ინტერპერსონალური ურთიერთობები

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

ინტერპერსონალური ურთიერთობები

ინტერპერსონალური ურთიერთობები არის ინდივიდებს შორის ურთიერთობები, ორ ან მეტ ინტელექტუალურ ადამიანს შორის ურთიერთქმედების  ერთობლიობა , რომელიც ძირითადად დაფუძნებულია საზოგადოების წევრებს შორის კავშირებზე, კომუნიკაციის სხვადასხვა ტიპის წყალობით : პირველ რიგში ვიზუალური (ან არავერბალური კომუნიკაცია , რომელიც მოიცავს როგორც გარეგნობას , ასევე სხეულის მოძრაობებს , ჟესტებს ), ენობრივი ( ზეპირი მეტყველება ), აფექტური, ასევე ენობრივი, რომელიც ჩამოყალიბდა რთული საზოგადოებების ( ეკონომიკური , პოლიტიკური და ა.შ.) განვითარების შედეგად .

ადამიანური ურთიერთობები ფუნდამენტურია ინდივიდუალური ინტელექტუალური განვითარებისთვის , რადგან ისინი ხელს უწყობენ როგორც მცირე და მარტივი საზოგადოებების (მაგალითად, სოფელი ), ასევე დიდი და რთული საზოგადოებების (მაგალითად, მეგაპოლისი ) ჩამოყალიბებას. ადამიანური ურთიერთობები გულისხმობს კავშირს სულ მცირე ორ ინდივიდს შორის.

მაქსიმალურ რაოდენობას მიმდინარე სოციალური ურთიერთობებისა, რომელთა შენარჩუნებაც ადამიანს შეუძლია, დანბარის რიცხვი ეწოდება . ეს რიცხვი 100-დან 230-მდე მერყეობს, სადაც ყველაზე გავრცელებული 150-ია.

ინტერპერსონალური ურთიერთობების კლასიფიკაცია

მეგობრობა

მეგობრობა არასექსუალური, არარომანტიული ინტერპერსონალური ურთიერთობაა.  ასეთი ურთიერთობები შეიძლება იყოს ქალის მეგობრობა, მამაკაცის მეგობრობა ან თუნდაც მამაკაცისა და ქალის მეგობრობა.

ინტიმური ან სექსუალური ურთიერთობები

რომანტიკული ურთიერთობები

რომანტიკული ურთიერთობები უამრავი გზით არის განსაზღვრული მწერლების, ფილოსოფოსების, რელიგიური მეცნიერების, მეცნიერების და თანამედროვე ურთიერთობების კონსულტანტების მიერ. სიყვარულის ორი პოპულარული განმარტებაა სტერნბერგის სამკუთხა სიყვარულის თეორია და ფიშერის სიყვარულის თეორია .  სტერნბერგი სიყვარულს განსაზღვრავს ინტიმურობის, ვნებისა და ერთგულების თვალსაზრისით, რომლებიც, მისი მტკიცებით, სხვადასხვა რომანტიკულ ურთიერთობაში სხვადასხვა დონეზე არსებობს. ფიშერი სიყვარულს სამ ეტაპად განსაზღვრავს: მიზიდულობა, რომანტიკული სიყვარული და მიჯაჭვულობა.

რომანტიკული ურთიერთობები შეიძლება მნიშვნელოვნად განსხვავდებოდეს სოციალურად და კულტურულად  და შეიძლება არსებობდეს ყოველგვარი სექსუალური სიახლოვის გარეშე .

ოჯახური ურთიერთობები

პროფესიონალი

პროფესიული ან ე.წ. „საქმიანი ურთიერთობები“ , როგორც წესი, განსხვავდება ნებისმიერი სხვა ტიპის ურთიერთობისგან, რადგან ისინი, როგორც წესი, თითოეული მონაწილის პირად ინტერესებსა და რაციონალურ მოსაზრებებზეა დაფუძნებული და არა ემოციურ სიახლოვეზე . ასეთი ურთიერთობების მაგალითებია დამსაქმებელსა და დასაქმებულს , მეიჯარესა და მოიჯარეს, ან კომპანიასა და კლიენტს შორის ურთიერთობა .

