ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                    ბერკეტი

ბერკეტის გამოყენება მოკლე მკლავზე მეტი ძალის მისაღებად გრძელ მკლავზე ნაკლები ძალის გამოყენების ხარჯზე. 

მცირე ძალის მეშვეობით დიდი ძალის გასაწონასწორებელი უმარტივესი მექანიზმი. ბერკეტი მყარი სხეულია, რომელიც ბრუნავს ღერძის გარშემო, ამ ღერძის მართობ სიბრტყეში მდებარე ძალების მოქმედებით. ბერკეტის წონასწორობის პირობა ზოგადად ის არის, რომ ამ სიბრტყესთან ბრუნვის ღერძის გადაკვეთის წერტილის მიმართ ძალთა მომენტების ალგებრული ჯამი ნულის ტოლია. თუ ბერკეტზე მოქმედებს ორი ძალა (მამოძრავებელი P და წინააღმდეგობის Q), მაშინ ბერკეტის წონასწორობის პირობაა: Pa=Qb, სადაც a და b - ბერკეტის მხრებია. მაშასადამე, მამოძრავებელი ძალა იმდენჯერ ნაკლები იქნება წინააღმდეგობის ძალაზე, რამდენჯერაც a მხარი მეტია b მხარზე; მაგრამ ამვე დროს რამდენჯერაც a მხარი მეტია b მხარზე, იმდენჯერ A წერტილის გადაადგილება მეტია B წერტილის გადაადგილებაზე. ე. ი. რამდენჯერაც ვიგებთ ძალაში, იმდენჯერ ვაგებთ გადაადგილებაში (მექანიკის „ოქროს წესი“).

ბერკეტის წონასწორობის პირობა, როდესაც მასზე სიმძიმის ძალა მოქმედებს, მოგვცა არქიმედემ (ძვ. წ. III საუკუნე); წონასწორობის ზოგადი პირობა ძალთა მომენტების საშუალებით ფრანგმა მათემატიკოსმა პ. ვარინიონმა მიიღო (1687). ბერკეტს, როგორც უმარტივეს იარაღს, უხსოვარი დროიდან იყენებენ. ამჟამადაც ტექნიკაში იგი მრავალი მექანიზმისა და მანქანის შემადგენელი ნაწილია.

                                                                          

გრავიურა 1842 წელს ლონდონში გამოქვეყნებული მექანიკის ჟურნალიდან, სადაც გამოსახულია არქიმედესი, რომელიც დედამიწას ბერკეტით აბრუნებს. 

ადამიანმა დაიწყო ბერკეტის გამოყენება პრეისტორიულ ხანაში, ინტუიციურად ესმოდა მისი პრინციპი. იარაღები, როგორიცაა თოხი ან თოხი, გამოიყენებოდა იმ ძალის შესამცირებლად, რომელიც ადამიანს უწევდა. ძვ.წ მეხუთე ათასწლეულში მესოპოტამიამ გამოიყენა სასწორები, რომლებიც იყენებდნენ ბერკეტის პრინციპს ბალანსის მისაღწევად. მოგვიანებით, საბერძნეთში გამოიგონეს ფოლადის ეზო, რამაც შესაძლებელი გახადა ძალის გამოყენების მხრის შეცვლა, რამაც უფრო მოსახერხებელი გახადა სასწორის გამოყენება. დაახლოებით 1500 წ. ე. ეგვიპტესა და ინდოეთში ჩნდება შადუფი (ჭა „ამწე“), თანამედროვე ამწეების წინამორბედი, გემების წყლით ასაწევი მოწყობილობა. 

უცნობია, ცდილობდნენ თუ არა იმდროინდელი მოაზროვნეები ბერკეტის პრინციპის ახსნას. პირველი წერილობითი ახსნა ჩვენს წელთაღრიცხვამდე III საუკუნეში გაკეთდა. ე. არქიმედეს, რომელიც აკავშირებს ძალის, დატვირთვისა და მხრის ცნებებს. მის მიერ ჩამოყალიბებული წონასწორობის კანონი ჯერ კიდევ გამოიყენება და ასე ჟღერს: „ძალის გამოყენების მკლავზე გამრავლებული ძალა უდრის დატვირთვის გამრავლებულ დატვირთვას, სადაც ძალის გამოყენების მკლავი არის მანძილი ძალის გამოყენების წერტილიდან. საყრდენამდე, ხოლო დატვირთვის გამოყენების მკლავი არის მანძილი ტვირთის გამოყენების წერტილიდან საყრდენამდე. ლეგენდის თანახმად, თავისი აღმოჩენის მნიშვნელობის გაცნობიერებით, არქიმედესმა წამოიძახა: „მომეცი ფეხი და მე მოვაქცევ დედამიწას!“. 

თანამედროვე სამყაროში ყველგან გამოიყენება ბერკეტის მოქმედების პრინციპი. თითქმის ნებისმიერი მექანიზმი, რომელიც გარდაქმნის მექანიკურ მოძრაობას, იყენებს ბერკეტებს ამა თუ იმ ფორმით. ამწეები, ძრავები, pliers, მაკრატელი და ათასობით სხვა მანქანა და ხელსაწყო იყენებს ბერკეტებს მათ მშენებლობაში. 

იხ.ვიდეო - ბერკეტის წონასწორობის პირობა