ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                       აზროვნების დონეები

                                                                      ტაქსონომია

პედაგოგის, ჩიკაგოს უნივერსიტეტის პროფესორის ბ. ბლუმის (1913—1999) თეორიის მიხედვით, გამოყოფენ აზროვნების შემდეგ დონეებს: ცოდნა, გაგება, გამოყენება, ანალიზი, სინთეზი და შეფასება.

აზროვნების ეს დონეები საფეხურებს ქმნიან, სადაც ყოველი მომდევნო დონე უფრო რთულდება და მოიცავს ერთ ან რამდენიმე წინა დონეს. ცოდნა, გაგება და გამოყენება აზროვნების ქვედა დონეში მოიაზრება, ხოლო ანალიზი, სინთეზი და შეფასება კი — აზროვნების ზედა დონეში.

ცოდნა ნიშნავს რაიმეს შესახებ ინფორმაციის ქონას და რაიმე საქმის ან მოქმედების შესასრულებლად საჭირო ხერხების ფლობას.

ბ. ბლუმის მიხედვით, ცოდნა განიხილება, როგორც აზროვნების ქვედა დონის უნარ-ჩვევა და მასში იგულისხმება:

ფაქტების, წესების, პრინციპების, თეორიების, თარიღების, პროცესების, ობიექტების, სტილის, მოვლენების ცნობა და დასახელება;

კონკრეტული მონაცემების, ტერმინოლოგიის, პროცედურების ცოდნა;

ინფორმაციის მოძიების პროცედურების ცოდნა;

კონკრეტულ მონაცემებთან მუშაობის ხერხების და საშულებების ცოდნა: ა) წესების და კანონების ცოდნა; ბ) კლასიფიკაციებისა და კატეგორიების ცოდნა; გ) კრიტერიუმების ცოდნა; დ) მეთოდების ცოდნა;

სმენითი, წერილობითი და გრაფიკული ინფორმაციის დამახსოვრება და გახსენება მსგავსი ან ზუსტი ფორმით;

ბენჟამინ ბლუმის მიხედვით, გაგება განიხილება, როგორც აზროვნების ქვედა დონის უნარ-ჩვევა და, ზოგადად, იგი გულისხმობს ნასწავლი მასალის მნიშვნელობის წვდომას;

კერძოდ:

ფაქტების, წესების, პრინციპების, თეორიების, პროცესების, ობიექტების, სტილის, მოვლენების საკუთარი სიტყვებით აღწერას;

ტექსტის ძირითადი აზრის საკუთარი სიტყვებით ახსნას მშობლიურ ენაზე;

ტექსტის შინაარსის გაგებაზე მიმართულ კითხვაზე პასუხის გაცემას;

სმენითი, წერილობითი და გრაფიკული ინფორმაციის ერთი ფორმიდან მეორეში გადატანას;

შესაბამისი მაგალითის მოყვანას;

საგნების, მოვლენების, პროცესებისა და სტილის თვალსაჩინო ნიშნით დახარისხებასა და დაჯგუფებას.

ტაქსონომიის კრიტიკა

როგორც მორშედმა (1965) აღნიშნა მეორე ტომის გამოქვეყნებისას, კლასიფიკაცია არ იყო სათანადოდ აგებული ტაქსონომია, რადგან მას აკლდა კონსტრუქციის სისტემატური დასაბუთება.

ეს შემდგომში იქნა აღიარებული თავდაპირველი ტაქსონომიის განხილვისას მის 2001 წლის რევიზიაში და ტაქსონომია აღდგა უფრო სისტემატურ ხაზებზე.

ტაქსონომიის შემეცნებითი დომენის ზოგიერთი კრიტიკა აღიარებს ამ ექვსი კატეგორიის არსებობას, მაგრამ ეჭვქვეშ აყენებს თანმიმდევრული, იერარქიული კავშირის არსებობას. ხშირად, განმანათლებლები ტაქსონომიას განიხილავენ, როგორც იერარქიას და შეიძლება შეცდომით უარყოს ყველაზე დაბალი დონეები, როგორც სწავლებისთვის უღირსი. ქვედა საფეხურების სწავლა იძლევა ტაქსონომიის უმაღლეს დონეზე უნარების ჩამოყალიბების საშუალებას, ზოგიერთ სფეროში კი ყველაზე მნიშვნელოვანი უნარები ქვედა დონეზეა (როგორიცაა მცენარეთა და ცხოველთა სახეობების იდენტიფიცირება ბუნების ისტორიის სფეროში). . უმაღლესი დონის უნარების სასწავლო ხარაჩოები ქვედა დონის უნარებიდან არის ვიგოტსკისეული კონსტრუქტივიზმის გამოყენება.

