ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                           ფოსფორის ბომბი 

                       ხანძარი მთიან ყარაბაღში თეთრი ფოსფორის გამოყენებით გაჩნდა 

ერთერთი საშინელი იარაღი რომელიც აკრძალულია კონვეციით და მაინც იყენებენ ბოლო საბრძოლო ომებშივ იქნა გამოყენებული სირსა და უკრაინაშის ჩათვლით.

ცეცხლგამჩენი საბრძოლო მასალის ტიპი დატვირთული თეთრი ფოსფორით ან თეთრი ფოსფორის შემცველი ცეცხლგამჩენი სხვა ნივთიერებებით შერეული. თეთრი ფოსფორი და თეთრი ფოსფორის ცეცხლგამჩენი ნივთიერებები მიეკუთვნება თვითგამწვარი ცეცხლგამძლე ნივთიერებების ჯგუფს, რომლებიც იწვებიან ჰაერიდან ჟანგბადის გამოყენებით. 

რსებობს სხვადასხვა სახის ფოსფორის საბრძოლო მასალა, მათ შორის:

საჰაერო ბომბები;

საჰაერო ტანკები

საარტილერიო ჭურვები;

რაკეტები და რაკეტები;

საარტილერიო ნაღმები

ხელყუმბარები.

გარდა ამისა, ცნობილია ნაღმების ფეთქებადი მოწყობილობების გამოყენების შემთხვევები, რომლებიც აღჭურვილია მყარი ცეცხლგამჩენი ნივთიერებებით (ფოსფორის ჩათვლით) ან მათი შერევით საწვავთან, თუმცა, ასეთი კონსტრუქციები იყო სახლში დამზადებული და არ იქნა მიღებული, როგორც სტანდარტული მოდელები  .

გარდა საშინაო სახმელეთო ნაღმებისა, რომლებიც უშუალოდ ჯარებმა დაამზადეს, შეერთებულმა შტატებმა შექმნა XM-54 ცეცხლგამჩენი მიწის ნაღმი, რომელიც განკუთვნილია მასიური წარმოებისთვის, რომელიც აღჭურვილია პლასტიზირებული თეთრი ფოსფორით .

გერმანიაში შეიქმნა ცეცხლგამჩენი კვამლის ვაზნები DM-24 და DM-34, რომლებიც აღჭურვილია წითელი ფოსფორით დაფხვნილი მაგნიუმის დამატებით.

მე-20 საუკუნის მეორე ნახევარში პლასტიზირებული თეთრი ფოსფორით აღჭურვილი საბრძოლო მასალა (სინთეზური რეზინის დამატებით) გახდა ფოსფორის საბრძოლო საბრძოლო მასალის ძირითადი ტიპი, რომელმაც საბოლოოდ შეცვალა თეთრი ფოსფორით აღჭურვილი საბრძოლო მასალა.

გარდა ამისა, თეთრი ფოსფორი შეიძლება გამოყენებულ იქნას როგორც აალებადი ან ცეცხლგამჩენი გამაძლიერებელი საბრძოლო მასალებში ფოსფორისა და სხვა ცეცხლგამჩენი საშუალებების ან საწვავის კომბინირებული მუხტით (მაგალითები მოიცავს აშშ-ს ნაპალმის ცეცხლგამჩენ ბომბებს, რომლებიც გამოიყენება ვიეტნამის ომის დროს, გარკვეული ტიპის ბომბები შეიცავდა 30-მდე % თეთრი ფოსფორი).

თეთრი ფოსფორი მეტასტაბილურია, თუმცა ტრანსფორმაციის დაბალი სიჩქარის გამო, ნორმალურ პირობებში მისი შენახვა შესაძლებელია თითქმის შეუზღუდავი დროით.

თეთრი ფოსფორი სპონტანურად აალდება 34 - 40 ° C ტემპერატურაზე, ამიტომ ფოსფორის საბრძოლო მასალა მოითხოვს შენახვის პირობებს

იხ. ვიდეო - Как действуют фосфорные боеприпасы

მოქედება - წვის დროს თეთრი ფოსფორი ავითარებს ტემპერატურას 1300 °C-მდე . ფოსფორის საბრძოლო მასალის წვის ტემპერატურა დამოკიდებულია რიგ პირობებზე (გამოყენებული საბრძოლო მასალის ტიპი, ჰაერის ტემპერატურა და ტენიანობა და ა.შ.) და არის 900–1200 °C . ცეცხლგამჩენი საბრძოლო მასალის წვის ტემპერატურა თეთრი ფოსფორითა და წვადი ნივთიერებით არის 800–900 °C . წვას თან ახლავს სქელი მჟავე თეთრი კვამლის უხვი გამოყოფა და გრძელდება მანამ, სანამ ჟანგბადის მიწოდება შეჩერდება ან მთელი ნივთიერება არ დაიწვება.

