საშობაო ნაძვის ხე ტრადიციისამებრ შობის დღესასწაულზე ყოველ ოჯახში დგამენ. ბუნებრივ ან ხელოვნურ ნაძვის ხეს რთავენ სხვადასხვა სათამაშოებით და ტკბილეულით, ამის გარდა მიღებულია ნაძვის ხის „წვიმებით“, სანთლებით ან ფერადი ელექტრო ნათურებით გაწყობა. ნაძვის ხის მორთვის ტრადიცია ასევე უკავშირდება ახალი წლის დღესასწაულს. როგორც წესი, შობა-ახალ წელს მოკაზმული ნაძვის ხეები იდგმევა ქალაქის მოედნებზე და საზოგადოების თავშეყრის ადგილებში, სადაც ხალხი საზეიმოდ იკრიბება იხ. ვიდე როგორ გავაკეთოთ ნაძვის ხე იხ .ვიდეო
ჩიჩილაკი
ხის ფორმის რიტუალური საგანი, მზადდება საახალწლოდ მიკვლევა-მილოცვისათვის. გავრცელებული იყო დასავლეთ საქართველოში. არსებობდა ჩიჩილაკის რამდენიმე ნაირსახეობა, რომელთაგან განსაკუთრებით სრულყოფილი ჩანს გურული კალპიანი ჩიჩილაკი.
ჩიჩილაკს ამზადებდნენ თხილის მსხვილი ჯოხისაგან. ჯოხს ჯერ გაახურებდნენ მეტი დრეკადობისათვის, კანს გააცლიდნენ და მახვილი დანით ბოლოდან წვერისაკენ იწყებდნენ თხელი ბურბუშელების ათლას. ბურბუშელას წვერიდან ერთი გოჯის დაშორებამდე უწყვეტად გაიტანდნენ და ზეაკეცავდნენ. ოსტატი ასობით გრძელ ბურბუშელას აჭრიდა და აკეცავდა. მათ ჩიჩილაკის ან „ბასილას წვერი“ ერქვა. აკეცილ ბურბუშელებს შემდეგ ისევ ღერძზე გადმოფენდნენ და გამოვიდოდა ხის მსგავსი საგანი, რომელსაც ძირზე უმაგრებდნენ სადგარს. ზედა წვეროს ჯვარედინად ჩაჩეხავდნენ და შიგ ჯვრის სახედ ჩასვამდნენ წვერწამახულ ჯოხებს, რომელთა ბოლოებზე ჩამოაცვამდნენ ორ ბროწეულს ან ვაშლს, ორ სფერულ კვერცხს, ე. წ. ყვინჩილებს. ჩიჩილაკზე ჰკიდებდნენ გაპუტულ შაშვს, რომელისაც ფრთისა და ბოლოს ბუმბულს უტოვებდნენ. სამკაულს, ფერად ძაფებს, ფოჩიან კანფეტს. იმერეთში იცოდნენ ჩიჩილაკის ენდროთი შეფერადება.
ჩიჩილაკის ერთ-ერთი ატრიბუტია კალპი. კალპი მარადმწვანე სუროსაგან და წითელმარცვლიანი კურკანტელის ლერწებისაგან მოწნული რგოლია, რომელსაც ჩიჩილაკის ზემოდან ბურბუშელის შეკრების ადგილას დგამდნენ. კალპზე დებდნენ ყველითა და კვერცხით შეზავებულ გულამოჭრილ კვერცხს, ბოკელს, ზემოდან ადგამდნენ ყვინჩილებიან ჯვარს. კალპის დადგმა ჩიჩილაკისთვის აუცილებელი არ იყო. კალპის მსგავსად რაჭაშიმზადდებოდა გვერგვი, რომელიც რიტუალში დამოუკიდებლად მონაწილეობდა.
ჩიჩილაკის მსგავსად ხის ტოტების შემკობა და საჩუქრად მირთმევა სცოდნიათ საქართველოს სხვა კუთხეებშიც. ასეთი იყო სახადის განმგებელთათვის, „ბატონებისათვის“ მისართმევი ხე; საჩუქრებითა და ხილით შემკულ ხეს, „მაშხალას“ მიართმევდნენ ხოლმე ხევში ნეფე-დედოფალს. სვანეთში მიცვალებულის სახელზე აკეთებდნენ ე. წ. კამარას, რისთვისაც ზრდადასრულებული, ტანმაღალი ხის წვერს მიწამდე მოხრიდნენ და დაამაგრებდნენ, ხოლო ზედ სხვადასხვა შესაწირავს დაჰკიდებდნენ.
