ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -

           ავღანეთის ომი (2001–დღემდე)

აშშ-ს ჯარიკაცები პატრულირებენ პაკისტანის საზღვართან 2012წ-ის თებერვლუდან

მიმდინარე ომი ავღანეთში შეერთებული შტატების შეჭრის შემდეგ რომელიც დაიწყო მაშინ, როდესაც ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა და მისმა მოკავშირეებმა წარმატებით განდევნეს თალიბები ხელისუფლებიდან, რათა ალ-ქაიდას არ ჰქონოდა საიმედო სამალავი ავღანეთში.  თავდაპირველი მიზნების დასრულების შემდეგ, 40-ზე მეტმა ქვეყანამ (ნატოს ყველა წევრის ჩათვლით) შექმნეს კოალიცია, რომელსაც ეწოდება საერთაშორისო უსაფრთხოების დახმარების ძალები (ISAF, რომლის მემკვიდრეც მტკიცე მხარდაჭერის მისია (RS) გახდა, 2014 წელს), რომელთაგან გარკვეული წევრები მონაწილეობდნენ ავღანეთის მთავრობის მხარდამჭერ სამხედრო საბრძოლო მოქმედებებში. შემდეგ ომი ძირითადად შედგებოდა თალიბანის მეამბოხეების ბრძოლისგან ავღანეთის შეიარაღებული ძალებისა და მოკავშირე ძალების წინააღმდეგ; ISAF/RS ჯარისკაცებისა და პერსონალის უმეტესობა ამერიკელია. აშშ-ის მხრიდან ომმა კოდური სახელი: ოპერაცია „შეუზღუდავი თავისუფლება“ (2001–14 წლებში) და ოპერაცია „თავისუფლების სენტინელი“ (2015 წლიდან დღემდე). 

2001 წლის 11 სექტემბერს თავდასხმების შემდეგ, რომელიც განახორციელა ალ-ქაიდას ტერორისტულმა ორგანიზაციამ ოსამა ბინ ლადენის მეთაურობით, რომელიც ცხოვრობდა ან იმალებოდა ავღანეთში და მას უკვე ეძებდნენ 1998 წლის შეერთებული შტატების საელჩოს დაბომბვების შემდეგ, პრეზიდენტმა ჯორჯ ბუშმა მოითხოვა ავღანეთის დე ფაქტო მმართველი თალიბების მიერ ბინ ლადენის გადაცემა. თალიბებმა უარი თქვეს მისი ექსტრადიციაზე, თუ მათ არ მიეწოდებოდათ მკაფიო მტკიცებულება მისი მონაწილეობის შესახებ თავდასხმებში, რომლის მიწოდებაზე აშშ-მ უარი თქვა და გააუქმა, როგორც შეფერხების ტაქტიკა. 2001 წლის 7 ოქტომბერს შეერთებულმა შტატებმა გაერთიანებულ სამეფოსთან ერთად დაიწყო ოპერაცია „შეუზღუდავი თავისუფლება“. ომის გასამართლებლად ბუშის ადმინისტრაციამ განაცხადა, რომ ავღანეთს მხოლოდ "შერჩევითი სუვერენიტეტი" ჰქონდა და რომ ჩარევა აუცილებელი იყო, რადგან თალიბები სხვა სახელმწიფოების სუვერენიტეტს ემუქრებოდნენ. მოგვიანებით ორს შეუერთდა სხვა ძალები, მათ შორის ჩრდილოეთის ალიანსი - ავღანეთის ოპოზიცია, რომელიც 1996 წლიდან იბრძვის თალიბანის წინააღმდეგ მიმდინარე სამოქალაქო ომში. 2001 წლის დეკემბრისთვის თალიბები და მათი ალ-ქაიდას მოკავშირეები ძირითადად დამარცხდნენ ქვეყანაში, ხოლო ბონის კონფერენციაზე ავღანეთის ახალმა დროებითმა ხელისუფლებამ (ძირითადად ჩრდილოეთის ალიანსის წარმომადგენელმა) ჰამიდ კარზაი აირჩია ავღანეთის დროებითი ადმინისტრაციის ხელმძღვანელად . გაეროს უსაფრთხოების საბჭომ დააარსა ISAF, რათა დაეხმაროს ახალ ხელისუფლებას ქაბულის უსაფრთხოების უზრუნველყოფაში, რომელიც 2002 წლის ლოიას ჯირგას (დიდი ასამბლეის) შემდეგ გახდა ავღანეთის გარდამავალი ადმინისტრაცია . ქვეყნის მასშტაბით აღდგენითი ძალისხმევა განხორციელდა თალიბების ტოტალიტარული რეჟიმის დასრულების შემდეგ. 2004 წლის სახალხო არჩევნებში კარზაი აირჩიეს ქვეყნის პრეზიდენტად, რომელსაც ახლა ავღანეთის ისლამური რესპუბლიკა ეწოდა. ნატო ISAF–ში ჩაერთო 2003 წლის აგვისტოში, ხოლო იმავე წელს მას ხელმძღვანელობდა. ამ ეტაპზე ISAF–მა შეიარაღებული ძალების 43 ქვეყანა ნატოს წევრი ქვეყნებით, რომლებიც უზრუნველყოფენ ძალების უმეტესობას.  ავღანეთში აშშ-ს ძალების ერთი ნაწილი მოქმედებდა ნატოს მეთაურობით; დანარჩენი აშშ-ის უშუალო მეთაურობით დარჩნენ.

