ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                  ლეგენდა

ჟიულ ჯოზეფ ლეფევრის ლედი გოდივას ამ 1891წ-ის ნახატში, ავთენტიკური ისტორიული პიროვნება სრულად არის ჩაძირული ლეგენდაში, წარმოდგენილი ანაქნისტულ მაღალ შუა საუკუნეებში

 (ლათ. legenda – სიტყვასიტყვით, სავალდებულო წასაკითხი ტექსტი) — ზეპირმეტყველების თხრობითი ჟანრი. საფუძვლად უდევს ზღაპრული, სასწაულებრივი ამბავი ან ფანტასტიკური იერსახე. მასში შეიძლება ასახული იყოს წარსული, თანამედროვეობა და მომავალიც. თემატურად: რელიგიური, ისტორიული, გეოგრაფიული, საყოფაცხოვრებო ლეგენდები. თანამედროვე გაგებით ლეგენდას უწოდებენ ნაწარმოებს (განურჩევლად ჟანრისა), რომელშიც მხატვრული გამონაგონი ემყარება გმირულ, ფანტასტიკურ ამბავს.

ძმები გრიმები აღწერდნენ ლეგენდას, როგორც "ისტორიულად დასაბუთებულ ზღაპარს". ლეგენდის პროფესიული განმარტება შემოგვთავაზა თანამედროვე ფოლკლორისტმა ტიმოთი რ. ტანგერლინმა 1990 წელს: პოპულარული რწმენისა და კოლექტიური გამოცდილების სიმბოლური წარმოდგენის დონეზე და ემსახურება როგორც დადასტურებას ზოგადად მიღებული იდეების ღირებულებების შესახებ. ჯგუფი, რომლის ტრადიციებს მიეკუთვნება.

იხ. ვიდეო 5 ყველაზე საშიში ლეგენდა, რ-იც აუცილებლად შეგაშინებთ

თავდაპირველად ლეგენდად ითვლებოდა ქრისტიანული წმინდანის ცხოვრებიდან შემსწავლელი ამბავი. იგი მოიცავდა ისტორიულად ზუსტ ფაქტებს, ასევე ისტორიას, რომელიც შეიძლება კლასიფიცირდეს როგორც არაისტორიული ლეგენდა (გამოგონილი ფიქცია). მოწამეთა დროიდან მოყოლებული, კათოლიკური ეკლესია იხსენებდა თავის სახელოვან მიცვალებულებს მესა და ჟამის ლიტურგიაში, ახსენებდა წამებულებში აღნიშნულ სახელებს და მათ ცხოვრებიდან და მოწამეობრივ მოვლენებს. როდესაც კითხვა (lectio) რეცეპტის საგანი გახდა, ყოველდღიური კითხვა ლეგენდად იქცა სიტყვის ორიგინალური მნიშვნელობის მიხედვით (რა უნდა წაიკითხოს.

იხ. ვიდეო ლეგენდა ქართველთა წარმოშობის შესახებ(ბიბლიური თეორია)

ასეთი ამბები წმინდანის დღესასწაულზე იკითხებოდა ეკლესია-მონასტრებში და შეიცავდა ეპიზოდებს მისი ცხოვრებიდან. როგორც წესი, ლეგენდა ბოლომდე არ ავლენდა წმინდანის ცხოვრებას, მაგრამ მისგან გამოყოფდა ცალკეულ აღმზრდელობით ეპიზოდებს, რომლებშიც ძალიან ნათლად არის ნაჩვენები მისი სათნოებები ან ღვთის მიერ აღსრულებული სასწაულები. ლეგენდები გავრცელდა როგორც ცალკეული ნაწარმოებების სახით, ასევე კრებულებში (ლეგენდები). ლეგენდების ერთ-ერთი უძველესი ლათინური პროზაული კრებული არის გრიგოლ I დიდის "დიალოგები იტალიელი მამების ცხოვრებისა და სასწაულების შესახებ და სულის უკვდავებაზე". დიდი პოპულარობა მოიპოვა იაკობ ვორაგინსკის ლათინურმა კრებულმა „ოქროს ლეგენდა“, რომელიც თარგმნილია მრავალ ევროპულ ენაზე, რომელშიც ეკლესიის რიგით არის დალაგებული გადმოცემები იესო ქრისტეს, ღვთისმშობლის, მოციქულთა და წმინდანთა ცხოვრებიდან. წელიწადი. LL ივაშნევას თქმით, „თანამედროვე ფოლკლორისტები (რევოლუციამდელი მეცნიერების მიმდევრობით) ყურადღებას ამახვილებენ ფოლკლორის ლეგენდის რელიგიურ კომპონენტზე, მის მნიშვნელოვან ქონებაზე“

იხ. ვიდეო საიდმლოებით მოცული მთა საქართველოში ხვამლის მთა

 კირქვული მასივი საქართველოში, ლეჩხუმში, მხარის დასავლეთ ნაწილში, ცაგერისა და წყალტუბოს მუნიციპალიტეტების ტერიტორიაზე. სიმაღლე 2002 მ. ორმაგი კუესტაა. აგებულია ცარცული კირქვებით. სამხრეთისკენ აჩენს 300 მ. სიმაღლის ქარაფს, სადაც მდებარეობს ხვამლის ისტორიული ქვაბ-სახიზარი. ორივე კუესტის ჩრდილოეთი დაფერდება დაცხრილულია მრავალი კარსტული ძაბრით. მღვიმეებიდან აღსანიშნავია თეკენთერი (შესასვლელი წიფლის ფუღუროდან) და ყინულოვანი მღვიმე ბოგა. ხვამლი შემოსილია შერეული ტყით.

