ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                           ბენჯამინ ბლუმი

 (ინგლ. Benjamin Samuel Bloom; დ. 21 თებერვალი, 1913, ლანსფორდი, პენსილვანია — გ. 13 სექტემბერი, 1999, ჩიკაგო, ილინოისი) — ამერიკელი განათლების ფსიქოლოგი (1913-1999); ჩიკაგოს უნივერსიტეტის პროფესორი, ავტორი საგანმანათლებლო მიზნების ტაქსონომიის, რომელიც განსაზღვრავს აზროვნების დონეებს. მან შემოგვთავაზა კოგნიტური მიზნების იერარქია, რომელიც ექვსი ეტაპისაგან შედგება: 1. ცოდნა (ფაქტობრივი ინფორმაცია); 2. გაგება (გააზრება); 3. გამოყენება (მიღებული ინფორმაციის პრაქტიკაში გამოყენების უნარი); 4. ანალიზი (ინფორმაციის კომპონენტებად დაყოფა მოვლენის არსის წვდომის გასაადვილებლად); 5. სინთეზი (მოვლენის მთლიანობაში აღქმა); 6. შეფასება (ღირებულებითი მსჯელობები, შედარებითი შეფასებები).

გააქტიურების პროცესში, ყოველი მომდევნო დონე უფრო რთულდება და მოიცავს ერთ ან რამდენიმე წინა დონეს. ბლუმის თეორის მიხედვით, ინფორმაციის ცოდნა, გაგება სწავლისთვის აუცილებელი, მაგრამ იგი არასაკმარისი პირობაა. იმისთვის, რომ მიღებული ინფორმაცია ბავშვმა განაზოგადოს და შემდგომ გამოყენება შეძლოს, აუცილებელია მისი გაგება და ანალიზი, ხოლო ახალი პროდუქტის შესაქმნელად, ახალი ცოდნის მისაღებად კი საჭიროა სინთეზისა და შეფასების გონებრივი ოპერაციების წარმოება. ცოდნა, გაგება და გამოყენება მიიჩნევა აზროვნების ქვედა, სავალდებულო დონეებად, ხოლო ანალიზი, სინთეზი და შეფასება კი — ზედა, სასურველ დონეებად.

1956 წელს ბლუმმა გამოაქვეყნა საგანმანათლებლო მიზნების ტაქსონომიის პირველი ტომი: საგანმანათლებლო მიზნების კლასიფიკაცია, რომელიც კლასიფიცირებდა სასწავლო მიზნებს რუბრიკის მიხედვით, რომელიც ცნობილია როგორც ბლუმის ტაქსონომია. ეს იყო კოგნიტური ფუნქციონირების დონეების სისტემატური კლასიფიკაციის ერთ-ერთი პირველი მცდელობა და სტრუქტურა მისცა ნიჭიერი სტუდენტების სხვაგვარად ამორფულ ფსიქიკურ პროცესებს.[3] ბლუმის ტაქსონომია რჩება აკადემიური პროფესიის საფუძვლად 1981 წლის კვლევის მიხედვით, „მნიშვნელოვანი ნაწერები, რომლებმაც გავლენა მოახდინეს სასწავლო გეგმაზე: 1906–1981 წწ.“ ჰაროლდ გ. შეინის და განათლების შემსწავლელი ეროვნული საზოგადოების მიერ. მას ასევე მიეწერება ბლუმის 2 სიგმა პრობლემა.