ჩიჩილაკი და სხვა რიტუალური ხეების რწმენა სათავეს იღებს ცხოვრების ხესა და ნაყოფიერებასთან დაკავშირებული იდეებიდან. ანალოგიური რწმენები გავრცელებულია ევროპის მრავალ ხალხში
(რუს.Дед Мороз, Морозко, სერბ. Деда Мраз) — საქართველოში მითური ადამიანის სახის არსება, რომელიც ასოცირდება ახალ წელთან. წარმოადგენს ბავშვების ერთ-ერთ უსაყვარლეს ზღაპრისა და რეალურ გმირს. როგორც ბავშვებს სწამთ, ახალი წლის ღამეს კეთილი თოვლის პაპა ჩამოვა მთიდან და უამრავ საჩუქრებს, ტკბილეულს და სხვადასხვა სასუსნავს ჩამოუტანს.
თოვლის ბაბუის საცხოვრებლად მიიჩნევა სვანეთი, კერძოდ, საქართველოს და სრულიად ევროპის ყველაზე მაღალი დასახლება უშგული, საიდანაც ყოველ ახალ წელს მიემართება ბავშვებთან საჩუქრებით ხელდამშვენებული. როგორ წესი, თოვლის პაპას გამოსახავენ კეთილი მოხუცის სახით, რომელსაც აქვს გრძელი თეთრი წვერი, მოსხმული აქვს ნაბადი (შავი ან თეთრი ფერის), ახურავს სვანური ქუდი ან ყაბალახი, ცალ მხარზე კი საჩუქრებით სავსე ხურჯინი აქვს გადაკიდებული.
თოვლის პაპის კულტი უკავშირდება ქრისტიანულ წმინდან ნიკოლოზს, თავისი მნიშვნელობით თოვლის პაპას მეტად უახლოვდებიან სხვადასხვა ევროპულ კულტურებში არსებული საახალწლო და საშობაო არსებები, მაგალითად, სლავური დედ მოროზი, ფრანგული პერ ნოელი, გერმანული ვაინახტსმენი, იტალიური ბაბო ნატალე, ინგლისური ფაზერ ქრისმასი და ამერიკული სანტა კლაუსი.
იხ. ვიდეო
თოვლის პაპის კოლეგები - ახალ წელს მთელი მსოფლიოს ბავშებს სტუმრობს თოვლის პაპა და საჩუქრებს ჩუქნის მას სავადასხვა ქვეყნებში სახვადასხვა სახელები აქვს. რუმინეთში მას მოშკრეჩუნს უწოდებენ, მოლდივაში კთილ მოხუცს.
მაკედონიის რესპუბლიკაში დედო მრაზია, სლოვენიაში დედეკ მრაზი. იტალიაში ყავთ ტოვლის ბებო. იგი ახალ წელს საკვამლური მილიდან ჩამოდის. ფრანგებს ორი პაპა ჰყავთ ერთის პერ წიტელს უწოდებენ ის კეთილი და პატარაებს კალათიდან პატარებს საჩუქრებს ჩუქნის მეორე შალანდია წვერიანი მოხუცი რ-იც ბეწვის ქუდში და თბილ ლაბადაში გამოწყობილი დადის სახლებში და კალათაში ზარმაცი და გაგუნარ ბავშების გასატყეპ ჯოხს მალავს.
ესპანელებმა პაპას ნოელი ყავთ პორტუგალიელებს კი პაპა ნოელს უწოდებენ ახალი წლის სულს უწოდებენ ბრაზილიაში. ბრაზილიაში.
აშშ კანადაში და სის ბრიტანეთის დასავლეთ ნაწილში სანტაკლაუსი ქვია. ფინეთში იოუუულბუკი ყავთ მას გრძელი თმა აქვს წითელი ტანსაცმელი აცვია და მაღალი კონუსისებური ქუდი ახურავს ყავს თანამგავრები ასევე კონუსისებური ქუდებს და თეთრ ბეწვიან გამოწყობილი გნომები. ესტონეთში იულუგანი ქვია და გრეგნობით ძალინ გავს ფინელ კოლეგას.