თავდასხმის დროს დამარცხების შემდეგ, თალიბებმა რეორგანიზაცია მოახდინა მისმა ლიდერმა მოლა ომარმა და 2003 წელს აჯანყება დაიწყეს ავღანეთის მთავრობისა და ISAF–ის წინააღმდეგ. მიუხედავად იმისა, რომ თალიბანის (და მისი მოკავშირე ჰაქანის ქსელის) მეამბოხეები ყველამხრივ არასახარბიელო მგომარეობაში იყვნენ, ისინი მაინც აწარმოებდნენ ასიმეტრიულ ომებს პარტიზანების დარბევებით და ქალაქგარეთ ჩასაფრებულებით, თვითმკვლელობებით თავდასხმებს ურბანული მიზნების წინააღმდეგ, და კოლუმბიის მკვლელობები კოალიციური ძალების წინააღმდეგ. თალიბებმა გამოიყენეს სისუსტეები ავღანეთის მთავრობაში, რათა განემტკიცათ გავლენა სამხრეთ და აღმოსავლეთ ავღანეთის სოფლებზე. 2006 წლიდან თალიბებმა მნიშვნელოვან მიღწევებს მიაღწიეს და გამოხატეს მზაობა დანაშაულების ჩადენისა მშვიდობიანი მოსახლეობის წინააღმდეგ, ISAF-მა ამ ყოველივეს პასუხი ჯარების გაზრდით უპასუხა სოფლების „გასუფთავებისა და დასაკავებლად “.  ძალადობა მკვეთრად გაიზარდა 2007 წლიდან 2009 წლამდე.  ჯარების რაოდენობამ ზრდა 2009 წელს დაიწყო და 2011 წლის ჩათვლით გაიზარდა, როდესაც ავღანეთში ISAF-ისა და აშშ-ის მეთაურობით მოქმედებდა დაახლოებით 140,000 უცხოელი სამხედრო  საიდანაც 100 000 აშშ–დან იყვნენ. 2011 წლის 1 მაისს, შეერთებული შტატების საზღვაო ფლოტებმა მოკლა ოსამა ბინ ლადენი პაკისტანში, აბოტაბადში. ნატოს ლიდერებმა 2012 წელს დაიწყეს გასვლის სტრატეგია მათი ძალების გაყვანისთვის, და მოგვიანებით შეერთებულმა შტატებმა განაცხადა, რომ მათი ძირითადი საბრძოლო მოქმედებები დასრულდება 2014 წლის დეკემბერში, ხოლო დარჩენილი ნარჩენი ძალა დარჩება ქვეყანაში. 2014 წლის ოქტომბერში ბრიტანულმა ძალებმა ჰელმანდის ბოლო ბაზები გადასცეს ავღანელ სამხედროებს,ოფიციალურად დაასრულეს მათი მონაწილეობა ომის საბრძოლო მოქმედებებში. 2014 წლის 28 დეკემბერს ნატომ ოფიციალურად დაასრულა ISAF–ის საბრძოლო მოქმედებები ავღანეთში და ოფიციალურად გადასცა უსაფრთხოების სრული პასუხისმგებლობა ავღანეთის მთავრობას. ნატოს ეგიდით ჩატარებული ოპერაცია „მტკიცე მხარდაჭერა“ შეიქმნა იმავე დღეს, როგორც ISAF–ის მემკვიდრე.