ბენჯამინ ბლუმმა ჩაატარა კვლევა მოსწავლეთა მიღწევებზე. სხვადასხვა კვლევების ჩატარების შედეგად ბლუმი და მისი კოლეგები აკვირდებოდნენ ფაქტორებს როგორც სკოლის გარემოში, ასევე მის გარეთ, რამაც შეიძლება გავლენა მოახდინოს იმაზე, თუ როგორ შეუძლიათ ბავშვებს სწავლა. ერთი მაგალითი იყო სწავლების ცვალებადობის ნაკლებობა. ბლუმის ვარაუდით, თუ მასწავლებლები მოახდენენ სწავლების მეთოდებს თითოეული მოსწავლის ინდივიდუალურ საჭიროებებზე, უფრო მეტი ბავშვი მიიღებდა უკეთესი სწავლის შესაძლებლობას. ამან გამოიწვია ბლუმის ოსტატობის სწავლის პროცედურის შექმნა. ეს პროცედურა მოითხოვდა, რომ მასწავლებლებმა მოაწყონ უნარები და ცნებები სასწავლო ერთეულებად, დაახლოებით 1-2 კვირის განმავლობაში. ნაწილის დასასრულს, მოსწავლე მიიღებდა შეფასებას, რომელიც მიაწვდის მოსწავლეს კონსტრუქციულ უკუკავშირს იმის შესახებ, თუ რა ისწავლა ბავშვმა განყოფილებიდან. თუ ბავშვს არ ესმოდა განყოფილების რომელიმე ძირითადი ცნების შესახებ, მას დაენიშნებოდა მაკორექტირებელი დავალებები იმ ინფორმაციის საფუძველზე, რომლის გაგებაც უჭირდა. შემდეგ ისინი გაივლიან მეორე შეფასებას, რომელიც ფოკუსირებულია კონკრეტულად იმ უნარებსა და ცნებებზე, რომლებზეც მათ დაევალათ ვარჯიში. ეს უზრუნველყოფს, რომ თითოეული მოსწავლე მიიღებს ინდივიდუალურ სწავლებას იმ ტემპით, რომელიც ბავშვს სჭირდება ოპტიმალურ დონეზე სწავლისთვის. სტუდენტებისთვის, რომლებმაც გამოავლინეს მოცემული ნაწილის ოსტატობა, რეკომენდირებულია მიიღონ გამდიდრების აქტივობები შემდგომი სასწავლო გამოცდილების მისაღებად. ეს აქტივობები თავად ირჩევს სტუდენტს და შეიძლება იყოს აკადემიური თამაშების, მოხსენებების, სპეციალური პროექტების და ა.შ.

გარდა საგანმანათლებლო მიზნებისა და შედეგების შესახებ მუშაობისა, ბლუმი ასევე ხელმძღვანელობდა კვლევით ჯგუფს, რომელიც აფასებდა და აშუქებდა ინდივიდებში განსაკუთრებული ნიჭის განვითარების პროცესს, ნათელს მოჰფენდა პროფესიული აღმატებულობის ფენომენებს და სიდიადეების კონცეფციას.

სტატიაში საჩუქრებისა და მარკერების როლი ნიჭის განვითარებაში, გამოკითხულია 70 ადამიანი, რომლებიც ცნობილია როგორც საუკეთესოთა შორის თავიანთ სფეროში, გარდა მათი მშობლებისა, მასწავლებლებისა და მათ ცხოვრებაში სხვა მნიშვნელოვანი პიროვნებისა. ინტერვიუების მიზანი იყო სხვადასხვა განსაკუთრებული მახასიათებლების შეგროვება, რომლებიც მათი წარმატების მიზეზი იყო. შესწავლილი პირები იყვნენ მათემატიკოსები, ოლიმპიური მოცურავეები და საკონცერტო პიანისტები, რომლებიც, სავარაუდოდ, ყველაზე წარმატებულები იყვნენ თავიანთ სფეროში. სამი ძირითადი მახასიათებელი, რომელსაც ხშირად იზიარებდნენ ინდივიდები, მათი მშობლები და მასწავლებლები ინტერვიუებში, იყო მუშაობის სურვილი, კონკურენტუნარიანობა და ახალი ტექნიკის შესწავლის უნარი. ბლუმის ინტერვიუს დასასრულს, ყველა მონაცემის შეგროვების შემდეგ აღინიშნა, რომ მშობლის შვილების ნიჭიერების ინტერპრეტაციამ განაპირობა მშობლებმა შექმნას გარემო, რომელიც საშუალებას აძლევდა საგანში ზრდას მასწავლებლების/მასწავლებლების დაქირავებით. შეჯიბრებებისა და ღონისძიებების ფორმა და ზოგადად წახალისება მშობლებისა და პიროვნების ცხოვრებაში ჩართული სხვებისგან. რწმენა იმისა, რომ პიროვნებები ნიჭიერები იყვნენ, ყურადღება დაეთმო კონკრეტულ მახასიათებელს, ასევე პიროვნების შესაძლო თანდაყოლილი ნიჭი ჩაითვალა მარკერად. მარკერები განისაზღვრა, როგორც წარმატებული ადამიანების მასწავლებლებისა და მშობლების მიერ გამოვლენილი წახალისებისა და მოტივაციის ძირითადი მიზეზები. ეს ფაქტორები, გარდა ინდივიდის ინტერესისა და სურვილისა, იმუშაონ შესაბამის სფეროში, შეიძლება ითქვას, რომ მათი უზარმაზარი წარმატების ზოგიერთი მიზეზია.

იხ. ვიდეო - სწავლების და განვითარების თეორიები, ბენჯამენ ბლუმის განათლების მიზნების ტაქსონომია. ანა ანუშიძე