საფრენი აპარატი, რომელიც რეაქტიული წევის საშუალებით დაფრინავს. გამოგონებულ იქნა ჯერ კიდევ ჩინეთში დაახლოებით ათასი წლის წინ (მუშაობდა მყარ საწვავზე), მაგრამ პირველი რეალური საბრძოლო რაკეტა შექმნეს გერმანელებმა XX საუკუნის 40-იან წლებში. ეს იყო "ფაუ-2"
იხ.ვიდეო რაკეტების ევოლუცია
არსებობს ვარაუდი რომ რაკეტის მსგავსი პირველი კონსტრუირება მოხდა ძველ საბერძენთშიალიკსომ სინომამ. საუბარია ხის მფრინავ მტრედზე არქიტეს მიერ (ლათ.ulus Gellius) იგნში ნათქვამია, რომ ფრინველი გაიზარდა წონით და დაფარულია ფარული და ფარული ჰაერის სუნთქვით. ჯერჯერობით არ დადგენილია თუ არა პურიონმა შუამდგომლობა შიგნით საჰაერო მოქმედებით, ან ჰაერის გარეთ, რომელიც აფეთქდა გარეთ. გაურკვეველი რჩება, თუ როგორ შეიძლებოდა Archit- ს შეკუმშული ჰაერის შიგნით მტრედი. უძველესი ტრადიციის პნევმატიკებში არ არსებობს შეკუმშული ჰაერის ასეთი გამოყენების ანალოგი.
ისტორიკოსები მაინც მეტად ჩინეთის ჰანის დინაასტიის დროს (206 წ ჩვ. აღ. - 220წ ) რომელიც დენთის აღმოჩენით დასაბამი მისცა გამოყენებას ფეირვერკვების და სხვ. მოგვიანებით ცეცხლსასროლი იარაღის აღმოჩენა და ფეიერვერკებისა და გასართობი ღონისძიებების გამოყენების დასაწყისი. ფხვნილის აფეთქების შედეგად წარმოქმნილი ძალა საკმარისი იყო სხვადასხვა ობიექტების გადატანასთან. მოგვიანებით, ამ პრინციპმა იპოვა განაცხადი პირველი ჭავლისა და მუშკის შექმნისას. ფხვნილი იარაღის ჭურვები შეიძლება გაფართოვდეს, მაგრამ რაკეტები არ იყო, რადგან მათ არ გააჩნიათ საკუთარი საწვავი. მიუხედავად ამისა, ეს იყო დენთის გამოგონება, რომელიც ნამდვილი რაკეტების გაჩენის ძირითადი წინაპირობა გახდა. ჩინეთის მიერ გამოყენებული საფრენი "ცეცხლი ისრების" აღწერა გვიჩვენებს, რომ ეს ისრები რაკეტები იყო. კომპაქტურ ქაღალდზე მიმაგრებული იყო ისინი, რომელიც მხოლოდ უკან დაბრუნდა და სავსე კომპოზიციით ივსება. ეს ბრალდება ცეცხლი იყო და შემდეგ მშვილდიდან გაათავისუფლეს. ასეთი ისრები ზოგიერთ შემთხვევაში იყენებდნენ ციხესიმაგრეების, ხომალდების, კავალერიის წინააღმდეგXIII საუკუნეში მონღოლთა დამპყრობლებთან ერთად ევროპაში მოვიდა და 1248 წელს ინგლისელი ფილოსოფოსი და ნატურალისტი როჯერ ბეკონი გამოაქვეყნეს მუშაობა მათი გამოყენების შესახებ.
ცნობილია, რომ რაკეტები გამოიყენეს რუსეთის კაზაკებმა, დაწყებული მე -16 - მე -17 საუკუნეებში. მრავალმხრივი რაკეტები აღწერეს მე -16 საუკუნეში კონრად ჰაას და მე -17 საუკუნეში ლიტვის სამხედრო ინჟინერი კაზიმირ სემენოვიჩი. ინდოეთში XVIII საუკუნის ბოლოს სარაკეტო იარაღი ძალიან ფართოდ იყენებდნენ და, კერძოდ, სპეცრაზმელები იყვნენ სარაკეტო ჯარები, რომელთა საერთო რაოდენობა დაახლოებით 5 000 ადამიანი იყო. სარაკეტო ისრები, ჭურვები, რომლებიც საწვავის დამუხტული ნივთიერების მუხლით იყო გამოყენებული, ბრიტანელები იყენებდნენ ინდიელთა მიერ ბრძოლებში.
