ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                      ლუი დე ბროილი

(დ. 15 აგვისტო, 1892, პარიზი — გ. 19 მარტი, 1987, ლუვესენი) — ფრანგი ფიზიკოსი. ნობელის პრემიის ლაურეატი ფიზიკის დარგში.

ლუი დე ბროილი დაიბადა 1892 წლის 15 აგვისტოს პარიზში. იქვე მიიღო საშუალო და შემდეგ უმაღლესი განათლება. დაამთავრა პარიზის უნივერსიტეტის ისტორიისა და ფიზიკა-მათემატიკის ფაკულტეტები. 1928 წელს ლუი დე ბრიოლი პარიზის უნივერსიტეტში მიიწვიეს პროფესორად. ერთი წლის შემდეგ ზემოხსენებული სადოქტორო დისერტაციისათვის ნობელის პრემია მიენიჭა ფიზიკის დარგში. 1933 წელს იგი აირჩიეს პარიზის მეცნიერებათა აკადემიის წევრად. ორი წლის შემდეგ კი საბჭოთა კავშირის მეცნიერებათა აკადმიის საპატიო წევრად, 1942 წელს — პარიზის მეცნიერებათა აკადემიის „აუცილებელ მდივნად“. დე ბრიოლის თეორიის საფუძველზე ბუნებრივად დაისვა საკითხი დიფრაქციისა და ინტერფერენციის მოვლენების ექსპერიმენტულად შემოწმების შესახებ, მსოფლიოს ფიზიკოს-ექსპერიმენტატორების ერთობლივი დასკვნით დე ბროილის მოსაზრებანი სამართლიანად იყო.

ლუი დე ბროილის კალამს ეკუთვნის აგრეთვე მრავალი მნიშვნელოვანი გამოკვლევა რელატივისტურ კვანტურ მექანიკაში, ელექტრონების თეორიაში, ატომბირთვის თეორიაში, ფიზიკის ისტორიაში, ფიზიკის ფილოსოფიაში და სხვა. ერთ-ერთი მისი ბოლო შრომა ეხება რადიოტალღების გავრცელებას ტალღსატარებში. 1960 წელს პარიზში გამოიცა მისი წიგნი „მეცნიერების ბილიკებით“, ორი წლის შემდეგ გამოქვეყნდა მოსკოვში რუსულ ენაზე. ავტორი განიხილავს თანამედროვე ფიზიკის წარმოდგენების განვითარებას მატერიის აღნაგობის შესახებ, ელემენტარული ნაწილაკების შესახებ და სხვა, ამ წიგნში გარჩეულია თანამედროვე მეცნიერების მეტად რთული და ამავე დროს აქტუალური საკითხები. დე ბროილის ყურადღებას იპყრობს თანამედროვე კვვანტური მექანიკის ფუნდამენტური პრინციპები და ჟანგბად-აცეტილენის სანთურაც; ელემენტარულ ნაწილაკთა საჭირბოროტო საკითხები და განათლების საკითხები; ქმედების კვანტის ფიზიკური აზრი და ზამაღალი სიხშირის რხევითი კონტური; ფიზიკის ისტორია და ფერადი ტელევიზია; ატომბირთვის სტრუქტურა და ცნობისმოყვარეობის როლი მეცნიერულ გამოკვლევებში; მეცნიერული ენის ევოლუცია და სამეცნიერო და პედაგოგიურ მუშაობათა თანაფარდობა და სხვა. მთლი წიგნის შინაარსი გამსჭვალულია მეცნიერებისა და ტექნიკის ერთიანობის იდეით. ლუი დე ბროილის სიტყვებით რომ ვთქვათ: „მეცნიერული ცოდნის წყაროს წარმოადგენს ტექნიკური და გამოყენებითი მიზნები“.

ლუი დე ბროილმა თავისი წვლილი შეიტანა ფიზიკის ყველა დარგში, ეს იყო მოლეკულურ ფიზიკაში, თერმოდინამიკაში, ელექტროდინამიკაში, ოპტიკაში, ატომის აღნაგობაში, ფარდობითობის თორიაში რენტგენის სხივების ფიზიკაში, ელემენტარულ ნაწილაკთა თეორიასა თუ სხვა. ლუი დე ბროილმა ფიზიკის ყველა დარგში თქვა თავისი სიტყვა. ლუი დე ბროილის მიერ შექმნილ ტალღურ თეორიას არა ერთი და ორი გამოჩენილი ფიზიკოსი აღუდგა წინ. მალე ფიზიკურ ლიტერატურაში ყოვლად მიუღებელი თავდასხმებიც გაჩნდა, მაგრამ შემდგომმა განვითარებამ ნათელყო, რომ დე ბროილი მართალი იყო.ლუი დე ბროილის მართებული გამოთქმით, „გამოჩენილი ფიზიკოსი ყოველთვის ფილოსოფოსიც უნდა იყოს“, და იგი იყო ფიზიკოსთან ერთად, ფილოსოფოსიც.