ფოსფორის საბრძოლო მასალები ზიანს აყენებს ღიად მდებარე და თავშესაფარს ადამიანურ ძალას და გამორთავს აღჭურვილობასა და იარაღს. ფოსფორიანი საბრძოლო მასალის გამოყენება ასევე იწვევს ხანძრისა და ცალკეული ხანძრის გაჩენას, რაც გადაიტანს ძალებს და მათ ჩაქრობის საშუალებებს, იწვევს დამატებით მატერიალურ ზიანს, ართულებს მოძრაობას, ზღუდავს ხილვადობას, ხოლო მახრჩობელა და მომწამვლელი აირები წარმოიქმნება. ხანძარი ხდება დამატებითი დამაზიანებელი ფაქტორი.

ადამიანის კანის ზემოქმედებისას თეთრი ფოსფორის წვა იწვევს მძიმე დამწვრობას.

თეთრი ფოსფორი შხამიანია, ადამიანისთვის ლეტალური დოზაა 0,05-0,15 გრამი. თეთრი ფოსფორი კარგად იხსნება სხეულის სითხეებში და, როდესაც მიიღება, სწრაფად შეიწოვება (წითელი ფოსფორი უხსნადია და, შესაბამისად, შედარებით დაბალი ტოქსიკურია).

ჭრილობები თეთრი ფოსფორისგან 

მწვავე მოწამვლა ხდება თეთრი ფოსფორის ორთქლის ჩასუნთქვისას და (ან) კუჭ-ნაწლავის ტრაქტში შესვლისას. მოწამვლას ახასიათებს მუცლის ტკივილი, ღებინება, სიბნელეში ანათებს ღებინება ნივრის სუნით და დიარეა. თეთრი ფოსფორით მწვავე მოწამვლის კიდევ ერთი სიმპტომია გულის უკმარისობა.

ფოსფორის საბრძოლო მასალის გამოყენებას აქვს დემორალიზებული ფსიქოლოგიური გავლენა.

საერთაშორისო ხელშეკრულებები, რომლებიც განსაზღვრავენ ფოსფორის საბრძოლო მასალის გამოყენების პროცედურას

ფოსფორის საბრძოლო მასალის შემუშავება, ტესტირება, ტრანსპორტირება, ვაჭრობა, გამოყენება და განადგურება ხორციელდება რიგი საერთაშორისო შეთანხმებებისა და ხელშეკრულებების გათვალისწინებით, მათ შორის:

1868 წლის პეტერბურგის დეკლარაცია „ასაფეთქებელი და ცეცხლგამჩენი ტყვიების გამოყენების გაუქმების შესახებ“.

1977 წლის ომის მსხვერპლთა დაცვის ჟენევის კონვენციის 1977 წლის დამატებითი პროტოკოლები, რომლებიც კრძალავს თეთრი ფოსფორით საბრძოლო მასალის გამოყენებას, თუ ამის შედეგად მშვიდობიანი მოსახლეობა ემუქრება საფრთხეს. ამჟამად, ისეთ ქვეყნებს, როგორიცაა შეერთებული შტატები და ისრაელი, მათ ხელი არ მოუწერიათ.

კონვენციის III პროტოკოლი "გარკვეული ჩვეულებრივი იარაღის შესახებ" (1980) (ინგლისური) ("კონვენცია გარკვეული ჩვეულებრივი იარაღის გამოყენების აკრძალვების ან შეზღუდვების შესახებ, რომლებიც შეიძლება ჩაითვალოს ზედმეტად მავნებლად ან განურჩეველ ეფექტად").

საერთაშორისო დონეზე, ომებისა და სამხედრო კონფლიქტების დროს ქიმიური და ცეცხლგამჩენი იარაღის გამოყენების შეზღუდვის მცდელობები განხორციელდა 1920-1930-იანი წლების მიჯნაზე, ერთა ლიგის კონფერენციაზე შეიარაღების შემცირებისა და შეზღუდვის შესახებ. განზრახვა ჩაიწერა 1932 წლის 9 ივლისს შემუშავებული და 1932 წლის 23 ივლისს მიღებული კონფერენციის დადგენილების ტექსტში. თუმცა, 1930-იანი წლების შუა ხანებში საერთაშორისო ვითარების გართულებამ გამოიწვია კონფერენციის შეწყვეტა 1936 წლის იანვარში.