ზოგიერთი მიიჩნევს, რომ სამი ყველაზე დაბალი დონე იერარქიულად დალაგებულია, მაგრამ სამი უმაღლესი დონე პარალელურად. სხვები ამბობენ, რომ ზოგჯერ უკეთესია გადავიდეთ აპლიკაციაზე ცნებების დანერგვამდე,  მიზანია შექმნას პრობლემაზე დაფუძნებული სასწავლო გარემო, სადაც პირველ ადგილზეა რეალური სამყაროს კონტექსტი და მეორე თეორია, რათა ხელი შეუწყოს სტუდენტს ფენომენის გააზრებას. , კონცეფცია ან მოვლენა.

კატეგორიებს შორის განსხვავება შეიძლება ჩაითვალოს ხელოვნურად, რადგან ნებისმიერი მოცემული შემეცნებითი ამოცანა შეიძლება მოჰყვეს მთელ რიგ პროცესებს. შეიძლება ითქვას, რომ კოგნიტური პროცესების ლამაზად დახარისხების ნებისმიერი მცდელობა სუფთა, დაშლილ კლასიფიკაციებად ძირს უთხრის შემეცნების ჰოლისტურ, უაღრესად დამაკავშირებელ და ურთიერთდაკავშირებულ ბუნებას. ეს არის კრიტიკა, რომელიც შეიძლება მიმართული იყოს ზოგადად ფსიქიკური პროცესების ტაქსონომიებზე.

ტაქსონომია ფართოდ არის დანერგილი, როგორც ზმნების იერარქია, რომელიც შექმნილია სწავლის შედეგების ჩაწერისას გამოსაყენებლად, მაგრამ 2020 წლის ანალიზმა აჩვენა, რომ ამ ზმნის სიები არ აჩვენებდნენ თანმიმდევრულობას საგანმანათლებლო დაწესებულებებს შორის და, შესაბამისად, სწავლის შედეგები, რომლებიც იერარქიის ერთ დონეზე იყო შედგენილი. ერთი საგანმანათლებლო დაწესებულება სხვა დაწესებულებაში შეიძლება განთავსდეს სხვადასხვა დონეზე.

შედეგები

ბლუმის ტაქსონომია ემსახურება მრავალი სწავლების ფილოსოფიის ხერხემალს, კერძოდ, მათ, რომლებიც უფრო მეტად იხრებიან უნარებისკენ, ვიდრე შინაარსისკენ. ეს პედაგოგები შინაარსს უყურებენ, როგორც სწავლების უნარების ჭურჭელს. ასეთი ფილოსოფიების თანდაყოლილი უმაღლესი დონის აზროვნებაზე აქცენტი ეფუძნება ტაქსონომიის მაღალ დონეებს, მათ შორის გამოყენებას, ანალიზს, სინთეზს და შეფასებას. დაფუძნებული კითხვები დავალებებში, ტექსტებში და კლასში ჩართულობისთვის, რათა უზრუნველყოფილი იყოს აზროვნების ყველა წესრიგი მოსწავლეთა სწავლაში, მათ შორის ინფორმაციის ძიების ასპექტების ჩათვლით.

კავშირები დისციპლინებს შორის

ბლუმის ტაქსონომია (და შესწორებული ტაქსონომია) კვლავაც არის საგანმანათლებლო ფილოსოფიის და ახალი სწავლების სტრატეგიების შემუშავების შთაგონების წყარო. უნარების განვითარება, რომელიც ხდება აზროვნების უფრო მაღალ დონეზე, კარგად ურთიერთქმედებს განვითარებად გლობალურ ფოკუსირებასთან სწავლის მრავალრიცხოვან ცოდნასა და მოდალობაზე და ინტეგრირებული დისციპლინების განვითარებად სფეროზე. მედიასთან ინტერფეისის და შექმნის უნარი ეყრდნობა როგორც უმაღლესი დონის აზროვნების უნარებს (ანალიზი, შექმნა და შეფასება), ასევე დაბალი დონის აზროვნების უნარები (ცოდნა, გაგება და გამოყენება).

ვიზუალური ინტერპრეტაციები

ბლუმის თავდაპირველი ტაქსონომია შესაძლოა არ მოიცავდეს ზმნებს ან ვიზუალურ წარმოდგენებს, მაგრამ ამ იდეაში შემდგომმა წვლილმა ეს იდეები ვიზუალურად წარმოაჩინა მკვლევარებისთვის, მასწავლებლებისთვის და სტუდენტებისთვის.

იხ. ვიდეო - Bloom's Taxonomy Explained with Example - In this video, we explain Bloom's Taxonomy, a framework for learning that can help you understand the different levels at which you master knowledge.