ინტერპერსონალური ურთიერთობების განვითარება

ინტერპერსონალური ურთიერთობების დამყარება

ინტიმურობა: ინტიმურობა ზრდის ერთსა და იმავე ადამიანთან განმეორებითი კონტაქტის ალბათობას. ხანგრძლივი კონტაქტი, რომელმაც შეიძლება ნაცნობობა გამოიწვიოს, უფრო მეტად მოწონებას ან უარყოფას იწვევს . 

ტექნოლოგიური განვითარება: ინტერნეტი აღმოფხვრის შორ მანძილზე კომუნიკაციის ნაკლებობის პრობლემას. ადამიანებს შეუძლიათ დაუკავშირდნენ მათ, ვინც მათგან შორს ცხოვრობს ვიდეოზარების ან ტექსტური შეტყობინებების საშუალებით. ინტერნეტი საშუალებას აძლევს ადამიანებს, უფრო ახლოს იყვნენ მათთან, ვინც მათგან ფიზიკურად შორს ცხოვრობს. 

მსგავსება: ადამიანები მეგობრობას ანიჭებენ უპირატესობას მათთან, ვინც მათნაირია, რადგან მათი აზრები და გრძნობები უფრო მეტად გასაგებია. 

ინტერპერსონალური ურთიერთობების ეტაპები

ინტერპერსონალური ურთიერთობები დინამიური სისტემებია , რომლებიც მუდმივად იცვლება მათი არსებობის განმავლობაში. ცოცხალი ორგანიზმების მსგავსად, ურთიერთობებს აქვთ დასაწყისი, სიცოცხლის ხანგრძლივობა და დასასრული. ისინი თანდათანობით ვითარდება და უმჯობესდება, როდესაც ადამიანები ერთმანეთს ეცნობიან და ემოციურად უახლოვდებიან, ან თანდათან უარესდება, როდესაც ადამიანები შორდებიან ერთმანეთს, აგრძელებენ ცხოვრებას და ქმნიან ახალ ურთიერთობებს სხვებთან. ურთიერთობების განვითარების ერთ-ერთი ყველაზე გავლენიანი მოდელი ფსიქოლოგმა ჯორჯ ლოევინგერმა შემოგვთავაზა .  ეს მოდელი შემუშავდა ზრდასრულ ადამიანებს შორის ჰეტეროსექსუალური რომანტიკული ურთიერთობების აღსაწერად, მაგრამ ის გამოიყენება სხვა ტიპის ინტერპერსონალური ურთიერთობებისთვისაც. ამ მოდელის მიხედვით, ურთიერთობის ბუნებრივი განვითარება ხუთ ეტაპს გადის:

1. ნაცნობობა და მეგობრობა - ნაცნობობა დამოკიდებულია წინა ურთიერთობებზე, ფიზიკურ სიახლოვესა და მრავალ სხვა ფაქტორზე. თუ ორი ადამიანი ერთმანეთს მოსწონდება, შემდგომი კომუნიკაცია შეიძლება შემდეგ ეტაპზე გადავიდეს, მაგრამ ნაცნობობა შეიძლება განუსაზღვრელი ვადით გაგრძელდეს.
2. ურთიერთობის დამყარება - ამ ეტაპზე ადამიანები იწყებენ ერთმანეთის ნდობას და ერთმანეთის მიმართ ზრუნვას. სიახლოვის, თავსებადობის და ისეთი ფაქტორების საჭიროება, როგორიცაა საერთო წარსული და მიზნები, გავლენას მოახდენს ურთიერთქმედების გაგრძელებაზე.
3. გაგრძელება - ამ ეტაპზე ხდება საკმაოდ ძლიერი და მჭიდრო გრძელვადიანი მეგობრობის, რომანტიკული ურთიერთობის ან თუნდაც ქორწინების ურთიერთმიღება. ეს, როგორც წესი, ხანგრძლივი, შედარებით სტაბილური პერიოდია. თუმცა, ზრდა და განვითარება ამ დროის განმავლობაში გრძელდება. ურთიერთობის შესანარჩუნებლად მნიშვნელოვანია ურთიერთნდობა.
4. გაუარესება - ყველა ურთიერთობა არ უარესდება, მაგრამ იმ ურთიერთობებში, რომლებიც უარესდება, პრობლემების ნიშნები შეინიშნება. შესაძლოა, მოწყენილობა, წყენა და უკმაყოფილება წარმოიშვას, რის გამოც ადამიანები ნაკლებად ურთიერთობენ და თავს არიდებენ საკუთარი თავის გამჟღავნებას. დაღმავალი სპირალის გაგრძელებისას, შესაძლოა წარმოიშვას უნდობლობა და ღალატი, რაც საბოლოოდ ურთიერთობის დანგრევამდე მიგვიყვანს. (ალტერნატიულად, მონაწილეებმა შეიძლება იპოვონ გზა პრობლემების გადასაჭრელად და სხვების მიმართ ნდობისა და რწმენის აღსადგენად.)
5. კონსუმაცია არის ურთიერთობის დასასრული, იქნება ეს დაშორება, სიკვდილი თუ სივრცითი განშორება გარკვეული პერიოდის განმავლობაში და ყველა არსებული კავშირის გაწყვეტა, იქნება ეს მეგობრობა თუ რომანტიკული სიყვარული .