ლუი დე ბროილი უაღრესად თავმდაბალი მეცნიერია. 1942 წლიდან იგი საფრანგეთის სამეცნიერო-კვლევითი მუშაობის ფაქტობრივი მმართველია. ასეთი დატვირთვისა და ხანდაზმულობისა, იგი ყოველთვის მზად იყო საჭირო დახმარება აღმოეჩინა იმ მკვლევართათვის, ვინც მას მიმართავდა.

ფიზიკის ისტორიის შესწავლის პროცესში ლუი დე ბროილს ორი დასკვნა გამოაქვს:

1. მეცნიერული აზრი ვითარდება სპირალის მიხედვით;
2. მასში შეიმჩნევა სინთეზების განხორციელების მუდმივი ტენდენციები. ამ სინთეზში შეხამებულია ადრე არსებული წარმოდგენები, როგორც ერთმანეთის გამომრიცხველი.

ლუი დე ბროილი გარდაიცვალა 1987 წლის 19 მარტს ლუვესენში 94 წლის ასაკში.

იხ. ვიდეო

1930-იანი წლების დასაწყისში ლუი დე ბროგლი ცდილობდა ეპოვა ფოტონის რელატივისტური ტალღის განტოლება, მნიშვნელობით მსგავსი პოლ დირაკის მიერ ელექტრონისთვის მიღებული განტოლებისა. თუ ვივარაუდებთ, რომ სპინი 1-ის მქონე ფოტონი შეიძლება წარმოდგენილი იყოს 1/2 სპინით რამდენიმე ნაწილაკად, ფრანგმა მეცნიერმა, დირაკის განტოლებიდან დაწყებული, მიიღო შესაბამისი ფოტონის ტალღის განტოლება. ასეთი ვექტორული ფოტონის ტალღური ფუნქცია მაქსველის ელექტრომაგნიტური ტალღის ანალოგიური აღმოჩნდა. ამავე დროს, დე ბროგლიმ კვლავ შემოიტანა ვარაუდი, რომ ფოტონის მასა სასრულია. ამრიგად, 1934 წელს მან შეძლო მიეღო ტალღური განტოლება ნაწილაკისთვის, რომელსაც აქვს სპინი 1 და თვითნებური მასა, რომელიც დამოუკიდებლად გამოიტანა 1936 წელს რუმინელმა ფიზიკოსმა ალექსანდრუ პროკამ და ეწოდება პროკას განტოლება. მიუხედავად იმისა, რომ თეორიის კვანტიზაციის მცდელობა წარუმატებელი აღმოჩნდა (ის მეორე კვანტიზაციაზე გადასვლისას წყვეტს ინდიკატორის ინვარიანტს), ეს იყო პირველი განტოლება, რომელიც აღწერს ვექტორული მეზონების ქცევას. დე ბროლის მიერ შემუშავებულ თეორიას ზოგჯერ უწოდებენ "სინათლის ნეიტრინო თეორიას", ვინაიდან ნეიტრინო წარმოადგენდა დირაკის ნაწილაკების როლის კანდიდატს, რომლებიც ქმნიან ფოტონს. რამდენიმე მომდევნო წლის განმავლობაში ლუი დე ბროგლიმ თავის სტუდენტებთან ერთად განაზოგადა თეორია თვითნებური ტრიალის მქონე ნაწილაკებზე, რომლებიც წარმოდგენილი იყო როგორც რთული სისტემები, რომლებიც შედგებოდა საჭირო რაოდენობის ელემენტარული ნაწილაკებისგან 1/2 სპინით . მეცნიერის მრავალი პუბლიკაცია ეძღვნება ფიზიკის სხვადასხვა დარგის კონკრეტულ საკითხებს. ასე რომ, მეორე მსოფლიო ომის დაწყების შემდეგ, დე ბროლის დაევალა რადიოფიზიკის შესახებ ახალი ინფორმაციის შეგროვება და დამუშავება (რადიოტალღების, ტალღების გავრცელება, საყვირის ანტენები და ა.შ.). მეორე კომპეენის ზავის შემდეგ, ფრანგ სამხედრო ინჟინერებს აღარ სჭირდებოდათ ეს ინფორმაცია, ამიტომ 1941 წელს დე ბროლიმ გამოაქვეყნა მიღებული მიმოხილვა წიგნის სახით. 1946 წლიდან მეცნიერმა არაერთი პუბლიკაცია და სალექციო კურსი მიუძღვნა ელექტრონის ოპტიკის, თერმოდინამიკის (მათ შორის რელატივისტური), ატომის ბირთვის თეორიის, ველის კვანტური თეორიის პრობლემებს (ელექტრონის საკუთარი ენერგიის უსასრულობის აღმოფხვრის მცდელობები დანერგვით. ურთიერთქმედება ერთ ან მეტ მეზონურ ველთან).

იხ. ვიდეო Niels Bohr's 1913 model proposes quantized electrons to satisfy spectral data but without further support. Louis de Broglie (1924) made a highly significant breakthrough with his explanation supporting the existence of quantized electrons--applying a wave-particle duality of matter. This video explains how de Broglie was able to justify Bohr's contention that the electron is quantized.