ბირთვული იარაღის შექმნის ისტორია

 ბირთვული იარაღის შექმნის ისტორია

                                                     

ბირთვული იარაღის შექმნაზე მუშაობა დაიწყო მე-20 საუკუნის 30-იანი წლების დასაწყისში. ამ სამუშაოებს საფუძვლად დაედო გასული საუკუნის დასაწყისში მომხდარი მთელი რიგი უდიდესი აღმოჩენები ფიზიკაში. ამ აღმოჩენებიდან განსაკუთრებით აღსანიშნავია ალბერტ აინშტაინის მიერ ნაჩვენები "მასის დეფიციტი", რაც გახდა ბირთვული იარაღის თეორიული საფუძველი. თუმცა გარდა ამისა იყო სხვა უმნიშვნელოვანესი აღმოჩენებიც, მაგ. ერნესტ რეზერფორდის ატომის მოდელი (1911 წელი) და სხვა. ბირთვული იარაღის შექმნის პრაქტიკული საფუძველი გახდა დიდი გერმანელი ფიზიკოსის, ოტო ჰანის მიერ 1938 წლის 17 დეკემბერს, ატომის ბირთვის გახლეჩა.

თარიღი	დასახელება	სიმძლავრე, კტ	სახელმწიფო	დანიშნულება
16 ვლისი1945	ტრიტიუმიუ	21	აშშ	პირველი   ბირთვული აფეთქება
6 აგვისტო 1945	პატარა	11	აშშ	დაბმომბვა  ხიროსიამას
9 აგვისტო1945	მსუქანი	21	აშშ	დაბომბვა  ნაგასაკის
29 აგვისტო 1949	РДС-1	22	სსრკ	პირველი ბირთვული აფეთქება სსრკ
3 ოქტომბერი 1952	უარაგანი	25	დიდი ბრტანეთი	პირველი ბირთვული  აფეთქება  დიდ ბრიტანეტში
1 ნომბერი 1952	ივი მაიაკი	10 400	აშშ	პირველი თერმობირთვული აფეთქება აშშ
12 აგვისტო 1953	РДС-6с	400	სსრკ	პირველი თერმობირთვული  აფეთქება სსრკ
1 მარტი 1954	კასტლ  ბრავო	15 000	აშშ	ყველაზე მძლავრი აფეთქება აშშ
8 ნომბერი 1957	დაჭერა X	1800	დიდი ბრტანეთი	პირველი თერმობირთვული აფეთქება დიდი ბრტანეთი
13 თებერვალი 1960	ცისფერი тушканчик	60	საფრაგენთი	პირველი ბირთვული აფეთქება საფრაგენთი
30 ოქტომბერი 1961	მეფე -ბომბა	58 600	სსრკ	აფეთქება ყველაზე მძლავრი თერმობირთვული ბომბის ისტორიაში
16 ოქტომბერი 1964	596	22	ჩინეთი	პირველი ბირთვული აფეთქება ჩინეთი
17 ივნისი 1967	გამოცდა 6	3300	ჩრდ. კორეა	პირველი  თერმობირთვული აეთქება ჩინეთი
24 აგვისტო  1968	კანოპუს	2600	საფრაგენთი	პირველი თერმობირთვული აფეთქება საფრაგენთი
18 მაისი 1974	ღიმილიანი ბუდა	12	ინდოეთი	პირველი ბირთვული აფეთქება ინდოეთი
11 მაისი 1998	შაქტი-I	30	ინდოეთი	პირველი თერმობირთვული აფეთქება ინდოეთი
28 მაისი1998	ჩაგაი -I	~9	პაკისტანი	პირველი ბირთვული  აფეტქება პაკისტანი
9 ოქტომბერი 2006	კვანდაუ -პუ	~2	ჩრდ.კორეა	პირველი ბირთვული აფეტება ჩრდილოეთ კორეა

სამართლიანობის გულისთვის უნდა ითქვას, რომ ოტო ჰანთან ერთად სამუშაოებში მონაწილეობდა ფრიც შტრასმანი და ლიზა მეიტნერი. ეს უკანასკნელი, ლიზა მეიტნერი, იყო ებრაელი და იგი შემთხვევით გადაურჩა საკონცენტრაციო ბანაკს, მან თავისი კოლეგების, განსაკუთრებით ოტო ჰანის ძალისხმევით მოახერხა გაქცევა შვედეთში. 

ატომური სოკო 1945წ-ის  9 აგვისტო ნაგასაკა

ბოლო, დაუდასტურებელი ინფორმაციით, ატომის ბირთვის გახლეჩვაში, მისი დამსახურება უფრო მეტი იყო, ვიდრე ოტო ჰანის. ამავე პერიოდში გამოქვეყნდა მთელი რიგი თეორიული კვლევების შედეგები, ექსპერიმენტების მასალები. ატომური იარაღის შექმნა რეალობად იქცა.