იხ. ვიდეო - Incendiary Weapons: Human Cost Demands Stronger Law

საერთაშორისო ხელშეკრულებები, რომლებიც განსაზღვრავენ ფოსფორის საბრძოლო მასალის გამოყენების პროცედურას

ფოსფორის საბრძოლო მასალის შემუშავება, ტესტირება, ტრანსპორტირება, ვაჭრობა, გამოყენება და განადგურება ხორციელდება რიგი საერთაშორისო შეთანხმებებისა და ხელშეკრულებების გათვალისწინებით, მათ შორის:

1868 წლის პეტერბურგის დეკლარაცია „ასაფეთქებელი და ცეცხლგამჩენი ტყვიების გამოყენების გაუქმების შესახებ“.

1977 წლის ომის მსხვერპლთა დაცვის ჟენევის კონვენციის 1977 წლის დამატებითი პროტოკოლები, რომლებიც კრძალავს თეთრი ფოსფორით საბრძოლო მასალის გამოყენებას, თუ ამის შედეგად მშვიდობიანი მოსახლეობა ემუქრება საფრთხეს. ამჟამად, ისეთ ქვეყნებს, როგორიცაა შეერთებული შტატები და ისრაელი, მათ ხელი არ მოუწერიათ.

კონვენციის III პროტოკოლი "გარკვეული ჩვეულებრივი იარაღის შესახებ" (1980) (ინგლისური) ("კონვენცია გარკვეული ჩვეულებრივი იარაღის გამოყენების აკრძალვების ან შეზღუდვების შესახებ, რომლებიც შეიძლება ჩაითვალოს ზედმეტად მავნებლად ან განურჩეველ ეფექტად").

საერთაშორისო დონეზე, ომებისა და სამხედრო კონფლიქტების დროს ქიმიური და ცეცხლგამჩენი იარაღის გამოყენების შეზღუდვის მცდელობები განხორციელდა 1920-1930-იანი წლების მიჯნაზე, ერთა ლიგის კონფერენციაზე შეიარაღების შემცირებისა და შეზღუდვის შესახებ. განზრახვა ჩაიწერა 1932 წლის 9 ივლისს შემუშავებული და 1932 წლის 23 ივლისს მიღებული კონფერენციის დადგენილების ტექსტში. თუმცა, 1930-იანი წლების შუა პერიოდში საერთაშორისო სიტუაციის გართულებამ გამოიწვია კონფერენციის შეწყვეტა 1936 წლის იანვარში

                                                                     

სომეხი ჯარისკაცების მიერ მიღებული დამწვრობა აზერბაიჯანელების მიერ მთიან ყარაბაღში ფოსფორიანი იარაღის გამოყენების გამო. 

ფოსფორიანი საბრძოლო მასალისგან დაცვა ეფუძნება ცეცხლგამჩენი იარაღისგან დაცვის ზოგად პრინციპებს.

1950-1980-იანი წლების ომების გამოცდილება ახლო აღმოსავლეთსა და სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში, რომლის დროსაც გამოიყენებოდა ფოსფორის საბრძოლო მასალები, აჩვენებს, რომ ნებისმიერი ცეცხლგამჩენი იარაღის ეფექტურობა მნიშვნელოვნად მცირდება იმ შემთხვევებში, როდესაც ამ იარაღის გამოყენების ზონაში მყოფ ადამიანებს აქვთ ცოდნა. ამ იარაღის დამაზიანებელი ფაქტორები, მათ იციან როგორ უნდა დაიცვან თავი მათგან, ებრძოლონ ცეცხლს, შეინარჩუნონ სიმშვიდე, დისციპლინა და მორალური და ფსიქოლოგიური სტაბილურობა. პანიკა არის ფაქტორი, რომელსაც შეუძლია გაზარდოს მსხვერპლის რაოდენობა.

ფოსფორის საბრძოლო მასალის ჩაქრობა ხდება დიდი რაოდენობით წყლით ან სპილენძის სულფატით, მომავალში ჩაქრობის ადგილი დიდი რაოდენობით სველი ქვიშით უნდა დაიფაროს . ქვიშის არარსებობის შემთხვევაში, ჩაქრობის ადგილი უნდა იყოს დაფარული მშრალი მიწით.

ფოსფორის საბრძოლო მასალის მნიშვნელოვანი თვისებაა კონცენტრირებული ორთოფოსფორის მჟავის აეროზოლი, რომელიც აღიზიანებს ნაზოფარინქსს - სტერნიტის თვისება, ქიმიური იარაღი.