ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                            ალან ტიურინგი

(დ. 23 ივნისი, 1912 — გ. 7 ივნისი, 1954) — ინგლისელი მათემატიკოსი, ლოგიკოსი, კრიპტოანალიტიკოსი და კომპიუტერული მეცნიერების დარგის მოღვაწე. კომპიუტერული მეცნიერების შექმნა და ჩამოყალიბება, ალგორითმების ძირითადი კონცეფციების ფორმალიზაცია, გამოთვლები ტიურინგის მანქანით და თანამედროვე კომპიუტერის შექმნაში უმნიშვნელოვანესი წვლილი - ეს არის ალან ტიურინგის ნაშრომთა არასრული ჩამონათვალი.

მეორე მსოფლიო ომის პერიოდში ტიურინგი მუშაობდა დიდი ბრიტანეთის სახელმწიფო კრიპტოანალიკურ ცენტრში (Government Code and Cypher School at Bletchley Park). ამ დროისათვის იგი ხელმძღვანელობდა განყოფილება Hut 8-ს, რომელიც პასუხისმგებელი იყო გერმანული წყალქვეშა ნავების შიფროგრამების ანალიზზე. შეიმუშავა ამ შიფროგრამების კრიპტოანალიზის რიგი აპარატული საშუალებები, მათ შორის ე.წ. Bombe, ელექტრომექანიკური მანქანა, რომელსაც შეეძლო გერმანული შიფრაციის აპარატის ენიგმას შიფრაციის პარამეტრების გამოთვლა. ომის შემდგომ წლებში მუშაობდა ფიზიკის ეროვნულ ლაბორატორიაში, სადაც შექმნა თანამედროვე კომპიუტერის პირველი პროტოტიპის (ACE) არქიტექტურული დიზაინი.

სიცოცხლის ბოლო წლებში ტიურინგი დაინტერესდა მათემატიკური ბიოლოგიით. დაწერა ნაშრომი მორფოგენეზისის ქიმიურ საწყისებზე, და იწინასწარმეტყველა ცვალებადი ქიმიური რეაქციების არსებობა (მაგ. ბელოუსოვ-ჟაბოტინსკის რეაქცია, რომელიც პირველად აღწერილ იქნა 1960-იან წლებში).

იხ. ვიდეო - "იმიტაციის თამაში" და ალან ტიურინგის ლოგიკა - .  ბრიტანელი მათემატიკოსისა და კრიპტოანალიტიკოსის ალან ტიურინგის სახე ნაჩვენებია ახალ ფილმში "იმიტაციის თამაში".  ფილმის რეჟისორია მორტენ ტილდამი.

ჰუმანიტარული მეცნიერებებისადმი სიძულვილის გამო, ტურინგმა გამოცდაზე კარგი ქულა არ მიიღო და ამიტომ სკოლის დამთავრების შემდეგ ჩაირიცხა კემბრიჯის კინგს კოლეჯში, თუმცა აპირებდა ტრინიტის კოლეჯში წასვლას. ტურინგი სწავლობდა კინგს კოლეჯში 1931-1934 წლებში ცნობილი მათემატიკოსის გოდფრი ჰაროლდ ჰარდის ხელმძღვანელობით.

კემბრიჯის სამეფო კოლეჯი, სადაც კომპიუტერის ერთ-ერთ კლასს ტურინგის სახელი ჰქვია, რომელმაც აქ სწავლა 1932 წელს დაიწყო და სწავლება 1934 წელს დაიწყო.

