ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                             გადაღლა

ზედმეტი ფიზიკური ან ინტელექტუალური სამუშაო შესრულება იწვევს გადაღლას. გადაღლა შეიძლება გახდეს მრავალიდაავადების წინაპირობა.

ქრონიკული დაღლილობის სინდრომი

ქრონიკული დაღლილობის სინდრომი / მიალგიური ენცეფალომიელიტი (ME/CFS, დაღლილობის სინდრომი ვირუსული დაავადების შემდეგ, სისტემური ვარჯიშის შეუწყნარებლობის დაავადება) არის მძიმე ქრონიკული სისტემური დაავადება, რომლის დროსაც დარღვეულია იმუნური სისტემა, გულ-სისხლძარღვთა, ნერვული, ჰორმონალური და ა.შ.

დაავადების მთავარი სიმპტომია მუდმივი დაღლილობა, რომელიც ხანგრძლივი დასვენების შემდეგაც არ ქრება. სხვა სიმპტომებია: უძილობა, აზროვნება და დამახსოვრება (თავის ნისლი), თავის ტკივილი, კუნთებისა და სახსრების ტკივილი, გრიპის მსგავსი სიმპტომები, ხშირი ყელის ტკივილი და სხვა.

პათოლოგიური დაღლილობისა და სხვა სიმპტომების გამო, მიალგიური ენცეფალომიელიტის მქონე ადამიანებს არ შეუძლიათ ფუნქციონირება ისე, როგორც დაავადებამდე: მუშაობა, სწავლა, სრული მოგზაურობა. თუმცა, გარეგნულად ისინი შესაძლოა ავადმყოფურად არ გამოიყურებოდეს. დაავადების სიმძიმე განსხვავებულია: მსუბუქი ფორმის მქონე ადამიანი, რომელსაც დიდი სირთულე აქვს, მაგრამ შეუძლია მუშაობა. საკმაოდ ხშირია, როდესაც ზომიერი ME/CFS-ის მქონე ადამიანები ვერ ახერხებენ ყოველდღიური დავალებების შესრულებას, როგორიცაა დასუფთავება, საჭმლის მომზადება ან თუნდაც შხაპის მიღება. ხოლო მძიმედ დაავადებული პაციენტები, მათგან დაახლოებით 25%, სახლიდან გასვლას ვერ ახერხებს ან ზოგადად საწოლშია მიჯაჭვული. ამიტომ, მიალგიური ენცეფალომიელიტი არის დაავადება, რომელიც ხშირად იწვევს ინვალიდობას. და მისი სიმძიმე შედარებულია გაფანტულ სკლეროზთან, რევმატოიდულ ართრიტთან ან აივ ინფექციის ბოლო სტადიასთან - შიდსთან.

იხ. ვიდეო - Синдром хронической усталости. Что делать?

მიალგიური ენცეფალომიელიტის/ქრონიკული დაღლილობის სინდრომის დამახასიათებელი ნიშანია სიმპტომების გაუარესება მცირე ფიზიკური ან გონებრივი აქტივობის შემდეგაც კი, რომელიც მანამდე არ იწვევდა რაიმე პრობლემას. დაავადების ასეთ გამწვავებებს ეწოდება ვარჯიშის შემდგომი დაღლილობა (ინგლისურად - Post-extertion malaise, აბრ. PEM). ასევე, ბევრ პაციენტში სიმპტომები ძლიერდება ვერტიკალურ მდგომარეობაში.

ბავშვებსა და მოზარდებს, მოზრდილებსა და მოხუცებს ყველა რასის შეიძლება განუვითარდეთ მიალგიური ენცეფალომიელიტი/ქრონიკული დაღლილობის სინდრომი. თუმცა, არსებობს ორი ასაკობრივი პიკი (10-დან 19 წლამდე და 30-დან 39 წლამდე). ქალები 2-ჯერ უფრო ხშირად ავადდებიან, ვიდრე მამაკაცები. პაციენტთა უმრავლესობას (90% აშშ-ში) არ არის სწორად დიაგნოზირებული და შესაბამისად არ მკურნალობენ სათანადოდ. არასაკმარისი დიაგნოზი არის სამედიცინო სერვისებზე შეზღუდული ხელმისაწვდომობის და მედიცინის პროფესიონალთა შორის ME/CFS-ის შესახებ ინფორმირებულობის ნაკლებობის შედეგი, რადგან ME/CFS არ შედის სამედიცინო სკოლების სასწავლო გეგმებში. ასევე, დაავადება ხშირად მსუბუქად აღიქმება სამედიცინო პროფესიონალების მიერ.

დაავადება შეიძლება დაიწყოს მძიმე სტრესის, ტრავმის, ოპერაციის, ორსულობის შემდეგ. მაგრამ ყველაზე ხშირად, მიალგიური ენცეფალომიელიტი იწყება ბაქტერიული ან ვირუსული ინფექციის შემდეგ. მაგალითად, მონონუკლეოზის შემდეგ ადამიანების 10%-ს უვითარდება ME/CFS. თუმცა, ME/CFS-ით ყველა პაციენტმა არ დაიწყო მონონუკლეოზის შემდეგ.

COVID-19-ის გამოცდის შემდეგ, ბევრ ადამიანს აწუხებს პოსტ-COVID სინდრომი. 6 თვეზე მეტი ხნის პოსტ-COVID სინდრომის მქონეთა ნაწილს უვითარდება მიალგიური ენცეფალომიელიტი/ქრონიკული დაღლილობის სინდრომი. 