XIX საუკუნის დასაწყისში, ბრიტანეთის არმიამ ასევე მიიღო სამხედრო რაკეტები, რომლის წარმოებაც დაარსდა უილიამ კონგრევემა (სარაკევი). ამავდროულად, რუსეთის ოფიცერმა ალექსანდრე ზასიადკომ შეიმუშავა რაკეტების თეორია. მან, კერძოდ, სცადა გამოთვალა რა ფხვნილი საჭიროა რაკეტის დაწყებისთვის მთვარეზე. რუსეთის არტილერიის გენერალმა კონსტანტინე კონსტანტინოვმა მე -19 საუკუნის შუაგულში რაკეტების გაუმჯობესებაში დიდი წარმატება მოიპოვა. რუსულმა რევოლუციურმა გამომგონებელმა ნიკოლაი ივანოვიჩ კიბალჩიჩმა 1881 წელს ასევე დააყენა ელემენტარული სარაკეტო ძრავის იდეა. სარაკეტო არტილერია ფართოდ გამოიყენება XIX საუკუნის ბოლომდე. რაკეტები იყვნენ მსუბუქია და უფრო მობილური, ვიდრე საარტილერიო იარაღი. გათავისუფლების რაკეტების სიზუსტე და სიზუსტე იყო პატარა, მაგრამ შედარებით საარტილერიო იარაღის დროს. თუმცა, XIX საუკუნის მეორე ნახევარში გამოჩნდა საარტილერიო იარაღი, ცეცხლის უფრო მეტი სიზუსტე და სიზუსტე, ხოლო რაკეტის საარტილერიო სამსახურიდან ამოღებულ იქნა ყველგან. გადარჩა მხოლოდ ფეიერვერკი და ცეცხლი.
მე -19 საუკუნის დასასრულს, მცდელობები განხორციელდა გამანადგურებელი პროპაგანდისთვის და შექმნეს უფრო ეფექტური რაკეტსაწინააღმდეგო იარაღი. რუსეთში, Nikolai Tikhomirov იყო ერთ ერთი პირველი მიმართა ამ საკითხს 1894 წელს.
თვითმფრინავის მოძრაობის თეორია ჩართულია კონსტანტინე ციოლკოვსკის მიერ. მან გამოაცხადა კოსმოსური ფრენისთვის რაკეტების გამოყენების იდეა და ამტკიცებდა, რომ მათთვის ყველაზე ეფექტური საწვავი იქნება თხევადი ჟანგბადის და წყალბადის კომბინაცია. რაკეტა ინტერპანური ურთიერთობებისათვის, 1903 წელს იგი შექმნილია.
1920-იან წლებში გერმანელმა მეცნიერმა ჰერმან ობერტმა ასევე მიმოიხილა ინტერპანური ფრენის პრინციპები. გარდა ამისა, მან სარაკეტო სისტემების სკანდალური ტესტები ჩაატარა.
ამერიკელმა მეცნიერმა რობერტ გოდდარმა 1923 წელს დაიწყო თხევადი propellant რაკეტის ძრავა, ხოლო სამუშაო პროტოტიპი შეიქმნა 1925 წლის ბოლოს. 1926 წლის 16 მარტს მან დაიწყო პირველი სითხე სარაკეტო სისტემა, რომელმაც გამოიყენა ბენზინი და თხევადი ჟანგბადი, როგორც საწვავი.
ციოკოვსკის, ობერტისა და გოდარდის ნამუშევრები განაგრძო სარაკეტო ტექნოლოგიის ენთუზიასტების ჯგუფებმა აშშ-ში, სსრკ-სა და გერმანიაში. სსრკ-ში კვლევითი სამუშაოები ჩატარდა Jet Propulsion Study Group (მოსკოვი) და გაზის დინამიური ლაბორატორია (ლენინგრადის). 1933 წელს, მათ საფუძველზე, შეიქმნა რეაქტიული ინსტიტუტი (RNII). იმავე წელს, 1929 წელს დაწყებული ფუნდამენტურად ახალი იარაღის შექმნა, რაკეტის ჭურვი დასრულდა, რომლის დაწყების სისტემა შემდგომში ცნობილი გახდა, როგორც კატიუშა.
