ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                        შერლოკ ჰოლმზი

შერლოკ ჰოლმზი, სიდნი პეჯეტის 1904 წლის ილუსტრაცია

პირველი გამოჩენა 1887-1888

შემქმნელი ართურ კონან დოილი

ეპიზოდი ოთხი რომანი

56 მოთხრობა

ინფორმაცია

სქესი მამრობითი

დაბ. თარიღი 6 იანვარი 1854 (?)

გარდ. თარიღი 1923 წლის შემდეგ

ოჯახი მაიკროფტ ჰოლმზი (ძმა)

საცხოვრებელი ლონდონი, ბეიკერ სტრიტი 221B

ეროვნება ინგლისელ

 (ინგლ. Sherlock Holmes) — ართურ კონან დოილის მიერ შექმნილი ლიტერატურული პერსონაჟი. კონან დოილმა შექმნა მოთხრობების მთელი სერია ცნობილი დეტექტივის შერლოკ ჰოლმზის თავგადასავლების შესახებ. ეს ნაწარმოებები ითვლება დეტექტივური ჟანრის კლასიკად. უმრავლეს შემთხვევაში, ნაწარმოებებში თხრობა მიმდინარეობს შერლოკის მუდმივი თანამგზავრის — ექიმი უოტსონის პირით. უოტსონი აღწერს ჰოლმზის გამოძიებებს, ცნობილი „დედუქციური მეთოდის“ გამოყენებით, თუმცა გამოძიების ბოლომდე მას არ ესმის თუ როგორ ხსნის ჰოლმზი ბოროტმოქმედებას, ხოლო ბოლოს ჰოლმზი უხსნის უოტსონს თავის მოქმედებებს.

კონან დოილმა დაწერა 4 რომანი და 56 მოთხრობა შერლოკ ჰოლმზე. პირველი მოთხრობა „ალისფერი კვალი“ დაიბეჭდა ჟურნალ „Beeton's Christmas Annual“-ში 1887 წელს, ხოლო მეორე - „ოთხთა ნიშანი“ „Lippincott's Monthly Magazine“-ში 1890 წელს. შერლოკ ჰოლმზის პერსონაჟი ძალიან პოპულარული გახდა და 1891 წელს გამოვიდა მოთხრობების პირველი კრებული „The Strand Magazine“-ში. ამას შემდეგ მოჰყვა მოთხრობათა მთელი სერია და ოთხი რომანის გამოსვლა. ნაწარმოებები გამოდიოდა 1880 წლიდან 1907 წლამდე და შემდგომ კიდევ ერთი უკანასკნელი მოთხრობა „ლომის ფაფარი“ 1914 წელს.

ნაწარმოებები

ალისფერი კვალი (1887, A Study in Scarlet)

ოთხთა ნიშანი (1890, A Sign of Four)

შერლოკ ჰოლმზის თავგადასავალი (1891, The Adventures of Sherlock Holmes)

ბოჰემიაში მომხდარი აურზაური (A Scandal in Bohemia)

ჟღალთმიანთა კავშირი (The Red-Headed League)

მაცდური (A Case of Identity)

ბასკომბის ველის საიდუმლოება (The Boscombe Valley Mystery)

ფორთოხლის ხუთი კურკა (The Five Orange Pips)

დამანჭულტუჩიანი კაცის თავგადასავალი (The Man with the Twisted Lip)

ცისფერი კარბუნკული (The Adventure of the Blue Carbuncle)

ჭრელი ლენტი (The Adventure of the Speckled Band)

ინჟინრის თითი (The Adventure of the Engineer’s Thumb)

უცოლო დიდგვაროვანი (The Adventure of the Noble Bachelor)

ბერილის გვირგვინი (The Adventure of the Beryl Coronet)

სპილენძის წიფლები (The Adventure of the Copper Beeches)

შერლოკ ჰოლმზის მოგონებები (1894, The Memoirs of Sherlock Holmes)

ვერცხლოვანი ნიშა (Silver Blaze)

მუყაოს კოლოფი (Cardboard Box)

ყვითელი სახე (Yellow Face)

კლერკის თავგადასავალი (The Stockbroker’s Clerk)

,,გლორია სკოტი'' (The “Gloria Scott”)

მესგრეივების საგვარეულო წესი (The Musgrave Ritual)

რეიგეტელი სკვაირები (The Reigate Puzzle)

მხრებში მოხრილი კაცი (The Crooked Man)

მუდმივი პაციენტი (The Resident Patient)

