ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                    ესთეტიკა

ცისარტყელა ხშირად ესტეტიკით იქცევს ყურადღებას

 (ბერძ. aisthētikos — გრძნობა, შეგრძნება) — ფილოსოფიის დარგი, რომელიც არკვევს ხელოვნებისა და მშვენიერების ბუნებას, ღირებულებასა და საზრისს. ესთეტიკა ცალკე ფილოსოფიურ დისციპლინად ჩამოაყალიბა გერმანელმა ფილოსოფოსმა ალექსანდრ გოტლიბ ბაუმგარტენმა XVIII საუკუნეში, მანვე დაარქვა მას ეს სახელი. მანამდე ესთეტიკის საკითხებს მოსაზღვრე ფილოსოფია (ონტოლოგიურ, გნოსეოლოგიურ, ეთიკურ, ნატურფილოსოფიურ, თეოლოგიურ და ა. შ.) პრობლემებთან ერთად განიხილავდნენ, თუმცა უკვე პლატონმა და არისტოტელემ გამოავლინეს ესთეტიკის პრობლემათა თავისთავადი მნიშვნელობა.

                                                                    

ფერების ჰარმონია

ესთეტიკა მოიცავს ესთეტიკური გამოცდილების და განსჯის როგორც ბუნებრივ, ისე ხელოვნურ წყაროებს. ის განიხილავს რა ხდება ჩვენს გონებაში, როდესაც ჩვენ ვუკავშირდებით ესთეტიკურ ობიექტებს ან გარემოს, როგორიცაა ვიზუალური ხელოვნების ყურება, მუსიკის მოსმენა, პოეზიის კითხვა, სპექტაკლის გამოცდილება ან ბუნების შესწავლა. ხელოვნების ფილოსოფია კონკრეტულად სწავლობს, თუ როგორ წარმოიდგენენ, ქმნიან და ასრულებენ მხატვრები ხელოვნების ნიმუშებს, ასევე, თუ როგორ იყენებენ ადამიანები, სარგებლობენ და აკრიტიკებენ ხელოვნებას. ესთეტიკა განიხილავს იმას, თუ რატომ მოსწონთ ადამიანებს ზოგიერთი ხელოვნების ნიმუში და არა სხვები, ასევე, როგორ შეიძლება ხელოვნებამ გავლენა მოახდინოს განწყობაზე ან თუნდაც ჩვენს რწმენაზე. ორივე ესთეტიკა და ხელოვნების ფილოსოფია სვამს კითხვებს, როგორიცაა "რა არის ხელოვნება?", "რა არის ხელოვნების ნიმუში?" და "რა განაპირობებს კარგ ხელოვნებას?" დარგის მეცნიერებმა ესთეტიკა განსაზღვრეს, როგორც „კრიტიკული ასახვა ხელოვნებაზე, კულტურასა და ბუნებაზე“. თანამედროვე ინგლისურ ენაში, ტერმინი "ესთეტიკა" ასევე შეიძლება მიუთითებდეს პრინციპების ერთობლიობაზე, რომელიც ემყარება კონკრეტული ხელოვნების მოძრაობის ან თეორიის ნამუშევრებს (ლაპარაკია, მაგალითად, რენესანსის ესთეტიკაზე).

იხ. ვიდეო კრიტიკის ფილოსოფია და ესთეტიკა - კრიტიკა, რაობა, მიზანი და დანიშნულება, სტუმარი: გია ბარამიძე - ფილოსოფიურ მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი • ლიტერატურული კრიტიკა და თანამედროვე მწერლობა, სტუმარი: თამაზ ვასაძე - ფილოლოგიის დოქტორი, ლიტერატურის კრიტიკოსი • საერთაშორისო ლიტერატურული კონკურსები - ავტორი: ანო ფრანგიშვილი • კრიტიკის კულტურა/კრიტიკა და კრიტიკის მიმღებლობა, სტუმარი: შოთა იათაშვილი - მწერალი, ჟურნალ „ახალი საუნჯის“ რედაქტორი

ჰეგელის შემდეგ, ზოგისთვის ესთეტიკა ხელოვნების ფილოსოფიის სინონიმია, ზოგისთვის კი მნიშვნელოვანი განსხვავებაა ამ ორ, მაგრამ ერთმანეთთან ახლოს მყოფი ფილოსოფიური ცოდნის სფეროს შორის. პრაქტიკაში, ესთეტიკური განსჯა ეხება სენსორულ ჭვრეტას და/ან შეფასების გამოხატვას ობიექტთან (აუცილებლად არ არის ხელოვნების ობიექტთან) მიმართებაში, ხოლო მხატვრული განსჯა ეხება ხელოვნების ან მისი ნაწარმოების აღიარებას, შეფასებას და კრიტიკას. თანამედროვე ესთეტიკა, განსაკუთრებით ახალგაზრდა თაობებს შორის, ზოგადად შევიწროებულია ხელოვნებაში სიმარტივისა და სილამაზის გაგებამდე. ფილოსოფიური ესთეტიკა არა მხოლოდ ლაპარაკობს ხელოვნებაზე და აკეთებს მსჯელობას ხელოვნების ნიმუშებზე, არამედ განსაზღვრავს რა არის თავად ხელოვნება. ფილოსოფიისთვის ხელოვნება არის ავტონომიური არსება, რადგან ხელოვნება ეხება გრძნობებს (სხვათა შორის, აქ „ესთეტიკის“ ეტიმოლოგია) და ხელოვნება თავისუფალია ყოველგვარი პოლიტიკური და/ან მორალური მიზნებისგან. აქედან შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ესთეტიკაში არსებობს ხელოვნების ორი ცნება: ხელოვნება, როგორც ცოდნა; და ხელოვნება, როგორც მოქმედება. თუმცა, ესთეტიკა უფრო ახლოსაა ეპისტემოლოგიასთან, ვიდრე ეთიკას