1933 წლის 17 აგვისტოს დაიწყო GIRD 9 სარაკეტო დანადგარი, რომელიც შეიძლება ჩაითვალოს პირველი საბჭოთა საზენიტო სარაკეტო სისტემით. მან მიაღწია სიმაღლე 1.5 კმ. ხოლო შემდეგი სარაკეტო "GIRD 10", რომელიც დაიწყო 1933 წლის 25 ნოემბერს, უკვე მიაღწია 5 კმ სიმაღლეს.
გერმანიაში მსგავსი სამუშაოები ხელმძღვანელობდა გერმანიის საზოგადოებათაშორისი კომუნიკაციების (VfR). 1931 წლის 14 მარტს VfR- ის წევრმა იოჰანეს უინკლერმა ევროპის პირველი წარმატებული სარაკეტო სარაკეტო დანადგარი განახორციელა.
ვერნერ ვონ ბრაუნი VFR- ში მუშაობდა, რომელიც 1932 წლის დეკემბრიდან კუმერსერსორში გერმანიის არმიის საარტილერიო არეალში სარაკეტო ძრავების განვითარებას შეუდგა. ის შექმნა ძრავი გამოცდილი A-2 სარაკეტო სისტემაში, რომელიც წარმატებით დაიწყო 1967 წლის 19 დეკემბერს ბორკომის კუნძულზე. მას შემდეგ, რაც ნაცისტებმა გერმანიაში მოვიდნენ, ფულადი სახსრები გამოყვეს რაკეტის იარაღის განვითარებისთვის და 1936 წლის გაზაფხულზე პენიემუნდის სარაკეტო ცენტრის პროგრამა დამტკიცდა, ვალტერ დორნბერგერი დაინიშნა ხელმძღვანელი და ფონ ბრაუნს ტექნიკური დირექტორი უწოდა. შეიქმნა A-4 ბალისტიკური რაკეტა 320 კმ-ით. მეორე მსოფლიო ომის დროს, 1942 წლის 3 ოქტომბერს, ამ რაკეტის პირველი წარმატებული გაშვება მოხდა და 1944 წელს დაიწყო საბრძოლო გამოყენება "V-2" (V-2) სახელით.
V-2- ის სამხედრო გამოყენებამ გამოავლინა რაკეტ ტექნოლოგიის უზარმაზარი პოტენციალი და ყველაზე ძლიერი ომის შემდგომი ძალები, შეერთებული შტატები და სსრკ, ასევე დაიწყო ბალისტიკური რაკეტების განვითარება.
1957 წელს სსრკ-ში სერგეი პავლოვიჩ კოროლევის ხელმძღვანელობით ბირთვული იარაღის მიწოდების საშუალებით შეიქმნა მსოფლიოში პირველი კონტინენტალური ბალისტიკური რაკეტა R-7, ხოლო იმავე წელს გამოყენებული იქნა მსოფლიოში პირველი ხელოვნური დედამიწის სატელიტი. ასე დაიწყო რაკეტების გამოყენება კოსმოსური ფრენისათვის.ჰერმან ობერტი მიიჩნევს, რომ კოსმონავტების შემქმნელი მეცნიერებად მიიჩნევა, რომელმაც პირველად დაამტკიცა ადამიანის სხეულის ფიზიკური უნარი სარაკეტო გამოსვლის შედეგად წარმოქმნილი გადატვირთვისა და წონასწორობის მდგომარეობის დაძლევაში.
1897 წლის 10 მაისი ქ. ე.წ. ცილოკოვსკი ხელნაწერში "სარაკეტოში" იკვლევს რამოდენიმე გამანადგურებელი პრობლების პრობლემებს, სადაც განსაზღვრავს რა სიჩქარე, რომელიც თვითმფრინავის ძრავზე გავლენას ახდენს სარაკეტო ძრავის გავლენის ქვეშ, უცვლელი რჩება სხვა ძალების არარსებობით; საბოლოო დამოკიდებულება ეწოდა "ციოლკოვსკის ფორმულას" (სტატია გამოქვეყნდა ჟურნალში "სამეცნიერო მიმოხილვა 1903").
