ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                           გილბერტ ნიუტონი

(ინგლ. Gilbert Newton Lewis; დ. 23 ოქტომბერი, 1875, აშშ — გ. 23 მარტი, 1946, აშშ) — ამერიკელი ფიზიკოს-ქიმიკოსი,  ამერიეკელი ფიზიკოქიმიკოსი, კოვალენტური თეორიის ავტორი, ძირითადი სამცნიერო ნაშრომი ქონდა ქიმიური თერმოდინამიკაში, ფოტოქიმიაში, ქიმიური იზოტოპებში, ბირთვულ ფიზიკაში.  შემოგვთავაზა და განავითარა (1912 - 1916) ელექტრონული თეორია ქიმიური კავშირის და ჰემოპოლარულიკავშირი, შეიმუშავა ქიმირური რეაქციების თავისუფალი ენერგიების გამოთვლითი მეთოდი. 1926 წ-ს შემიტანა ტერმინი ფოტონის რადიაციის უმცირესი ერთეულის აღსანიშნავად.

იხ. ვიდეო

სამეცნიერი მიღწევები

ლუისის სამნიერო მიღწევები ძალიან დიდია. მას უწოდებენ ამერიკის ერთ -ერთ უპირველეს ფიზიკურ ქიმიკოსს (და ქიმიკოსს). მეცნიერი ასევე დაინტერესებული იყო სამეცნიერო პრობლემების ფართო სპექტრით.

პირველი ნაშრომი ლუისის იყო თერმოდინამიკაზე, ტ.ვ. რიჩარდთან ერთობლივად მუშაობდა. მას ეწოდა "თუთიის და კადმიუმის ამალგამების ზოგიერთი ელექტროქიმიური და თერმოდინამიკური ურთიერთობა" და ასახავდა მისი სადოქტორო დისერტაციის შედეგებს. პროფესორი მიჰყვებოდა ყველაზე მნიშვნელოვან სამუშაოს [რა?], რომელშიც მან გამოიკვლია თავისუფალი ენერგიის განტოლების მუდმივები. იმ დროის თეორიული თვალსაზრისით ყველაზე მნიშვნელოვანი დოკუმენტი იყო "თერმოდინამიკური ქიმიის ახალი სისტემის მონახაზი".

1921წ-ს ლუისმა რენდალთან ერთად საფუძველი ჩაუყარა კონცენტრირებული ხსნარების გამოთვლას, რამაც ქიმიკოსები გაათავისუფლა განზავებული ხსნარებით მუშაობის შეზღუდვის აუცილებლობისგან. იმავე წელს, სტატიაში "ძლიერი ელექტროლიტების აქტივობის კოეფიციენტები", კვლავ რენდალთან თანამშრომლობით, მან განიხილა ყველა სახის მეთოდი ხსნარების კოლიგაციური თვისებების გასაზომად. ამ სტატიამ ასევე გამოაცხადა იონური სიძლიერის პრინციპი, რომელიც შემდეგ თეორიულად შეიმუშავეს დებიემ და ჰოკელმა.

1923წ-ს მან ჩამოაყალიბა მჟავებისა და ფუძეების ერთ – ერთი მთავარი თანამედროვე თეორია - ელექტრონული (მისი მეორე სახელია ლუისის თეორია). მისი თქმით, მჟავა არის ნივთიერება, რომელიც იღებს ელექტრონულ წყვილებს, ანუ ელექტრონული წყვილების მიმღებს, ხოლო ფუძე არის ნივთიერება, რომელიც დათმობს ელექტრონულ წყვილებს, ანუ ელექტრონული წყვილების დონორს (ქიმიაში ასეთი ნაერთებია ეწოდება ლუისის მჟავები და ფუძეები, შესაბამისად). ეს განმარტება არა მხოლოდ არ დაეთანხმა ჰიდროქსილის იონების თვისებების კონცეფციას, რომელიც მოგვიანებით შემოთავაზებულ იქნა ბრონსტედისა და ლოურის მიერ, არამედ გაათავისუფლა მჟავის კონცეფცია იმ შეზღუდვისგან, რომ მას უნდა შეეძლოს პროტონის შემოწირულობა. ლუისის თვალსაზრისი ძირითადად შეუმჩნეველი იყო 1930-იან წლებში პროტონ-დონორ-მიმღების თეორიისადმი ენთუზიაზმის ფონზე, რომელიც ითვლებოდა თანამედროვე და სწორი და შესწავლილიც კი დაწყებით კურსებში.