ურთიერთობების გაწყვეტა

ცხოვრებით კმაყოფილებასთან დაკავშირებული ფაქტორების შესახებ ეკონომიკური ლიტერატურის ბოლოდროინდელი სისტემატური მიმოხილვის თანახმად , სტაბილური და უსაფრთხო ურთიერთობები სასარგებლოა, ხოლო ურთიერთობების დანგრევა - საზიანო. 

ამერიკის ფსიქოლოგთა ასოციაციამ შეაჯამა დაშორების შესახებ მონაცემები. დაშორება შეიძლება რეალურად დადებითი გამოცდილება იყოს, თუ ურთიერთობა არ გასცდება ინდივიდის საზღვრებს და თუ დაშორება პიროვნულ ზრდას გამოიწვევს. ისინი ასევე გვირჩევენ ამ გამოცდილების გამკლავების რამდენიმე გზას:

• განზრახ გაამახვილეთ ყურადღება დაშორების დადებით ასპექტებზე (დაშორების გამომწვევი ფაქტორები, თავად დაშორება და დაშორების შემდგომი პერიოდი).
• ნეგატიური ემოციების მინიმიზაცია
• დღიურში ჩაწერეთ დაშორების დადებითი ასპექტების შესახებ (მაგ., „შვება, თავდაჯერებულობა, გაძლიერება, ენერგია, ბედნიერება, ოპტიმიზმი, შვება, კმაყოფილება, მადლიერება და სიბრძნე“). ეს სავარჯიშო საუკეთესოდ მუშაობს, თუმცა ყოველთვის არა, როდესაც დაშორება თანხმობით ხდება. 

რაც უფრო ნაკლები დრო გადის დაშორებასა და შემდეგ ურთიერთობას შორის, მით უფრო მაღალია თვითშეფასება, საიმედოობა, მიჯაჭვულობა, ემოციური სტაბილურობა, ახალი პარტნიორის მიმართ პატივისცემა და კეთილდღეობის დონე. 

„Psychology Today“-ს სტატისტიკის მიხედვით, ადამიანების 60% ერთ ან რამდენიმე ყოფილ პარტნიორთან მეგობრობს.  ადამიანების 60% ურთიერთობებში იყო, რომლებიც თავიდან იწყებდნენ ურთიერთობას. თანაცხოვრებული წყვილების 37% და დაქორწინებული წყვილების 23% ყოფილ პარტნიორს დაშორდა და ისევ შეხვდნენ. 

ოჯახური ურთიერთობის დასასრული განქორწინებას ან გაუქმებას გულისხმობს . განქორწინების ერთ-ერთი მიზეზი ღალატია . ღალატის განმსაზღვრელ ფაქტორებს განიხილავენ გაცნობის სერვისის პროვაიდერები, ფემინისტები, მეცნიერები და სამეცნიერო კომუნიკაციის ექსპერტები.  ჟურნალ „Psychology Today“-ს თანახმად, ქალის ერთგულების დონე, მამაკაცების ნაცვლად, უფრო დიდი პროგნოზირებადი ფაქტორია იმისა, გაგრძელდება თუ არა ურთიერთობა. 

