნაყოფიერი იყო, თუმცა მატერიალურ სიძნელეებს ბოლო არ უჩანდა, რადგან ხელფასს მას არარეგულარულად უხდიდნენ. იმპერატორის ხაზინასთან უშედეგო დავას კეპლერმა არა ერთი დღე შესწირა.

„ახალი ასტრონომიის“ გარდა, პრაღაში კეპლერმა კიდევ ორი ფუნდამენტური ტრაქტატი შექმნა – „ასტრონომიის ოპტიკური ნაწილი“ (1604) და „დიოპტრიკა“ (1611). „ასტრონომიის ოპტიკურ ნაწილში“ კეპლერმა გეომეტრიული და ფიზიოლოგიური ოპტიკის მრავალი საკითხი განიხილა. მის მიერ შექმნილი მხედველობის თეორია თანამედროვე წარმოდგენებისგან თითქმის არ განსხვავდება. ამავე წიგნში შემკრები და გამბნევი ლინზების მოქმედების პრინციპია ახსნილი, მოყვანილია ახლომხედველობის და შორსმხედველობის კორექციის მეთოდები, განხილულია რეფრაქცია, დადგენილია დამოკიდებულება რაიმე ზედაპირის განათებულობასა და სინათლის წყარომდე მანძილს შორის. პრაქტიკულად, ამ ნაშრომმა ოპტიკური ხელსაწყოების თეორიას საფუძველი ჩაუყარა. ამავე ნაშრომში გეომეტრიული ოპტიკის ტერმინოლოგიაა შექმნილი. „დიოპტრიკაში“ სინათლის გარდატეხაა განხილული. კეპლერმა გარდატეხის კანონის სწორი ფორმულირება არ იცოდა (ამ კანონის კერძო შემთხვევა 1617 წელს სნელიუსმა დაადგინა, ზოგადი ფორმულირება კი 1637 წლითაა დათარიღებული და რენე დეკარტს ეკუთვნის). ამის მიუხედავად, კეპლერმა ოპტიკური ხელსაწყოების სწორი თეორია ააგო. „დიოპტრიკაში“ აღწერილია კეპლერის მიერ აწყობილი ტელესკოპი, რომელიც თანამედროვე რეფრაქტორების პროტოტიპია. 1611 წელს კეპლერის მფარველმა, იმპერატორმა რუდოლფმა, ტახტი დაკარგა. კეპლერი ტოვებს პრაღას და ლინცში მიემგზავრება. ზემო ავსტრიის მთავარ ქალაქში მას პედაგოგის ვაკანსია ელოდა.

იხ. ვიდეო

ლინცში კეპლერმა 14 წელი გაატარა. 1615 წელს „ღვინის კასრების ახალი სტერეომეტრია“ გამოქვეყნდა. ამ ნაშრომში განხილულია ამოცანათა ის კლასი, რომელმაც დიფერენციალური და ინტეგრალური აღრიცხვა წარმოშვა. საერთოდ, კეპლერი დიდი მათემატიკოსი იყო: მან კონუსური კვეთების თეორიაში მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა. იგი აგრეთვე (ნეპერთან ერთად) ლოგარითმების თეორიის ერთ – ერთი შემოქმედი იყო. ლოგარითმის დღევანდელი აღნიშვნა კეპლერის მოგონილია. 1617 – 1622 წწ. მან გეოცენტრული ასტრონომიის პირველი სახელმძღვანელო შექმნა. პირველივე ნაწილის გამოქვეყნების შემდეგ სახელმძღვანელო „აკრძალულ წიგნთა ინდექსში“ აღმოჩნდა. 1619 წელს მეცნიერმა 20 წლის წინ დაწყებული ნაშრომი – „სამყაროს ჰარმონია“ დაასრულა. მასში პლანეტების მოძრაობის სამივე კანონია მოყვანილი. სამეცნიერო მოღვაწეობა გერმანიაში მძვინვარე ინკვიზიციამ შეაფერხა. კეპლერის დედას უმძიმეს დანაშაულში – შავ მაგიაში სდებდნენ ბრალს. გამოძიება 5 წელი გრძელდებოდა. მთელი ამ დროის განმავლობაში საქვეყნოდ ცნობილი მეცნიერი სხვადასხვა ინსტანციაში დედამისის უდანაშაულობის დამტკიცებას უშედეგოდ ცდილობდა.1620 წელს კატარინა დილეგში ჩააგდეს, მას კოცონზე დაწვა ემუქრებოდა. დაწყებულ პროცესზე კატარინას თავად კეპლერი იმდენად ოსტატურად იცავდა, რომ მოძალადე ფანატიკოსები ვერას გახდნენ. კატარინა გაათავისუფლეს, თუმცა გაწამებული ქალი ერთ წელიწადში გარდაიცვალა. 1624 წელს კეპლერმა ასტრონომიულ ცხრილებზე (ე.წ. „რუდოლფის ცხრილებზე“) 22-წლიანი მუშაობა დაასრულა. ამ ცხრილებს იგი თავის უმნისვნელოვანეს ნაშრომად მიიჩნევდა. ძველი ცხრილები სიზუსტით არ გამოირჩეოდა, ამიტომ ზღვაოსნები და ასტრონომები კეპლერის ახალ ცხრილებს მოუთმენლად ელოდნენ. 200 წლის განმავლობაში ამ ცხრილებს სიზუსტის მიხედვით ბადალი არ ჰყავდა.