ხვამლის შესახებ ჟამთააღმწერელი და „ქართლის ცხოვრება”, ვახუშტი ბატონიშვილი და ივანე ჯავახიშვილი მეტად საინტერესო ცნობებს გვაწვდიან:

„რიონის დასავლეთით, მთის ძირს არის ხომლის კლდე ფრიად მაღალი, მოიგო ამან სახელი ესე სიმაღლით, ხომლის ვარსკვლავის სწორებით, ამ კლდეში არის ქვაბი გამოკვეთილი, მტერთაგან შეუვალი, მეფეთა საგანძურთ სადები; „გორდიდან ვიდრე კავკასისამდე არს ხეობა ლეჩხუმისა, არამედ მოიგო სახელი ესე სახელი ესე გარემოსთა მთათაგან, კუერსავით მდებარისა, ხოლო ლეჩხუმი ეწოდა ეწოდა ხომლის მთის გამო ჴესე არს ლეჩხომი.; ოდეს ქვეყანას გაუჭირდეს ხომლის მთამ გადააარჩინოს.“

საინტერესოა დავით ულუსა და ნარინის დროის მემატიანის ცნობა:

„ამისათვის განიყვნენ მეფეთა ქვეყანანი და ქალაქნი ქუთაისი და ტფილისი ორად, არამედ ხომლის ქუაბსა შინა რაიცა იყო, მცირედნი განყვეს და უფროსი ქვაბსავე დაუტევეს, ხოლო ჯაჭვი იგი სახელდებული, სალმასური და თვალი იგი პატივცემული გრდემლი, და მარგალიტი იგი დიდი, რომლის სწორი არავის-სადა უხილავს. ესეც სამივე რუსუდანის ძესა დავითს მიხუდა. ძველი ისტორიული, ანტიკური წყაროებიდან ხვამლი, იგივე ხომლი, მიიჩნევა ბერძნული მითური ლეგენდარული გმირების არგონავტებისა და ჰერაკლეს მოგზაურობის მისტიკურ ადგილად. ხვამლის არის მთა, რომელზედაც ზევსის ბრძანებით მიაჯაჭვეს პრომეთე და რომელიც შემდგომ დაიხსნა ჰერაკლემ. XIX საუკუნის 50-იან წლებში ხვამლს ეწვია იტალიელი მოგზაური და მკვლევარი დანიელა პიზაგალი, რომელიც ბერძნულ ანტიკურ წყაროებზე დაყდნობით ეძებდა არგონავტების, პრომეთეს მიჯაჭვის ადგილებს. როგორც შემდგომ მკვლევარი თავის მოგონებებში წერს, იგი ყველაზე მეტად იმან გააოცა, რომ ადგილობრივმა მაცხოვრებლებმა კარგად იცოდნენ ეს ლეგენდა და მათ ყველაზე მეტად უხაროდათ როცა მტაცებელ სვავს მოინადირებდენენ, რომელიც ლეგენდის თანახმად პრომეთეს გულ-ღვიძლს უკორტნიდა. ხომლის მთა აგრეთვე ისტორიულ წყაროებზე დაყრდნობით აღწერილი აქვს ფრანგ მწერალ-ფანტასტ ჟიულ ვერნს თავის სათავგადასავლო რომანში „შეუპოვარი კერაბანი”: „ამ მთებში, რომლებიც კვეთენ ჰორიზონტს თანამედროვე ქუთაისთან, იაფეტისა და კლიმენას შვილი პრომეთე, რომელმაც მოიტაცა ცეცხლი, იუპიტერის (ზევსის) ბრძანებით მიჯაჭვული იქნა ხომლის მწვერვალზე და მას ყორანი უკორტის გულ- ღვიძლს.“ 2020 წლის 23 ივლისს საქართველოს მთავრობის დადგენილების თანახმად მიენიჭა ეროვნული მნიშვნელობის კატეგორია.

იხ. ვიდეო ხვამლის საიდმლოება - ფილმი 

                               ბოგის მღვიმე

 კარსტული მღვიმე ხვამლის კირქულ მასივში, ცაგერის მუნიციპალიტეტში. ზღვის დონიდან 1710 მ. გამომიშავებულია ქვედა ცარცულ კირქვებში.მღვიმეში ჩასასვლელი იხსნება კარსტული ძაბრის ფსკერზე და საფეხურად ეშვება სიღრმეში. ნაპრალების გადაკვეთის ადგილებში გვხვდება დარბაზები. მღვიმის გამოკვლეული ნაწილის ჯამური სიღრმე 50 მ. აღწევს. მღვიმეში არის თოვლ-ფირნისა და ყინულების წარმონაქმნები. ვარაუდობენ რომ ბოგაში ჩაჟონილი წყლები კვებავს ვერძისთავის ვოკლუზს.