პათოლოგიური ურთიერთობები

ინტიმური ურთიერთობების შესახებ პოპულარულ წარმოდგენებზე დიდ გავლენას ახდენს ფილმები და ტელევიზია. საყოველთაოდ ითვლება, რომ სიყვარული წინასწარ განსაზღვრულია, რომ სიყვარული ერთი ნახვით შესაძლებელია და რომ სიყვარული სწორ ადამიანთან ყოველთვის წარმატებულია. ისინი, ვინც ყველაზე რომანტიკულ მედიას მოიხმარენ , მიდრეკილნი არიან დაიჯერონ, რომ სიყვარული წინასწარ განსაზღვრულია და რომ ისინი, ვისაც ერთად ყოფნა უწერია, ინტუიციურად ესმით ერთმანეთი. თუმცა, ამ შეხედულებებმა შეიძლება გამოიწვიოს ცუდი კომუნიკაცია და პრობლემების გადაჭრა, ასევე ურთიერთობის დათმობის გაადვილება კონფლიქტების წარმოშობის შემთხვევაში. 

სოციალური მედია

სოციალურმა მედიამ შეცვალა ინტერპერსონალური ურთიერთობების ბუნება. რომანტიკული ინტერპერსონალური ურთიერთობები არ გამორჩენილა. მაგალითად, შეერთებულ შტატებში Facebook ახალგაზრდებისთვის გაცნობის პროცესის განუყოფელი ნაწილი გახდა.  სოციალურ მედიას შეუძლია როგორც დადებითი, ასევე უარყოფითი გავლენა მოახდინოს რომანტიკულ ურთიერთობებზე. მაგალითად, სოციალური მედიის მხარდაჭერა უფრო სტაბილურ ურთიერთობებთან ასოცირდება.  თუმცა, სოციალური მედიის გამოყენებამ ასევე შეიძლება ხელი შეუწყოს კონფლიქტს, ეჭვიანობას და პასიურ-აგრესიულ ქცევას, როგორიცაა დევნა . 

მოსახლეობის მზარდი ნაწილი ექსკლუზიურად ონლაინ გაცნობით არის დაკავებული , ზოგჯერ, მაგრამ არა ყოველთვის, ტრადიციულ პირისპირ ურთიერთობებზე გადადის. ეს ონლაინ ურთიერთობები განსხვავდება პირისპირ ურთიერთობებისგან; მაგალითად, თვითგამჟღავნება შეიძლება უმნიშვნელოვანესი იყოს ონლაინ ურთიერთობების განვითარებისთვის. კონფლიქტების მართვა იმით განსხვავდება, რომ მისი თავიდან აცილება უფრო ადვილია და კონფლიქტების მოგვარების უნარები შეიძლება განსხვავებულად განვითარდეს. გარდა ამისა, „ღალატის“ კონცეფცია ერთდროულად ფართოვდება და ვიწროვდება, რადგან ფიზიკური ღალატის დამალვა უფრო ადვილია, ხოლო ემოციური ღალატი (მაგალითად, მრავალ ონლაინ პარტნიორთან კომუნიკაცია) უფრო სერიოზულ დანაშაულად იქცევა. 

ინტერპერსონალური ურთიერთობების მნიშვნელობა

„შეფარდებითი მე“

ინტერპერსონალური ურთიერთობები მნიშვნელოვანია ადამიანების თვითშემეცნების განვითარებაში დასახმარებლად . რელაციური მე არის ადამიანის თვითაღქმის ის ნაწილი, რომელიც შედგება გრძნობებისა და შეხედულებებისგან, რომლებიც მას აქვს საკუთარი თავის შესახებ და რომლებიც ყალიბდება სხვა ადამიანებთან ურთიერთქმედების საფუძველზე.  სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ადამიანის ემოციებსა და ქცევაზე გავლენას ახდენს მისი წინა ურთიერთობები. რელაციური მეს თეორია ამტკიცებს, რომ წინა და არსებული ურთიერთობები გავლენას ახდენს ადამიანის ემოციებსა და ქცევაზე ახალ ადამიანებთან ურთიერთობისას, განსაკუთრებით მათთან, ვინც მას ახსენებს სხვა ადამიანებს ცხოვრებაში. კვლევამ აჩვენა, რომ ურთიერთობა სხვა ადამიანის მსგავს ადამიანთან ააქტიურებს გარკვეულ თვითშეფასებას, რაც უფრო მეტად ცვლის ადამიანის წარმოდგენას საკუთარ თავზე მოცემულ მომენტში, ვიდრე ურთიერთობა სხვა ადამიანთან.

იხ.ვიდეო -  Sullivan’s Interpersonal Relations Theory: Key Concepts