1903 წელს ქ. ე. წიკოვსკიმ გამოაქვეყნა ქაღალდი "ჯეტსი ინსტრუმენტებთან მსოფლიო სივრცის კვლევა" - პირველი მსოფლიოში, რომელიც მიეძღვნა თვითმფრინავის თვითმფრინავის - "სარაკეტო" გამოყენებით ინტერპანური ფრენების შესაძლებლობის თეორიული დასაბუთება. 1911-1912 წლებში ამ ნაწარმოების მეორე ნაწილი გამოქვეყნდა 1914 წელს, დანამატი. კ.ე. ციოლკოვსკი და მისი დამოუკიდებელი პირი, ფ. ა. ზანდერი დასკვნამდე მივიდა იმ დასკვნამდე, რომ სივრცეში ფრენის დროს შესაძლებელი იყო ენერგორესურსების წყაროები უკვე ცნობილი და მათი განხორციელების პრაქტიკული სქემები (სარაკეტო ფორმა, ძრავის გაგრილების პრინციპები, თხევადი აირის საწვავის გამოყენება წყვილი და ა.შ.).
წვის პროდუქტების მაღალი სიჩქარით (ხშირად აღემატება M = 10) საშუალებას აძლევს რაკეტების გამოყენებას იმ ადგილებში, სადაც უკიდურესად მაღალ სიჩქარეებია საჭირო, მაგალითად, დედამიწის ორბიტაზე კოსმოსის დაწყების მიზნით (იხ. პირველი ფართი სიჩქარე). მაქსიმალური სიჩქარე, რომელიც შეიძლება მიღწეული იყოს რაკეტით, გამოითვლება ციოკოვსკის ფორმულაში, რომელიც აღწერს მექანიზმის საწყისი და საბოლოო მასის თანაფარდობის ბუნებრივი ლოგარითის მიერ გადინების სიჩქარის სიჩქარეს.
სარაკეტო ჯერ კიდევ ერთადერთი სატრანსპორტო საშუალებაა, რომელიც კოსმოსურ სივრცეში სივრცეში გაშვების შესაძლებლობას იძლევა. კოსმოსური ხომალდის ორბიტაზე გაზრდის ალტერნატიული მეთოდები, როგორიცაა კოსმოსური ლიფტი, ელექტრომაგნიტური და ჩვეულებრივი , ჯერ კიდევ დიზაინის ეტაპზეა.
სივრცეში, რაკეტის მთავარი მახასიათებელი ყველაზე მკაფიოდ გამოიხატება - მისი მოძრაობისთვის საჭირო გარემოს ან გარე ძალების არარსებობა. თუმცა ეს ფუნქცია მოითხოვს, რომ რეაქტიული ძალების შესაქმნელად საჭირო ყველა კომპონენტია სარაკეტო გემზე. ასე რომ, რაკეტები, რომლებიც იყენებენ ისეთი მკვრივი კომპონენტების გამოყენებას, როგორც საწვავი, როგორც თხევადი ჟანგბადი და კეროცენი, საწვავის მასის თანაფარდობა მასში 20: 1 აღწევს. ჟანგბადსა და წყალბადზე მოქმედი რაკეტებისთვის, ეს თანაფარდობა ნაკლებია - დაახლოებით 10: 1. სარაკეტო მასის მახასიათებლები ძალიან დამოკიდებულია რაკეტის ძრავების ტიპისა და საიმედოობის დიზაინის ლიმიტზე.
კოსმოსური ხომალდის ორბიტაზე გაშვების სიჩქარე ხშირად სარაკეტო თუნდაც მიუწვდომელია. საწვავის, დიზაინის, ძრავებისა და კონტროლის სისტემების პარაზიტული წონა იმდენად დიდია, რომ ის არ დაუშვებს სარაკეტოდ დაჩქარებული გონივრულ დროში. პრობლემა მოგვარებულია კომპოზიციური მრავალფუნქციური რაკეტების გამოყენებით, რაც საშუალებას გაძლევთ, ფრენის დროს ჭარბი წონის შესამცირებლად.
სტრუქტურის საერთო წონის შესამცირებლად და საწვავის დაწვა, კომპოზიციური სარაკეტო დაჩქარება დროთა განმავლობაში იზრდება. მას შეუძლია შეამციროს ცოტა მხოლოდ მომდევნო ეტაპზე ძრავის გატარების ეტაპებისა და ოპერაციის დაწყების მომენტში. კოსმოსური ხომალდის გამოსაყენებლად ასეთი მრავალმხრივი რაკეტები ეწოდება სატვირთო რაკეტები
ყველაზე ხშირად, მრავალპროფილიანი ბალისტიკური რაკეტები გამოიყენება სატვირთო მანქანების სახით. დედამიწის, ანუ ხანგრძლივი ფრენის შემთხვევაში, დედამიწის ხელოვნური თანამგზავრის ორბიტაზე დაწყებული იქნება გადამზიდავი რაკეტის გაშვება.