ბერძენი თარჯიმანი (The Greek Interpreter)

საზღვაო ხელშეკრულება (The Naval Treaty)

ჰოლმზის უკანასკნელი საქმე (The Final Problem)

ბასკერვილების ძაღლი (1901, The hound of Baskervilles)

შერლოკ ჰოლმზის დაბრუნება (1903, The return of Sherlock Holmes)

უკაცრიელი სახლი (The Adventure of the Empty House)

ნორვუდელი მშენებელი (The Adventure of the Norwood builder)

მოცეკვავე კაცუნები (The Adventure of the Dancing Men)

მარტოხელა ველოსიპედისტი (Solitary cyclist)

შემთხვევა ინტერნატში (The Adventure of the Priory School)

შავი პიტერი (The Adventure of the Black Peter)

ჩარლზ ოგასტეს მილვერტონის აღსასრული (The Adventure of the Charles Augustus Milverton)

ექვსი ნაპოლეონი (The Adventure of the Six Napoleons)

სამი სტუდენტი (The Adventure of Three Students)

ოქროსჩარჩოიანი პენსნე (The Adventure of the Golden Pince-Nez)

დაკარგული მორაგბე (The Adventure of the Missing Three-Quarter)

მკვლელობა ებბიგრეინჯში (The Adventure of the Abbey Grange)

მეორე ლაქა (The Adventure of Second Stain)

შიშის ველი (1914, The Valley of fear)

გამოსათხოვარი თავის დაკვრა (1917, His Last Bow)

ცისვაზის საყარაულოში (The Adventure of Wisteria Lodge)

ალისფერი ბეჭედი (The Adventure of the Red Circle)

ბრიუს-პარტინგტონის ნახაზები (The Adventure of the Bruce-Partington Plans)

შერლოკ ჰოლმზი სიკვდილის პირას (The Adventure of the Dying Detective)

ლედი ფრენსის კარფექსის გაუჩინარება (The Disappearance of Lady Frances Carfax)

ეშმაკის ფეხი (The Adventure of the Devil’s Foot)

გამოსათხოვარი თავის დაკვრა (The Last Bow)

შერლოკ ჰოლმზის არქივი (1927, The Case-Book of Sherlock Holmes)

მაზარინის ქვა (The Adventure of the Mazarin Stone)

თორის ხიდი (The Adventure of the Thor Bridge)

ოთხზე მბობღავი კაცი (The Adventure of the Creeping Man)

სუსექსელი ვამპირი (The Adventure of the Sussex Vampire)

სამი ჰარიდი (The Adventure of the Three Garridebs)

ცნობილი პიროვნება (The Adventure of the Illustrious Client)

სამი თავხე (The Adventure of the Three Gables)

გათეთრებული მებრძოლი (The Adventure of the Blanched Soldier)

ლომის ფაფარი (The Adventure of the Lion’s mane)

გადამდგარი საღებავებით მოვაჭრე (The Adventure of Retired Colourman)

პირბადიანი მდგმური (The Adventure of the Veiled Lodger)

იხ. ვიდეო - შერლოკ ჰოლმსის თავგადასავალი თავი 1,2,3 (აუდიო წიგნი)

პერსონაჟების შექმნის ისტორია

მე-19 საუკუნის მეორე ნახევარში დაიბადა დეტექტიური ჟანრი და მიაღწია უზარმაზარ პოპულარობას. იგი დაიწყო ედგარ ალან პოს კლასიკური მოთხრობით "მკვლელობა მორგის ქუჩაზე" (1841), შემდეგ დეტექტიური ისტორიები ფართოდ გამოიყენეს ჩარლზ დიკენსმა, ემილ გაბორიაუმ, ვილკი კოლინზმა და სხვა ბევრმა მწერალმა. მრავალ რომანში ოსტატურმა და გამჭრიახმა დეტექტივებმა ამხილეს მზაკვრული დამნაშავეები, ხოლო დეტექტივის გამოსახულება, როგორც წესი, საკმაოდ სქემატური იყო.