მიალგიური ენცეფალომიელიტი შეიძლება დაიწყოს სხვადასხვა გზით. ზოგიერთში დაავადება ძალიან სწრაფად ვითარდება, ზოგში კი თანდათან ვითარდება - კვირების, თვეების ან წლების განმავლობაშიც კი. დაავადების მიმდინარეობა არაპროგნოზირებადია. ზოგიერთ პაციენტში დაავადება სტაბილურია და მისი სიმძიმე მრავალი წლის განმავლობაში არ იცვლება, ზოგიერთში კი სიმპტომები დროთა განმავლობაში ნაკლებად გამოხატულია. მაგრამ არიან ისეთებიც, რომელთა დაავადება პროგრესირებს და მდგომარეობა უარესდება.

მკვლევარები ბევრ ბიოლოგიურ დარღვევას აღმოაჩენენ მიალგიური ენცეფალომიელიტის მქონე ადამიანებში. მაგრამ დაავადების მიზეზები და მექანიზმები ბოლომდე არ არის გასაგები. თუმცა, მკვლევარები თანხმდებიან, რომ მიალგიური ენცეფალომიელიტი/ქრონიკული დაღლილობის სინდრომი ჰეტეროგენული დაავადებაა. ჰეტეროგენული დაავადება არის დაავადება, რომელსაც შეიძლება ჰქონდეს მრავალი მიზეზი, რომელიც სხვადასხვა გზებითა და მექანიზმებით იწვევს სიმპტომების მსგავს სურათს. აქედან გამომდინარე, ორ პაციენტს ME/CFS და მსგავსი სიმპტომებით შეიძლება ჰქონდეთ მათი მდგომარეობის განსხვავებული ბუნება და, შესაბამისად, მკურნალობა განსხვავებული იქნება თითოეული მათგანისთვის.

დღემდე არ არსებობს ლაბორატორიული ტესტი, ანალიზი, რომელიც დაადგენს, აქვს თუ არა ადამიანს ME/CFS. ამიტომ მიალგიური ენცეფალომიელიტი გამონაკლისის დიაგნოზია. ანუ ის თავსდება მხოლოდ მას შემდეგ, რაც გამოირიცხება მსგავსი სიმპტომების სხვა შესაძლო მიზეზები.

ამჟამად არ არსებობს ოფიციალურად დამტკიცებული მკურნალობა, რომელიც ადამიანებს სრულად გამოჯანმრთელდება ME/CFS-ისგან. თუმცა, არსებობს დამტკიცებული მკურნალობის რეჟიმები, რომლებიც მიზნად ისახავს პაციენტების კეთილდღეობის გაუმჯობესებას, სიმპტომების შემსუბუქებას. სხვადასხვა შეფასებით, პაციენტების დაახლოებით 5-10% გამოჯანმრთელდება. და უმეტეს შემთხვევაში, ეს არის სპონტანური გამოჯანმრთელება (ანუ ის, რაც მოხდა თავისთავად). შანსები, რომ კვლავ სრულიად ჯანმრთელები იყვნენ, პირველ რიგში უფრო მაღალია ბავშვებში და მათ, ვინც ახლახან დაავადდა.

მიალგიური ენცეფალომიელიტი/ქრონიკული დაღლილობის სინდრომი, პოსტ-კოვიდ სინდრომი, პოსტურალური ორთოსტატული ტაქიკარდიის სინდრომი და ფიბრომიალგია ამჟამად შესწავლილია რუსეთში სანქტ-პეტერბურგის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აუტოიმუნური მოზაიკის ლაბორატორიაში.

იხ. ვიდეო - What Is Chronic Fatigue Syndrome?

სი,პტომები - ქრონიკული დაღლილობის სინდრომს აქვს ცვალებადი კლინიკური სურათი და საკმაოდ პრობლემურია რაიმე კონკრეტული სიმპტომების იდენტიფიცირება. და მაინც, ექიმები განასხვავებენ შემდეგ ინდიკატორებს:

სრული ღამის ძილის შემდეგ დასვენების შეგრძნების ნაკლებობა;

განმეორებადი თავის ტკივილი აშკარა მიზეზის გარეშე;

გაიზარდა ძილიანობა დღის განმავლობაში;

ინტენსიური ფიზიკური შრომის შემდეგაც კი სწრაფად დაძინების შეუძლებლობა;

ხშირი ინფექციური დაავადებები;

ალერგიული რეაქციები;

მეხსიერების და კონცენტრაციის უნარის დაქვეითება;

ფარინგიტი;

ადიდებულმა ლიმფური კვანძები კისერზე და იღლიაში;

კუნთების აუხსნელი ტკივილი.

ზოგჯერ CFS ძნელია დიაგნოსტიკა, რადგან მისი სიმპტომები ბევრი სხვა მდგომარეობის მსგავსია. CFS-ის დიაგნოზის კრიტერიუმია ქრონიკული დაღლილობა, რომელიც გრძელდება 6 თვე ან მეტი და ზემოთ ჩამოთვლილი სიმპტომებიდან 4-8.

CFS-ით დაავადებულ ბევრ პაციენტს აქვს თანმხლები დაავადებები, რამაც შეიძლება გააუარესოს მდგომარეობა. საერთო თანმხლები დაავადებები მოიცავს:

ფიბრომიალგია;

გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომი;

დეპრესია;

შფოთვა;

ალერგია და ქიმიური მგრძნობელობა

დაღლილობის დროს - ერთმანეთს შეურით 1-1 ჩჭ ხახვის წვენი და ტაფლ გააჩერეთ 3 დღ ოთახის ტემ-ზე, შემდეგ 10 დღე შედგით მაცივარში მიიღეთ 1 ს/კ დღეში 3-ჯერ, წამამდე ნახევარი სთ-ით ადრე.