ამჟამად, Atlas V, Arian 5, Proton, Delta-4, Soyuz-2 და მრავალი სხვა გამოიყენება სხვადასხვა ქვეყნების კოსმოსური სააგენტოების მიერ.
იხ. ვიდეო გასაოცარი ეფექტები კოსმოსური რაკეტების ეფექტები
დღესასწაული მრავალ კულტურაში ადგილობრივად მიღებული კალენდრის მიხედვით, რომელიც დგება წლის ბოლო დღიდან მომავალი წლის პირველ დღეზე გადასვლის მომენტში. გრიგორიანული კალენდრის მიხედვით, ახალი წელი დგება პირველ იანვარს. წელის დასაწყისი რომის ხელისუფლებამ იულიუს ცეზარმა 46 ჩვ. წ. აღ. ძველ რომში ეს დღე იყო მიძღვნილი ღმერთ იანუსი
იანუსი
(ლათ.Ianus) — რომაულ მითოლოგიაში დროის, კარისა და კარიბჭეების, შესასვლელ-გასასვლელის, ყოველივე დასაწყისისა და დასასრულის, ყველა საქმის წამოწყების ღვთაება. იანუსის ორი თავი ნიშნავდა იმას, რომ იგი ერთი თავით იყურებოდა წარსულში, ხოლო მეორეთი მომავალში. სწორედ იანუსი არის ახალი წლის დამაარსებელი ღმერთი, რადგან მისი სახელიდან მომდინარეობს თვე იანვარიშუა საუკუნეებში, იანუსი წარმოადგენდაგენუასსიმბოლოს, რომლის იმდროინდელი სახელიც იყო იანიაIanua.პადუას მახლობლად მდებარე სელვაზანო-დი-დენტროს კომუნაში იყო იანუსისადმი მიძღვნილი სამსხვერპლო, მისი გამოსახულებით. თუმცა მისი არსებობა არ არის დადასტურებული.
იხ ვიდეო
1930–იან წლებში, ოფიციალური საბჭოთა იდეოლოგია იბრძოდა ძველი ტრადიციების წინააღმდეგ და შესაძლოა, ეს ნაძვის ხესაც შეხებოდა. ამიტომაც, ზოგიერთი ადამიანი, ნაძვის ხის სახლში წასაღებად იყენებდა კონტრაბასის ფუტლარს, რათა არასასურველი თვალისგან დაეფარა მისი სახლში მიტანა
სასაათო სარტყლების მიხედვით, ახალი წლის აღნიშვნა პირველად ყოველთვის იწყება წყნარ ოკეანეში, კირიბატის კუნძულებზე. უკანასკნელები კი ძველ წელს აცილებენ კვლავ წყნარ ოკეანეში მდებარე კუნძულ მიდუეის მცხოვრებლები.
ძველი ტრადიციის თანახმად, არგენტინაში დაწესებულებების თანამშრომლები წლის ბოლო სამუშაო დღეს, ფანჯრიდან ძველ კალენდრებს, უვარგის უწყისებსა და ბლანკებს ყრიან. ისე რომ ბუენოს-აირესის იმ ნაწილში, სადაც სამუშაო დაწესებულებები მდებარეობს, შუადღისთვის ქუჩები ქაღალდების თხელი ფენით იფარება. ამ ტრადიციის წარმომავლობის შესახებ არავინ არაფერი იცის, თუმცა მის გარეშე არგენტინელებისთვის ახალი წელი არ არსებობს.
ავსტრალია
ახალი წლის დღეს, სიდნეის პლაჟებზე შესაძლებელია საცურაო კოსტიუმში გამოწყობილი თოვლის პაპის ხილვა. ასეთ ეგზოტიკურ თოვლის პაპას ტრადიციული სანტა-კლაუსისთვის დამახასიათებელი ატრიბუტები — თეთრი წვერი და წითელი ქუდი მაინც აქვს.
ავსტრია
ვენაში დაუწერელ კანონად ითვლება ახალ წელს წმინდა სტეფანეს ეკლესიაში ჩამოკიდებული „მსოფლიო ზარის“ საზეიმო ხმის მოსმენა. ძველ დროში კი კარგი ნიშანი იყო ბუხრის მწმენდავთან შეხვედრა, შეხება და დასვრა. ეს ტრადიცია ბედნიერების მომტანად მიაჩნდათ.
