სტრეიზანდის ეფექტი

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                      სტრეიზანდის ეფექტი

კალიფორნიის სანაპირო ჩანაწერების პროექტის ფოტო #3850, რომელზეც სტრეიზანდის ქონებაა გამოსახული (2002)

სტრეიზანდის ეფექტი სოციალური ფენომენია, რომლის დროსაც გარკვეული ინფორმაციის საჯაროდ ხელმისაწვდომობისგან ამოღების მცდელობები (ცენზურა) მხოლოდ მის უფრო ფართო გავრცელებას იწვევს (ჩვეულებრივ, ინტერნეტის საშუალებით). მაგალითად, ფოტოზე, ფაილზე, ტექსტზე ან ნომერზე წვდომის შეზღუდვის მცდელობა (მაგალითად, კანონიერი საშუალებებით) იწვევს ამ ინფორმაციის სხვა სერვერებზე დუბლირებას, მის გამოჩენას ფაილების გაზიარების ქსელებში ან სხვა რეპლიკაციას.

დასახელების სახელწოდება -   ტერმინი „სტრეიზანდის ეფექტი“ პოპულარული გახდა 2003 წელს მომხდარი ინციდენტის შემდეგ, როდესაც ბარბრა სტრეიზანდმა ფოტოგრაფ კენეტ ადელმანს და ვებსაიტ Pictopia.com-ს 50 მილიონი აშშ დოლარის მოთხოვნით უჩივლა, რადგან მისი სახლის ფოტო კალიფორნიის სანაპირო ზოლის 12 200-ზე მეტ სხვა ფოტოს შორის იყო გაზიარებული. ადელმანი ამტკიცებდა, რომ სახლი, სანაპირო ზოლის გასწვრივ სხვა სახლებთან ერთად, კალიფორნიის სანაპირო ჩანაწერების პროექტის ფარგლებში გადაიღო, რომელიც სანაპირო ზოლის ეროზიის შესახებ მთავრობის მიერ სანქცირებული და დაკვეთილი კვლევის ნაწილია.

სანამ სტრეიზანდის ადვოკატები სარჩელს შეიტანდნენ, ფოტო ნომერი 3850 (რომელზეც სტრეიზანდის სახლია გამოსახული) პროექტის ვებსაიტიდან მხოლოდ ექვსჯერ იყო გადმოწერილი, რომელთაგან ორი თავად იურისტებმა გადმოწერეს. 2004 წლის 10 მაისს სასამართლომ უარყო სტრეიზანდის სარჩელი და სტრეიზანდს დაავალა, ადელმანისთვის სასამართლო ხარჯების სახით 154 000 აშშ დოლარი გადაეხადა.

მოგვიანებით, ჟურნალისტმა პოლ როჯერსმა (San Jose Mercury News) აღნიშნა, რომ სარჩელის შესახებ ინფორმაციის გავრცელების შედეგად, სტრეიზანდის სახლის ფოტო ინტერნეტში ძალიან პოპულარული გახდა. კერძოდ, სარჩელის შეტანიდან ერთი თვის შემდეგ, სურათი 420 ათასზე მეტმა ვიზიტორმა ნახა.

ადელმანმა განაცხადა, რომ სარჩელის შესახებ ინფორმაციამ მის ვებსაიტს მილიონზე მეტი ნახვა მოუტანა და ფოტო გამოყენებული იქნა Associated Press-ის ფოტოარქივში, რამაც, თავის მხრივ, გამოიწვია მისი ხელახლა დაბეჭდვა მსოფლიოს მრავალ გაზეთში.

ტერმინი პირველად 2005 წლის დასაწყისში გამოიყენა ბლოგერმა მაიკ მასნიკმა, რომელმაც დააარსა და მართავს ცნობილ ბლოგს Techdirt.com.