კონან დოილმა, მისი წინამორბედებისგან განსხვავებით, გადაწყვიტა შეექმნა დეტექტივის ნათელი, კეთილშობილი და სამართლიანი იმიჯი, რომელიც გამოიწვევდა არა მხოლოდ პატივისცემას, არამედ მკითხველთა სიმპათიას. პროტოტიპი იყო დოქტორი ჯოზეფ ბელი, რომლითაც დოილი აღფრთოვანებული იყო მისი ზებუნებრივი უნარით, გაეკეთებინა შორსმიმავალი დასკვნები პიროვნების შესახებ მცირე და დახვეწილი დეტალებიდან 

. Strand Magazine, 1914, "ტერორის ველი"

დოილმა ახალი რომანის პირველი ნახატები ჩაწერა თავის ბლოკნოტში 1886 წელს. რამდენიმე ვარიანტის გავლის შემდეგ, მან გადაწყვიტა დეტექტივს მიენიჭებინა ინგლისში გავრცელებული გვარი ჰოლმსი და არც თუ ისე გავრცელებული სახელი შერინგფორდი (პირველად იყო ვარიანტი "შერინგტონი"). მოგვიანებით ჩანაწერებში "შერინგფორდი" შეიცვალა ირლანდიური სახელით "შერლოკი". ისტორიკოსებმა დოილის ნაცნობებს შორის ბევრი შერლოკი იპოვეს (თუმცა მათ არ ჰქონდათ სახელი, მაგრამ გვარი), ასევე შერლოკის ქუჩა ბირმინგემის გარეუბანში, სადაც გარკვეული პერიოდი მუშაობდა კონან დოილი. სლეუტის ერთგული მეგობარი თავდაპირველად ორმონდ საკერის ფანტასტიურ სახელს ატარებდა; საბოლოო ვერსიაში ის გახდა პროზაული ჯონ უოტსონი. მწერალმა თავისი გმირები ლონდონის ცენტრში, ბეიკერ-სტრიტზე 221-ბ დაასახლა (სადაც ნომერი ასოთი მიუთითებს ბინა 221 კორპუსის მეორე სართულზე ცალკე შესასვლელით); რეალურად ბეიკერ-სტრიტი 221 ბოლო დრომდე არ არსებობდა.

იხ. ვიდეო - Этюд в багровых тонах - Аудиокнига

დოილმა დაასრულა თავისი პირველი ჰოლმსის რომანი (სწავლა ალისფერი) 1886 წელს, მაგრამ დიდი ხნის განმავლობაში არცერთ გამომცემელს არ სურდა მისი გამოქვეყნება, ალბათ იმიტომ, რომ ბაზარი ზედმეტად იყო გაჯერებული დეტექტიური ისტორიებით. მხოლოდ 1887 წელს შეძლო მწერალმა რომანის გამოქვეყნება, მაგრამ მხოლოდ გამომცემლობისთვის საავტორო უფლებების დათმობის ფასად (რომელმაც შემდგომში უზარმაზარი მოგება მიიღო რომანის მონოპოლიური გადაბეჭდვით). კრიტიკოსები თავშეკავებულად ადიდებდნენ ახალგაზრდა და მაშინ ნაკლებად ცნობილ ავტორს. 1890 წელს ინგლისსა და შეერთებულ შტატებში ერთდროულად გამოქვეყნდა ჰოლმსის შესახებ მეორე მოთხრობა „ოთხის ნიშანი“, რომელმაც სენსაცია გამოიწვია. მალე ჰოლმსის პოპულარობამ უპრეცედენტო სიმაღლეებს მიაღწია, მკითხველებმა და ჟურნალმა Strand დოილს უფრო და უფრო მეტი ისტორიები მოსთხოვეს კეთილშობილური დეტექტივის თავგადასავლების შესახებ. „სტრენდის“ ტირაჟი თვეში ორასიდან ხუთასი ათას ეგზემპლარამდე გაიზარდა, კონან დოილი იყო ჟურნალის ყველაზე პოპულარული ავტორი და იღებდა უპრეცედენტო ჰონორარს - თითო მოთხრობაში 50 ფუნტი. სწორედ ჰოლმსის შესახებ მოთხრობებმა მისცა საშუალება კონან დოილს 1891 წელს დაეტოვებინა წარუმატებელი ლონდონის ოფთალმოლოგის პრაქტიკა და მთლიანად კონცენტრირებულიყო ლიტერატურულ საქმიანობაზე. დოილის მცდელობამ 1893 წელს გამოესახა ჰოლმსის გმირული სიკვდილი და გადასულიყო ისტორიულ რომანებზე, რომლებიც უფრო იზიდავდა მას (მოთხრობა "ჰოლმსის უკანასკნელი შემთხვევა") თაყვანისმცემლების ისეთი ძლიერი წინააღმდეგობა წააწყდა, რომ მწერალს მოუწია თავისი გმირის გაცოცხლება.

იხ. ვიდეო - The Return of Sherlock Holmes: 25 The Empty House Audiobook