ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                              მზესუმზირა

 (ლათ. Helianthus) — მცენარის გვარი რთულყვავილოვანთა ოჯახისა. აერთიანებს 78-მდე სახეობას. უმრავლესობა მრავალწლოვანია. ერთწლოვანებიდან კულტურაშია ზეთის მზესუმზირა (ლათ. Helianthus annuus), მრავალწლოვანებიდან — მიწავაშლა (ლათ. Helianthus tubetosus). გვხვდება სარეველად და დეკორატიული ფორმების სახითაც.

მზესუმზირას სამშობლოა ჩრდილოეთი ამერიკა, გავრცელებულია ყველგან. ზეთის მზესუმზირას ღერო სწორმდგომია და 5 მ-მდე იზრდება, დაფარულია უხეში ბეწვებით. აქვს წაწვეტებულბოლოიანი ოვალურ-გულისებრი დიდი ფოთლები. ყვავილედი კალათაა (დიამეტრი 15-20 სმ).

მზესუმზირა ჯვარედინმტვერიაა. ნაყოფი წაგრძელებული სოლისებრი თესლურაა. შედგება ნაყოფსაფარისა და გულისაგან, რომელიც შეიცავს 29-57 % ზეთს. თესლურას ფერი, ფორმა და ზომა ჯიშების მიხედვით სხვადასხვაგვარია. მორფოლოგიური ნიშნების მიხედვით განარჩევენ ზეთის, საკნატუნებელ და შუალედურ მზესუმზირას. მზესუმზირა ტენის, სითბოსა და სინათლის მოყვარულია, გვალვასაც უძლებს და ხანმოკლე სუსხსაც იტანს. კარგად ხარობს ტენიან, ჰაერ- და წყალგამტარ შავმიწაზე.

საქართველოში უმეტესად მოჰყავთ კახეთის რაიონებში (სიღნაღი, დედოფლისწყარო, გურჯაანი). მოსავალს იღებენ კალათების ძირითადი მასის (80-90%) მურა-ყვითლად ან მურად შეფერვისას. ზეთს იყენებენ კულინარიაში, მზესუმზირას ნაცრისაგან მიღებულ პოტასიუმს ხმარობენ ქიმიურ მრეწველობაში, ჩენჩოსაგან დამზადებულ ფურფუროლს - პლასტმასის, ხელოვნური ბოჭკოსა და არამტვრევადი მინის დასამზადებლად. ჩენჩოზე 10%-იანი სინთეზური წებოს დამატებით და დაწნეხით იღებენ მოზაიკურ, ძვირფას საავეჯო ფილებს და სხვა ნივთებს. კოპტონი, ჩენჩო, ბზე და სილოსი ცხოველთა საკვებია.

იხ. ვიდეო - მცენარეული კულტურა- მზესუმზირა

მზესუმზირის ყველაზე ცნობილი და გავრცელებული სახეობებია ზეთოვანი მზესუმზირა, ანუ წლიური, და იერუსალიმის არტიშოკი, ანუ ტუბერკულოზური მზესუმზირა.

წლიური მზესუმზირა მოჰყავთ თითქმის მთელ მსოფლიოში და გამოიყენება საკვებად (ხილი, მზესუმზირის ჰალვა, მზესუმზირის თხა, მზესუმზირის ზეთი, სალომა, მარგარინი), თაფლი, სამკურნალო (ნაყენი, ზეთი), საკვებად (ნამცხვარი, კვება, სილოსი, თივა, კალათები, იატაკი), ტექნიკური (ქაღალდის, კალიუმის, საპნის, საწვავის, საღებავებისა და ლაქების წარმოება), რეზინის, სამელიორაციო, დეკორატიული მცენარეები.

იხ. ვიდეო - Выращивание микрозелени #подсолнечник

მზესუმზირა ეროვნული პოლიტექნიკური სკოლის კამპუსის მახლობლად (ეკვადორი)

100 კგ მზესუმზირის საკვებში არის დაახლოებით 100 საკვები ერთეული და 41 კგ-მდე მოსანელებელი ცილა (აბსოლუტურად მშრალი ნივთიერების თვალსაზრისით). მზესუმზირის ნამცხვარი შეიცავს 30-40% პროტეინს; 7-15% ნედლი ცხიმი; 6-7% მინერალები; 5-18% ბოჭკოვანი; არსებობს ვიტამინები A, B, E. პროდუქტის 1 კგ შეიცავს: 14 მგ-მდე პანტოტენის მჟავას, 0,3 მგ კაროტინს, 48 მგ-მდე ნიკოტინის მჟავას, 6-9 მგ რიბოფლავინს, 13 მგ თიამინს.

ტუბერკულოზური მზესუმზირა ასევე მოჰყავთ სამრეწველო მასშტაბით და გამოიყენება საკვებად (ტუბერები, ყავის სუროგატი, ჩიფსები, ინულინი, მელასები), მტკნარი, საკვები (ტუბერები, სილოსი, თივა, შერეული საკვები), სამელიორაციო, დეკორატიული მცენარე.

მზესუმზირის გვარის სხვა მცენარეები ნაკლებად გავრცელებულია და ძირითადად გამოიყენება დეკორატიული მიზნებისთვის.

იხ. ვიდეო - Helianthus annuus - sunflower