1928 წელს გერმანელმა მათემატიკოსმა დევიდ ჰილბერტმა მსოფლიო საზოგადოების ყურადღება მიიპყრო გადაწყვეტის პრობლემაზე (Entscheidungsproblem). 1936 წლის 12 ნოემბერს  გამოქვეყნებულ წიგნში „გამოთვლითი რიცხვების შესახებ“, 1936 წლის 12 ნოემბერს გამოქვეყნებულ წიგნში, ტურინგმა გადააფორმა გედელის არასრულყოფილების თეორემა, შეცვალა გოდელის უნივერსალური ფორმალური არითმეტიკული ენა მარტივი ჰიპოთეტური მოწყობილობებით, რომლებიც მოგვიანებით გახდება ცნობილი ტურინგის მანქანების მსგავსად. . მან დაამტკიცა, რომ ასეთ მანქანას შეუძლია შეასრულოს ნებისმიერი მათემატიკური გამოთვლა, რომელიც შეიძლება წარმოდგენილი იყოს როგორც ალგორითმი. ტურინგმა აჩვენა, რომ Entscheidungsproblem-ის გადაწყვეტა არ არსებობს, ჯერ დაადასტურა, რომ ტურინგის მანქანის გაჩერების პრობლემა გადაუწყვეტელია: ზოგადად, შეუძლებელია ალგორითმულად განსაზღვრა, გაჩერდება თუ არა მოცემული ტურინგის მანქანა.

მიუხედავად იმისა, რომ ტურინგის მტკიცებულება გამოქვეყნდა მალევე ალონცო ჩერჩის ეკვივალენტური მტკიცებულების შემდეგ, რომელიც იყენებდა ლამბდა კალკულუსს, თავად ტურინგს ეს არ იცნობდა. ალან ტურინგის მიდგომა ითვლება უფრო ხელმისაწვდომ და ინტუიციურად. "უნივერსალური მანქანის" იდეა, რომელსაც შეუძლია შეასრულოს ნებისმიერი სხვა აპარატის ფუნქციები, ან სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, გამოთვალოს ყველაფერი, რისი გამოთვლაც შეიძლება, პრინციპში, ძალიან ორიგინალური იყო. ფონ ნეუმანმა აღიარა, რომ თანამედროვე კომპიუტერის კონცეფცია ეფუძნებოდა ალან ტურინგის ამ ნაშრომს. ტურინგის მანქანები ჯერ კიდევ ალგორითმების თეორიის შესწავლის მთავარი ობიექტია.

1936 წლის სექტემბრიდან 1938 წლის ივლისამდე ტურინგი მუშაობდა პრინსტონში ჩერჩში, ტურინგი შევიდა როგორც მოწვეული კურსდამთავრებული და დარჩა დოქტორანტურის დასასრულებლად ჩერჩის ქვეშ. მათემატიკის შესწავლის გარდა, ის სწავლობდა კრიპტოგრაფიას, ასევე დააპროექტა ელექტრომექანიკური ორობითი მულტიპლიკატორი. 1938 წლის ივნისში მან დაიცვა სადოქტორო დისერტაცია "ლოგიკური სისტემები რიგითობაზე დაფუძნებული", რომელშიც მან წარმოადგინა ტურინგის რედუქციის იდეა, რომელიც მოიცავს ტურინგის მანქანის ორაკულთან შერწყმას. ეს საშუალებას გვაძლევს გამოვიკვლიოთ პრობლემები, რომელთა გადაჭრა მხოლოდ ტურინგის მანქანით შეუძლებელია.

კემბრიჯში ტურინგი დაესწრო ლუდვიგ ვიტგენშტაინის ლექციებს მათემატიკის საფუძვლების კრიზისზე. მეცნიერები ბევრს კამათობდნენ, რადგან ტურინგი ემხრობოდა ფორმალიზმს, ხოლო ვიტგენშტაინი თვლიდა, რომ მათემატიკა არ ეძებს აბსოლუტურ სიმართლეს, არამედ იგონებს მას.

იხ. ვიდეო - Alan Turing - Celebrating the life of a genius -  Saturday 23 June 2012 marks the centenary of the birth of Alan Turing - mathematical genius, hero of the WWII code breakers of Bletchley Park, and father of modern computing. 

Alan Turing was a mathematician, cryptographer and pioneer of computer science who possessed one of the greatest brains of the 20th century. His life was one of secret triumphs shadowed by public tragedy.

Presented by Dr James Grime, Enigma Project Officer at the University's Millenium Mathematics