წელი ზაფხულლის გარეშე

სახელწოდება 1816წ-ს, როცა დასაველთ ევროპისა და ჩრდილოეთ ამერიკაში იყო არაჩვეულებრივად ცივი ამინდი. დღემდე ის ითვლება ყველაზე ცივი წელი რაც დაწყებულია დოკუმენტირება ამინდის დაკვირვების შესახებ. აშშ მას ასევე უწოდეს ,,ათას რვაასი სასიკვდილოდ გაყინული'' (eighteen hundred and froze to death).

მიზეზები მხოლოდ 1920წ-ს ამერიკელი ფიზოკოსი და კლიმატოლოგი უილიამ ჰამფრეიმ წამოაყენა ჰიპოთეზა ,,წელი ზაფხულის გარეშე'' მისი აზრით, კლიმატის შეცვალა კავშირშია ამოფრქვევა ვულკანის ტამბორის რ-იც მდებარეობდა სამხრეთ ნახევარსფეროს ინდონეზიის კუნძულ სუმბავაზე. ყველაზე მძლავრი დაკვირვება ვულკანის კაცობრიობის ისტორიის მანძილზე რამაც 71 000 ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა რაც წარმოადგენს ყველაზე მეტ რაოდენობის მსხვერლს ვულკანის ამოფრქვევის შედეგად. მისი ამოფრქვევა მოხდა 1815წ-ის აპრილში. აღირიცხება 7 ბალი ვულკანური ამოფრქვევის შკალით (VEI), მასიური სმოფრწვეული ფერფლი შედგენს 150კმ კუბს.რამაც გამოიწვია ვულკანური ზამთარი სამხრეთ ნახევარფეოში, რ-იც იგრძნობოდა რამდენიმე წლის განმავლობაში.

 კოლე-დიას მოსაზრებით შემადგენლობა იზოტოპების აექტიკის ყინულის (2009), ექვსი წლით ადრე ამ მოვლენამდე სვარაუდოდ მოხდა კიდევ ერთი ვულკანის ამოფრქვევა, მაგრამ წერილობითი წყაროებში არაა აღნიშნული.მისი გავლენა კლიმატზე ტოლიატამბორსკის. თეორიულად შედეგად ამ ორი ერთობილივი ამოფრქვევის გამო ბოლო ათი წელი (1810-1819) აღმოჩვდა ყველაზე ცივი (როგორც მინიმუმ ) ბოლო 550 წელში.

ფერფლის გასავცრცელებლად ატმოსფეროში დასჭირდა რამდენიმე თვე.ამიტომ 1815წ-ს შედეგები ამოფრქვევის ევროპაში ჯერ არ იგრძნობოდა ასე ძლიერ. მაგრამ მარტში 1816-ში ტემპერატურა დარჩა ზამთრის. ხოლო აპრილში და მაისში არაბუნებრივად დიდი წვიმები იყო და ჭექა-ქუხილი. ივნისში ამერიკაში იყო ყინვები.ნიუ-ორკისა და ახალ-ინგლისში მოდიოდა თოვლი. გერმანიაში არაერთხელ იყო ძლიერი ქარიშხალი. ბევრი მდინარეები (მათ შორის  რეინი) გადმოვიდა კალაპოტიდან. შვეიცარიაში ყოველ თვე მოდიოდა თოვლი.

 ინგლისში მწერალი მარი შელიმ გაატარა ზახული 1816წ-ს მეგობრებთან აგარაკზე დიოდატი ჟენევის ტბაზე, ძალიან ცუდი ამინდების გამო დამსვენებლები ვერ ტოვებდნენ სახლს. ამიტომა იმათმა გადაწყვიტეს ყველას დაეწერა საშინელი იოსტორია რ-იც შემდეგ წაუკითხავდნენ ერთმანეთს. მერი შელიმ მაშინ დაწერა მისი ცნობილი ზღაპარი ,,ფრანკელშტეინი ანუ თანამედროვე პრომეთე,, ლორდი ბაირონმა - პირველი მოთხრობა ვამპირებზე. ლექსები ბაირონის დაწერიალია ამ წელს. ასე ვე სხვებიც.

სამეცნიერო-პოპულარული ლიტერატურაში შეიძლება შეგვხდეს ბევრი არადამტკიცებული მომსაზრებები, იმისა რომ ათეული წლების განმავლობაში კლიმატის ცვლილებები შესაძლოა იყოს ინდონეზიის ვულკანის ამოფრქვევის მიზეზი.