ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                              ლაკლაკი

ლაკლაკი, თეთრი ყარყატი, ყარყატი (ლათ. Ciconia ciconia) — ფრინველი ყარყატისნაირთა რიგისა. მისი სხეულის სიგრძეა 100–115 სმ, ფრთების შლილი 155–165 სმ, მასა 4 კგ-მდე. სხეული შეფერილია მთლიანად თეთრად, შავი მომქნევი ბუმბულები მკვეთრადაა მისგან გამიჯნული. ზრდასრულს აქვს წითელი ნისკარტი და ფეხები, წლევანდულას — მონაცრისფრო-ვარდისფერი. შიშველი ადგილები თვალის გარშემო და ნიკაპზე შავია. კისერი გრძელი და მოქნილია, ნისკარტი სწორი და მახვილი, ფეხები გრძელი. დედალი მამალზე პატარაა. გავრცელებულია ევროპის ზომიერ და სამხრეთ ოლქებში, ჩრდილო-დასავლეთ აფრიკაში, წინა აზიაში და შუა აზიის ნაწილში. იზამთრებს აფრიკაში, სამხრეთ ერაყში, ირანსა და ინდოეთში. საქართველოში გვხვდება მიმოფრენისას, აგრეთვე მცირე რაოდენობით ბუდობს ქვეყნის მხოლოდ სამხრეთ ნაწილში — ჯავახეთში, კერძოდ ახალქალაქის და გომარეთის ვაკეზე, წალკის პლატოზე, აბულის და ჯახახეთის ქედების ფერდობებზე. ბუდეები განლაგებულია ზღვის დონიდან 1250–2400 მ-ზე. ყოველწლიურად 50–70 წყვილია შემჩნეული. მიგრირებს საკმაოდ მაღალ სიმაღლეზე, ლივლივა ფრენით, უპირატესად ხმელეთის თავზე (სადაც კონვექციური ჰაერის უფრო ძლიერი ნაკადებია), თავს არიდებს წყლის დიდ სივრცეებს. ფრენის დროს კისერი და ფეხები გარეთ გამოწეულია. გაზაფხულზე გამოსცემს დამახასიათებელ ტკაცანის მსგავს ხმებს. უპირატესობას ანიჭებს ღია, ცალკეულხეებიან ლანდშაფტებს, ბინადრობს ტბებისა და მდინარეების წყალმარჩხ ადგილებში, ჭაობებში, ნესტიან მდელოებსა და მინდვრებში; ხშირად სახლობს ადამიანის საცხოვრებელთან ახლოს. იკვებება მცირე ზომის ამფიბიებით, ქვეწარმავლებით, უხერხემლოებით, თევზით, მღრღნელებით, ფრინველთა კვერცხებითა და ბარტყებით. ცხოვრობენ წყვილებად, მიმოფრენისას გუნდებად იკრიბებიან. მონოგამური ფრინველია, განსაკუთრებით კონსერვატიული კი ბუდობის ადგილის შერჩევისას. თუმცა, თუკი დედალი გამოზამთრების ადგილიდან დაბრუნებას დაიგვიანებს, მამალმა შეიძლება ახალი მეწყვილე მოიყვანოს ბუდობის ადგილზე, წინა მეწყვილის დაბრუნების შემთხვევაში კი სასტიკი ორთაბრძოლა იმართება დედლებს შორის. მასიურ (1 მეტრის სიმაღლისა და 1,5 მეტრის დიამეტრის) ბუდეს ტოტებისაგან აგებს ხის ვარჯზე, კლდის საფეხურებზე, სახლის სახურავებზე, სპეციალურად განთავსებულ თვლებსა და ბაქნებზე, ელექტროგადამცემი ხაზების ბოძებზე.აპრილში დებს 2–6 (ძირითადად 3–5) თეთრ კვერცხს; კრუხობს ორივე მშობელი.

იხ.ვიდეო - ყარყატის წყვილი ქალაქ ნინოწმინდის ცენტრში ბუდეს იკეთებს

თავდაპირველად ღეროები ბუდობდნენ ხეებზე, აწყობდნენ უზარმაზარ ბუდეს იქ ტოტებიდან, მაგრამ ადამიანის საცხოვრებელთან ახლოს. შემდგომში მათ დაიწყეს ამისთვის სახლებისა და სხვა შენობების სახურავების გამოყენება, მათ შორის ადამიანების მიერ სპეციალურად ამ მიზნით აღმართული სახურავების გამოყენება. ბოლო დროს ღეროები ბუდეს აშენებენ მაღალი ძაბვის ხაზის ბოძებზე, ქარხნის ბუხრებზე. ერთი ბუდე ემსახურება ღეროებს რამდენიმე წლის განმავლობაში. რაც უფრო ძველია ბუდე, მით უფრო დიდია მისი დიამეტრი; ზოგიერთი ღეროს ბუდე იწონის რამდენიმე ცენტნერს. ასეთ უზარმაზარ ბუდეში, როგორც წესი, ბუდობენ არა მხოლოდ ღეროები, არამედ სხვადასხვა პატარა ფრინველები - ბეღურები, ვაგკუდები, ვარსკვლავები. ხშირად, მშობლების გარდაცვალების შემდეგ, მათი შვილები იკავებენ ბუდეს. ვარაუდობენ, რომ ღეროს უძველესი ბუდე აშენდა აღმოსავლეთ გერმანიაში მდებარე კოშკზე, რომელიც ემსახურებოდა ფრინველებს 1549 წლიდან 1930 წლამდე.

