ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                           დენი დიდრო

(ფრანგ. Denis Diderot; დ. 5 ოქტომბერი, 1713 — გ. 31 ივლისი, 1784) — ფრანგი განმანათლებელი, მწერალი, ფილოსოფოსი და ენციკლოპედისტი.

ბიოგრაფია

ფრანგი მწერალი, ფილოსოფოს-განმანათლებელი და ენციკლობედისტი დაიბადა ხელოსნის ოჯახში. დაამთავრა პარიზის უნივერსიტეტი. მიიღო მაგისტრის წოდება. 1732 წლიდან სათავეში ჩაუდგა ორიგინალურ-ფარნაგული ენციკლოპედიის შედგენას. იყო მატერიალისტი და ათეისტი (1749 წწ ასეთი სულისკვეთებისათვის დააპატიმრეს კიდეც). დიდროს წერილებმა საფუძველი ჩაუყარა მხატვრულ კრიტიკას. თავის „სალონებში“ მან განიხილა და შეაფასა 50-70-იანი წლების ხელოვნება. მისი მთავარი პიესებია „ნაბიჭვარი”, „ოჯახის მამა“, „კარგია თუ ცუდი?“, „პიესა და პროლოგი“. XVIII საუკუნის ფრანგული პროზის განვითარების მნიშვნელოვანი საფეხურია დიდროს ბელეტრისტიკა, რამაც შესამჩნევად დაჩრდილა მისი დრამატურგია. დიდროს მნიშვნელოვანი რომანებია: „მონაზონი“, რომელიც გამოხატავს პროტესტს რელიგიის, ფანატიზმის სამონასტრო ცხოვრების, ქალთა უუფლებობის წინააღმდეგ; „ჟაკ ფატალისტი) მოთხრობა-დიალოგი „რამოს ძმისწული“ მე-18 საუკუნის სხვა ფრანგი მატერიალისტური ფილოსოფოსების მსგავსად დენი დიდრო უდიდეს მნიშვნელობას ანიჭებდა განათლებას. „განათლება, — წერდა იგი, — ადამიანს სძენს ღირსებას, მონაც კი იწყებს იმის გააზრებას, რომ იგი მონობისთვის არ არის დაბადებული“. დიდრო აღზრდას უდიდეს როლს ანიჭებდა ადამიანის პიროვნების ფორმირების საქმეში. ამასთან ის მიიჩნევდა, რომ ბავშვთა განვითარებისათვის არსებითი მნიშვნელობა აქვს ანატომიურ და ფიზიოლოგიურ თავისებურებებს.

იხ. ვიდეო - Французский философ Дени Дидро. Цитаты, афоризмы и мудрые высказывания.

მსოფლმხედველობა

დიდრომ უარყო მატერიალური და სულიერი პრინციპების ბიფურკაციის დუალისტური დოქტრინა და აღიარა, რომ არსებობს მხოლოდ მატერია, რომელსაც აქვს მგრძნობელობა და რთული და მრავალფეროვანი ფენომენები მხოლოდ მისი ნაწილაკების მოძრაობის შედეგია. ადამიანი არის მხოლოდ ის, რასაც მასზე ქმნის განათლების ზოგადი სისტემა და ფაქტების შეცვლა; ყოველი ადამიანური ქმედება არის ქმედებათა ჯაჭვისათვის აუცილებელი აქტი და ყოველი ეს უკანასკნელი ისეთივე გარდაუვალია, როგორც მზის ამოსვლა. დიდრო ასევე იყო დეიზმის მომხრე.

თავისი პოლიტიკური შეხედულებებით დიდრო იყო განმანათლებლური აბსოლუტიზმის თეორიის მომხრე. ვოლტერის მსგავსად, ის არ ენდობოდა ხალხის მასებს, რომლებსაც, მისი აზრით, არ შეეძლოთ სწორი განსჯის გამოტანა „მორალურ და პოლიტიკურ საკითხებში“ და იდეალურ სახელმწიფო სისტემად თვლიდა მონარქიას, რომელსაც სათავეში ედგა სუვერენი, შეიარაღებული. მთელი სამეცნიერო და ფილოსოფიური ცოდნა. დიდროს სჯეროდა მონარქებისა და ფილოსოფოსების გაერთიანების კეთილდღეობისა და როგორც მისი მატერიალისტური სწავლება იყო მიმართული სასულიერო პირების წინააღმდეგ და მიზნად ისახავდა ძალაუფლების გადაცემას "სულებზე" ფილოსოფოსებზე, ასევე მისი განმანათლებლური აბსოლუტიზმი ცდილობდა სახელმწიფო ძალაუფლების გადაცემას იმავე ფილოსოფოსებზე.

ცნობილია, როგორ დასრულდა ფილოსოფოსთა და მონარქთა კავშირი. ამ უკანასკნელმა პირველს მიმართა, მაგრამ პირველს არ ჰქონდა რეალური გავლენა განმანათლებლური დესპოტების პრაქტიკულ პოლიტიკაზე. როდესაც დიდრო 1773 წელს ეკატერინე II-ის მოწვევით სანკტ-პეტერბურგში ჩავიდა, იგი კეთილგანწყობით ეპყრობოდა მოაზროვნეს, ესაუბრებოდა მას საათობით, მაგრამ სკეპტიკურად უყურებდა მის პროექტებს სასამართლოში ფუფუნების განადგურების, ტირაჟის შესახებ. გამოთავისუფლებული სახსრები ხალხის საჭიროებისთვის და საყოველთაო უფასო განათლებაზე. ცნობილმა ფილოსოფოსმა ეკატერინესგან მიიღო დიდი თანხა თავისი ბიბლიოთეკისთვის და ის მის განკარგულებაში დარჩა და დიდროს ამ ბიბლიოთეკის მართვისთვის წელიწადში 1000 ლივრს უხდიდნენ ხელფასს.

დიდრო ასევე არის ბურჟუაზიის იდეოლოგი თავის ლიტერატურულ ნაწარმოებებში. მან გზა გაუხსნა საფრანგეთში ბურჟუაზიულ-სენტიმენტალურ დრამას, რომელიც უკვე წარმოიშვა ინგლისში (ლილო, მური, კამბერლენდი და სხვ.).

იხ. ვიდეო - 

Denis Diderot - Heroes of the Enlightenment: The Power of Knowledge