ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

     გრძნობის ორგანოები და შეგრძნებები

შეგრძბა შედგება სიგალის შედრობისა და გადაცემისგან

ადამიანისა და ცხოველთა ის ორგანოები, სადაც ხდება გარემოს ფაქტორების ზემოქმედების შეგრძნება, ანუ რეცეფცია — გამღიზიანებელი ან ქიმიური ენერგია ნერვულ აგზნებად გარდაიქმნება და ცენტრალურ ნერვულ სისტემას გადაეცემა. გრძნობის ორგანო შედგება ნერვული აპარატის — რეცეპტორისაგან, რომელიც ამ ორგანოს სპეციფიკურ ფუნქციას განსაზღვრავს და არანერვული ნაწილაკისგან, რომელიც ამ ფუნქციის სრულყოფილად განხორციელებას ემსახურება. რეცეპტორთა დანიშნულების მიხედვით განასხვავებენ მხედველობის, სმენის, წონასწორობის, ყნოსვის, გემოსა და სხვა გრძნობის ორგანოებს. გრძნობით ორგანოებს აკუთვნებენ კანსაც, თუმცა კანი არ შეიძლება გრძნობის ორგანოდ ჩაითვალოს

იხ. ვიდეო შეგრძბების ორგანოები

ფსიქოლოგიაში შეგრძნება განიხილება გარემომცველ სამყაროში ობიექტების ინდივიდუალური თვისებების ასახვის პროცესად.

იგი განსხვავდება აღქმის კონცეფციისგან (როგორც მთლიანი შთაბეჭდილება, მაგალითად, ფინჯანი ყავის აღქმა, როგორც მთლიანი გამოსახულება) რაოდენობრივად (ყავის არომატის შეგრძნება, ფერი, ტემპერატურა და ა.შ.). აღქმა შედგება ერთი ან მეტი შეგრძნებისაგან, რომელიც ქმნის ობიექტის ყველაზე სრულ წარმოდგენას. ანუ აღქმა იქნება, ფინჯანს რომც არ შეეხოს ადამიანი, დახუჭული თვალებით შეისუნთქავს ყავის არომატს (ერთი შეგრძნება).

ამიტომ გასაკვირი არ არის, როცა ამ შემთხვევაში მხედველობა აღქმის ორგანოდ განიხილება, რომლის ამოცანაა ტვინის შესაბამისი აქტივობით ამოიცნოს ხილული, უხილავი.

იხ. ვიდეო შეგრძნება

მოდალობა - შეგრძნებების თვისებრივი მახასიათებელია. შეგრძნების თითოეულ ტიპს აქვს თავისი მოდალური მახასიათებლები. ვიზუალური შეგრძნებებისთვის ეს შეიძლება იყოს ფერის ტონი, სიმსუბუქე, გაჯერება; სმენისთვის - სიმაღლე, ტემბრი, მოცულობა; ტაქტილებისთვის - სიხისტე, უხეშობა და ა.შ.

ინტენსივობა შეგრძნებების კლასიკური რაოდენობრივი მახასიათებელია. ლოკალიზაცია არის შეგრძნებების სივრცითი მახასიათებელი, ინფორმაცია სივრცეში სტიმულის ლოკალიზაციის შესახებ. ზოგიერთ შემთხვევაში (ტკივილი, ინტეროცეპტიური შეგრძნებები) ლოკალიზაცია რთული, გაურკვეველია. ხანგრძლივობა - შეგრძნებისთვის დამახასიათებელი დრო

იხ. ვიდეო

პირველი ვინც ცდილობდა შეგრძნებების კლასიფიკაციას, იყო არისტოტელე. მან გამოავლინა 5 გრძნობა: მხედველობა, სმენა, შეხება, ყნოსვა და გემო. მე-19 საუკუნეში შეგრძნებების სახეობების რაოდენობის ზრდამ მათი კლასიფიკაციის ამოცანა დაისვა.

ვ. ვუნდმა შესთავაზა შეგრძნებების დაჯგუფება მათ გამომწვევი სტიმულის თვისებების მიხედვით, რომელთა შორის მან გამოყო მექანიკური, ფიზიკური და ქიმიური თვისებები (მაგალითად, ვიზუალური და სმენითი შეგრძნებები მიეკუთვნება "ფიზიკურის" კატეგორიას, რადგან ისინი გამოწვეულია ფიზიკური მოვლენები - ელექტრომაგნიტური ვიბრაციები და ხმის ტალღები; ყნოსვა და გემო - "ქიმიური" შეგრძნებები და ა.შ.). კლასიფიკაციის ეს ვერსია ფართოდ არ გამოიყენება.

ჩ. შერინგტონმა გამოავლინა შეგრძნებების სამი ძირითადი კლასი რეცეპტორების ლოკალიზაციის (მდებარეობის) მიხედვით:
სხეულის ზედაპირზე განლაგებული რეცეპტორებიდან წარმოშობილი ექსტეროცეპტიური შეგრძნებები. ისინი აძლევენ გარე სამყაროს სურათებს. ინტეროცეპტიური შეგრძნებები. რეცეპტორები გვხვდება შინაგან ორგანოებში. ისინი მიუთითებენ სხეულის შინაგანი პროცესების მდგომარეობაზე (შიმშილის, წყურვილის, ტკივილის და ა.შ.). პროპრიოცეპტიური შეგრძნებები. რეცეპტორები განლაგებულია კუნთებში, ლიგატებსა და მყესებში. პროპრიოცეპტიური შეგრძნებები მნიშვნელოვან როლს თამაშობს მოძრაობების რეგულირებაში და ასევე გვაწვდის ინფორმაციას სხეულისა და მისი ნაწილების სივრცეში პოზიციის შესახებ. შერინგტონმა ექსტეროცეპტიური შეგრძნებები დაყო კონტაქტებად და შორეულებად. პირველი გამოწვეულია სხეულის ზედაპირზე უშუალოდ ექსპოზიციის გამოყენებით, ხოლო მეორე წარმოიქმნება, როდესაც სტიმული მოქმედებს გარკვეული მანძილიდან (სუნი, სმენა, მხედველობა).

ხედას კლასიფიკაცია - გ. ხედმა ჩამოყალიბა შემდეგი შეგრძნებები მათი წამოშობის მიხედვით

პროტოპათიული მგრძნობელობა, ადრეული წარმოშობის და პრიმიტიული, მჭიდროდ არის დაკავშირებული ემოციებთან, შორს არის აზროვნებისგან, ნაკლებად დიფერენცირებული და ლოკალიზებულია. მასთან დაკავშირებული გრძნობები ძნელია კატეგორიებად დაყოფა და სიტყვებით დასახელება, აღწერა. ეპიკრიტიკული მგრძნობელობა უფრო მაღალი დონისაა, ჩნდება მოგვიანებით და აქვს, ფაქტობრივად, საპირისპირო მახასიათებლები: კავშირი აზროვნებასთან, ემოციური მდგომარეობისგან დაშორება, დიდი დიფერენციაცია, შეგრძნებების კატეგორიული სახელები (წითელი, ლურჯი, არა "პიტნის სუნი" ან "სუნი". ფიჭვის" ), მკაფიო ლოკალიზაცია. თითქმის ყველა გრძნობის ორგანოს მუშაობაში არის როგორც პროტოპათიული, ასევე ეპიკრიტიკული მგრძნობელობის ელემენტები, თუმცა მათი თანაფარდობა არ არის იგივე.