იხ.ვიდეო ასელობით ავღანელები გადადიან თალიბანების მხარეზე

დონალდ ტრამპის პრეზიდენტობის დაწყებისთანავე, 2017 წლის დასაწყისში, ავღანეთში 9000-ზე ნაკლები ამერიკელი ჯარისკაცი იყო. 2017 წლის ზაფხულის დასაწყისისთვის ჯარების დონე დაახლოებით 50% -ით გაიზარდა; და არ შემუშავებულა ოფიციალური გეგმა სამხედროების საბრძოლო მოქმედებებიდან გასვლის შესახებ. 2019 წლის აგვისტოში თალიბებმა დაგეგმეს აშშ-სთან მოლაპარაკება ჯარის დონის შესამცირებლად იმ ადგილას, სადაც ისინი იმყოფებოდნენ, მაგრამ ტრამპმა გააუქმა მოლაპარაკებები თალიბების თავდასხმის შემდეგ. თალიბები დღემდე რჩება უდიდეს უდიდეს ჯგუფად, რომლებიც იბრძვიან ავღანეთის მთავრობისა და საგარეო ჯარების წინააღმდეგ. 2020 წლის 29 თებერვალს შეერთებულმა შტატებმა და თალიბებმა ხელი მოაწერეს პირობით სამშვიდობო შეთანხმებას კატარში, დოჰაში, რომლის თანახმად, აშშ-მ ჯარები უნდა გაიყვანონ ავღანეთიდან 14 თვის განმავლობაში, თუ თალიბანი ითანამშრომლებს შეთანხმების პირობებში. 

ომში დაიღუპა 100 000-ზე მეტი ადამიანი, მათ შორის 4000-ზე მეტი ISAF ჯარისკაცი და სამოქალაქო კონტრაქტორი, 62 000-ზე მეტი ავღანეთის ეროვნული უსაფრთხოების ძალები, 31 000 სამოქალაქო პირი და კიდევ უფრო მეტი თალიბანი.

            თალიბანები ავღანეთის ხელისუფლებაში ბრუნდებიან

როგორც მოგეხსენებათ ამერიკელები გადნიან ავღანეთიდან და ამის პარალელურად ტალიბანები არა მარტო გაქტიურდენენ არამედ ტერიტორიებს იკავებს. რათქმა უნდა ეს მოსალოდნელიც იყო მაგრამ ანალიზის სემთხვევაში უნდა განვიხილოთ თუ რა პროცესებია ავღანეთში გარეგნულად ისე ჩანს თითქოს ემრიკული ძალების გასვლით მხოლოდ თალიბანები მოდიან და მეტი არფერი პირველი დამნიშვნელოვანი ფუნდამეტური ისლამის იდეოოგია ძლიარდება და თუ თალიბანური მოძრაობა ით

ვლება პუშტუნური მოძრაობად სილამური სახელოწიფო ინტერნაციანალურია მოძრაობაა და ბუნებრივა არა პუშტუნურ ერებში სლამისტური გავლენები გაძლიერდება და პირველ რიგში ავღანელ ტაჟიკებში, უზბეკებში და თურმქნაებში და რუსების შიში რომ შუა აზიაში გადაინაცვლებს ლოგიკური და მოსალოდნელიცაა. რომ ომი უფფრო ფართომაშტაბიანი და სხვა ქვეყნებში გადაინაცვლებს და რუსებს ან მოუწევს ჩარევა ამ საქმეში ან შუა აზიის მიტოვება მათ შორის ყაზახეთის ჩათვილთ ხოლო შედეგი კი გაუთვლელი იქნება.

იხ. ვიდეო რუსები იმით იმშვიდებენ თავს რომ თალიბანები პუშტუნური მოძრაობა არისო თოთქოსდა ისლაური სახელწიფო არ იყოს მძლავრი მანდ.

ისე გამოვიდა ნაწილობრივ ამერიკულ ნატოს ძალები ერთგვარ რუსულ საქმეს აკეთებდნენ, ხოლო გასვლის შემთხვევაში შორს მიმავალი შედეგები იქნება.ჩემის აზრით კი შუა აზიაში გადაინაცვლებს  ომი პირველ რიგში კი ტაჯიკეთში და უზბეკეთში.