ფიზიკური პირების მიერ

2011 წლის მაისში, პრემიერ ლიგის ფეხბურთელმა რაიან გიგზმა უჩივლა Twitter-ს მას შემდეგ, რაც მომხმარებელმა გაამხილა, რომ გიგზი ანონიმურად იყო კონფიდენციალურობის აკრძალვის ობიექტი (არაფორმალურად მოიხსენიება, როგორც „სუპერ-აკრძალვა“), რომელიც ხელს უშლიდა მოდელთან და „დიდი ძმის“ ყოფილ კონკურსანტ იმოჯენ თომასთან სავარაუდო რომანის დეტალების გამოქვეყნებას.

Forbes-ის ვებსაიტის ბლოგერმა აღნიშნა, რომ ბრიტანულმა მედიამ, რომელსაც აკრძალვის პირობების დარღვევა ეკრძალებოდა, დასცინოდა ფეხბურთელს ეფექტის ვერ გაგების გამო. The Guardian-ის დენ საბაგმა შემდგომში გამოაქვეყნა გრაფიკი, რომელიც დეტალურად აღწერდა - მოთამაშეს დაასახელების გარეშე - მოთამაშის სახელის დროთა განმავლობაში მითითებების რაოდენობას, რაც აჩვენებდა მნიშვნელოვან ზრდას მას შემდეგ, რაც გავრცელდა ინფორმაცია, რომ მოთამაშე სასამართლოში ითხოვდა სარჩელს.

2013 წელს, BuzzFeed-ის სტატიაში, რომელიც სუპერბოულის ფოტოებს აჩვენებდა, შეიცავდა ბიონსეს რამდენიმე ფოტოს, სადაც ის არასასიამოვნო პოზებსა და სახეებს იღებდა, რის შედეგადაც მისმა პუბლიცისტმა დაუკავშირდა BuzzFeed-ს ელექტრონული ფოსტით და მოითხოვა სურათების წაშლა. ელფოსტის საპასუხოდ, BuzzFeed-მა ხელახლა გამოაქვეყნა სურათები, რომლებიც შემდგომში ინტერნეტში გაცილებით პოპულარული გახდა.

2022 წლის დეკემბერში, Twitter-ის აღმასრულებელმა დირექტორმა ილონ მასკმა აკრძალა Twitter-ის ანგარიში @elonjet, ბოტი, რომელიც მისი კერძო თვითმფრინავის გადაადგილებებს საჯარო ფრენის მონაცემების საფუძველზე ავრცელებდა, მისი ოჯახის უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული შეშფოთების მოტივით. აკრძალვამ მასკის Twitter-ის პლატფორმაზე სიტყვის თავისუფლების დაშვების შესახებ კომენტარებისადმი მედიის შემდგომი გაშუქება და საზოგადოების ყურადღება მიიპყრო. მასკმა დამატებითი კრიტიკა დაიმსახურა მას შემდეგ, რაც აკრძალა რამდენიმე ჟურნალისტი, რომლებმაც წარსულში მოიხსენიეს „ElonJet“-ის ანგარიში ან კრიტიკულად განწყობილნი იყვნენ მასკის მიმართ.

იხ.ვიდეო - What Is The Streisand Effect? - The Documentary Reel - What Is The Streisand Effect? In this engaging video, we unpack the fascinating concept of the Streisand effect and its implications in the realm of documentary filmmaking. We'll take a closer look at how attempts to suppress information can sometimes lead to greater visibility and interest. The Streisand effect serves as a powerful reminder of the unintended consequences that can arise from censorship. 

Throughout the video, we will explore various examples where documentaries faced controversy and how these situations led to increased public engagement. Understanding this phenomenon is essential for filmmakers and audiences alike, as it highlights the delicate balance between content moderation and the public's desire for transparency. 

We will also discuss the role of social media in amplifying these effects and how creators can navigate the challenges of censorship in today’s digital landscape. Whether you are a filmmaker, a documentary enthusiast, or simply curious about the dynamics of media and information sharing, this video will provide a clear overview of the Streisand effect and its relevance in contemporary storytelling. Join us for this enlightening discussion, and don’t forget to subscribe for more thought-provoking content on documentary films and media trends