მამრები ბუდობის ადგილას მდედრებთან შედარებით რამდენიმე დღით ადრე მიდიან, ზოგჯერ დღეში 200 კილომეტრამდე დაფრინავენ. რუსეთში ღეროების ჩამოსვლა ხდება მარტის ბოლოს - აპრილის დასაწყისში. მამრი თვლის პირველ მდედრს, რომელიც ბუდეში გამოჩნდა. თუმცა, თუ ბუდეში კიდევ ერთი მოვა, მათ შორის დაიწყება ბრძოლა დედობის უფლებისთვის, რომელშიც მამრი არ მონაწილეობს. გამარჯვებული მდედრი რჩება, მამრი მას ბუდეში ეპატიჟება, თავი უკან ზურგზე აგდებს და წვერით ხშირ ჩხაკუნის ხმებს გამოსცემს. უფრო მეტი რეზონანსისთვის, მამაკაცი ენას იბრუნებს ხორხში. მამალი ზუსტად იგივე ხმებს გამოსცემს, თუ სხვა მამრი თეთრი ღერო უახლოვდება ბუდეს, მხოლოდ პოზაა განსხვავებული: სხეული და კისერი ჰორიზონტალურად იხრება, ფრთები კი ან მაღლა ადის ან ეცემა. ხშირად ეს ხდება მაშინ, როდესაც ახალგაზრდა მამაკაცი მიფრინავს მოხუცი ღეროს ბუდეში, რომლებსაც ძალიან ეზარებათ საკუთარი თავის აშენება. თუ მტერი მუქარას არ უსმენს, ბუდის პატრონი მტერს ეჩქარება და ნისკარტით სცემს.

თეთრი ღეროს კვერცხი

მამრის მოწვევა რომ მიიღო, მდედრი ბუდეში მიფრინავს და უკვე ორივე ჩიტი თავებს უკან აგდებს და გვერდიგვერდ აწკაპუნებს წვერას. დებს თეთრი ფერის კვერცხებს (ჩვეულებრივ 1-დან 7-მდე, უფრო ხშირად 2-5-მდე), წყვილი ერთად ინკუბირებულია. როგორც წესი, მამრი ამას აკეთებს დღისით, ქალი - ღამით. ქათმის ცვლას ყოველ ჯერზე განსაკუთრებული რიტუალური პოზები და ჩხაკუნი წვერებიც ახლავს. ინკუბაცია გრძელდება დაახლოებით 33 დღე. ახლად გამოჩეკილი ღეროს წიწილები მხედველნი, მაგრამ უმწეოები არიან.

იხ.ვიდეო - White Stork

წიწილების კვება

თავდაპირველად გამოჩეკილ წიწილებს უმთავრესად მიწის ჭიებით კვებავენ, ყელიდან ყრიან. ბუდეები მათ ფრენისას იჭერენ ან ბუდეში აგროვებენ დაცემულებს. ასაკის მატებასთან ერთად, მათ უკვე იციან, როგორ წაართვან საჭმელი უშუალოდ მშობლების წვერით. ზრდასრული ფრინველები ფხიზლად აკონტროლებენ თავიანთ წიწილებს, ბუდიდან აგდებენ ყველა სუსტს და ავადმყოფს. დ. ლაკუს (1957) მიხედვით, დადებული ან გამოჩეკილი კვერცხების შეწყვეტის ინსტინქტი არის ადაპტაცია, რომელიც საშუალებას აძლევს ოჯახის ზომა შეესაბამებოდეს ხელმისაწვდომი საკვების რაოდენობას. ბელოვეჟსკაია პუშჩაში ღეროების თითქმის 30% ყრიან წიწილებს, ზოგჯერ კი ნაყოფის ყველა წიწილა ნადგურდება. მშობლების მიერ ბუდიდან ამოგდება თეთრი ღეროს ქათმების დაღუპვის შემთხვევების დაახლოებით 41,9%-ს შეადგენს .

პირველად ახალგაზრდა ღეროები გამოჩეკებიდან 54-55 დღის შემდეგ, მშობლების მეთვალყურეობის ქვეშ აფრინდებიან. კიდევ 14-18 დღე იკვებებიან მშობლების მიერ. ახალგაზრდები ღამეს ატარებენ ბუდეში, მაგრამ დღისით აუმჯობესებენ ფრენის უნარს.

თეთრი ღერო ბუდეში წიწილებით

70 დღის ასაკში წიწილები სრულიად დამოუკიდებლები ხდებიან და აგვისტოს ბოლოს ახალგაზრდა ჩიტები გამოზამთრებლად გაფრინდებიან, ზრდასრული ფრინველების გარეშე,

იხ.ვიდეო -Аист - интересные факты