                                            

                             პროექტი ურანი“

1939 წლის აპრილში ორმა გერმანელმა ფიზიკოსმა, პაულ ჰარტეკმა და ვილჰელმ გროტმა წერილი მისწერეს იმპერიის სამხედრო უწყებას. ამ წერლიში ისინი აცხადებდნენ, რომ ატომურ ფიზიკაში უკანასკნელმა მიღწევებმა შესაძლებელი გახადა ისეთი იარაღის შექმნა, როლის ძალაც ყოველგვარ წარმოდგენას აღემატებაო. 1939 წლის 26 სექტემბერს სამხედრო უწყების პროტექტორატის ქვეშ შეიქმნა ფიზიკოსებით დაკომპლექტებული ე.წ. "ურანის საზოგადოება". 1941 წლის სექტემბერში კი გერმანიამ დაიწყო "პროექტი ურანი". პროექტს ხელმძღვანელობდა გენიალური გერმანელი ფიზიკოსი, კვანტური მექანიკა ფუძემდებელი - ვერნერ ჰაიზენბერგი. დასაწყისში პროექტი ძალიან წარმატებულად მიდიოდა წინ, მაგრამ ამ პროექტის შესახებ მალევე შეიტყო მოკავშირეთა (მხოლოდ ბრიტანეთი და აშშ) დაზვერვამ. ამის შემდეგ ისინი მუდმივად და ენერგიულად უშლიდნენ ხელს პროექტის მიმდინარეობას. ათასობით ბომბდამშენის, დივერსიული ჯგუფების, ადგილობრივი იატაკქვეშეთის, პარტიზანების საშუალებით ინგრეოდა და ნადგურდებოდა ყველა ქარხანა, შენობა-ნაგებობა, რომელიც ოდნავ მაინც აღძრავდა ეჭვს, რომ ის "პროექტი ურანი"-სთვის შეიძლება ყოფილიყო გამოსადეგი. გარდა ამისა, აშშ ახორციელებდა ოპერაცია "ალსოს"-ს, რომელიც ითვალისწინებდა სპეცსამსახურების მეშვეობით ყოველგვარი ინფორმაციის მოძიებას გერმანული პროექტის მიმდინარეობის შესახებ. საბოლოოდ "პროექტი ურანი" ჩავარდა. მისი წარუმატებლობა განაპირობა რამდენიმე ფაქტორმა: 1. ეს სამუშაოები მოითხოვდა პროექტზე უდიდესი სამრეწველო კომპექსის მუშაობას. გერმანიის სამრეწველო კომპლექსი თითქმის მთლიანად გაანადგურა მოკავშირეთა ავიაციამ. 2. 1944 წლის გაზაფხულზე ჰაიზენბერგი მივიდა მომენტამდე, როდესაც კვლევები (იგულისხმება რეაქტორების, სპეციალური ქარხნების მშენებლობა და ა.შ.) უნდა გაგრძელებულიყო ორი თანაბარუფლებიანი, ნელი ნეიტრონების და სწრაფი ნეიტრონების მიმართულებით. თითქმის ყველა მიმართულებით არსებულ ათასობით კილომეტრიან ფრონტებს, სადაც ყოველ უბანზე უმძიმესი ბრძოლები მიმდინარეობდა, გერმანიის სამრეწველო რესურსები მოთხოვნების მხოლოდ ნაწილს აკმაყოფილებდა. ამის გამო ადოლფ ჰიტლერმა მიიღო გადაწყვეტილება პროექტი გაგრძელებულიყო მხოლოდ ერთი მიმართულებით და ეს მიმართულება ჰაიზენბერგს უნდა აერჩია. მან ალალ ბედზე გააკეთა არჩევანი და ნელი ნეიტრონების მიმართულება აირჩია. ეს მიმართულება მცდარი აღმოჩნდა. 3. პროექტის ფარგლებში მიმდინარე სამუშაობისათვის აუცილებელი იყო ე.წ. "მძიმე წყალი". მას აწარმოებდა ოკუპირებულ ნორვეგიაში, ქალაქ რიუკანთან მდებარე ჰიდროელექტრო სადგური და მასზე მიდგმული ქარხანა. იქ დაგროვილი "მძიმე წყლის" მარაგი, გერმანიაში ტრანსპორტირებისას, სონგდიოლის ტბაში ჩაძირა ნორვეგიელ პარტიზანთა ჯგუფმა ბრიტანული დაზვერვის მითითებით. შემდეგ ბრიტანეთის დაზვერვამ ჩაატარა მეორე მსოფლიო ომის შედევრად ცნობილი კომანდოსების ოპერაცია და აფეთქებული იქნა ქარხანა. მისი აღდგენის შემდეგ იგი 140 ბომბდამშენმა დაბომბა და მიწასთან გაასწორა. "პროექტი ურანი" დაიხურა.
იხ.ვიდეო