მიანმარი
იმის გამო, რომ ამ ქვეყანაში ახალი წელი ყველაზე ცხელ სეზონს ემთხვევა, მას წყლის ფესტივალით აღნიშნავენ. ნებისმიერი ასაკის ადამიანები შეხვედრისას ერთმანეთს წყლით წუწავენ. ამ დროს არავინ ბრაზდება, რადგან წყლის მისხმა ტრადიციაა და კეთილგანწყობის გამოხატვაა.
ბულგარეთი
ახალი წლის წინა დღეს ბულგარელებიშინდის ჯოხს იძენენ, რაც ახალი წლისთვის აუცილებელი ატრიბუტია. პირველ იანვარს ბავშვები მშბლებთან მიდიან და ჯოხის მსუბუქი დარტყმით ახალი წლის დადგომას ულოცავენ. იმ დროს, როდესაც საათი ბოლოჯერ ჩამოჰკრავს და მოსახლეობას ძველი წლის წაბრძანებას ამცნობს, ბუგარელების სახლში სინათლე სამი წუთით ქრება. ეს დრო საახალწლო კოცნას ეთმობა. ბულგარელებს უხარიათ, თუ საახალწლო სუფრის დროს ვინმე დააცემინებს, რადგან მათი აზრით ეს ბედნიერების მომტანია.
საბერძნეთი
ბერძნული ტრადიციის თანახმად, ზუსტად 12 საათზე ოჯახის უფროსი ეზოში გადის და კედელს ბროწეულს ესვრის. თუ ბროწეულის მარცვლები მთელს ეზოში მიმოიფანტება, მაშინ ახალ წელს ეს ოჯახი ბედნიერად გაატარებს. სტუმრად მისვლისას ბერძნებს თან დახავსებული ქვა მიაქვთ და სახლში მისვლისას მასპინძელს ეუბნებიან: „დაე, ჩემი მასპინძლის ქისა ამ ქვასავით მძიმე იყოს“.
დანია
დანიაში ტყის მცველებმა ბრაკონიერებთან — რომელთაც ნაძვის ხის მოჭრა და სახლში წაღება უნდათ — ბრძოლის მეტად ეფექტურ მეთოდს მიაგნეს. წინასაახალწლო დღეებში ისინი ნაძვის ხეს სპეციალურ ხსნარს უსვამენ, რომლის მყრალი სუნიც სიცივეში შეუმჩნეველია, მაგრამ როგორც კი ხე თბილ გარემოში აღმოჩნდება, იგი მაშინვე საშინელ სუნს უშვებს.
ირლანდია
ახალი წლის ღამეს, ირლანდიელები საკუთარი სახლის კარს ფართოდ აღებენ. ნებისმიერი ადამიანი, ვინც ღია კარში შესვლას მოინდომებს, სახლის სასურველი სტუმარი გახდება. ასეთ სტუმარს მაგიდის საპატიო ადგილას დასვამენ და ტრადიციულ სადღეგრძელოს — „მშვიდობა ამ სახლსა და მთელ მსოფლიოში!“ შესვამენ.
კუბა
ახალი წლის ღამეს კუბელები ჭიქებს წყლით ავსებენ და ზუსტად 12 საათზე ფანჯრიდან ასხამენ. ასეთი ჟესტით კუბელები ერთმანეთს უსურვებენ, რომ დამდეგი წელი წყალივით ნათელი, სუფთა და ბედნიერი ყოფილიყოს.
მიკრონეზია
მიკრონეზიის ერთ–ერთი კუნძულის მოსახლეობა ყოველ ახალ წელს სახელს იცვლის. მათი აზრით, ამ გზით ისინი ბოროტ სულებს თავგზას უბნევენ. პირველ იანვარს გაღვიძებული ოჯახის წევრები, თავიანთ ახალ სახელს პირზე ხელმიფარებულები წარმოთქვამენ, ამავე დროს, ოჯახის სხვა წევრი დაირას აახმაურებს, რომ ბოროტმა სულმა სახელი ვერ გაიგოს. სახელს ყველა ინდივიდუალურად ირჩევს, რის გამოც ერთ წელს სოფლის ნახევარზე მეტს მაიკლ ჯეკსონი ერქვა.
პერუ
პერუში მიაჩნიათ, რომ ის, ვინც საკუთარ სახლს ჩემოდნით ხელში შემოუვლის, დიდი ხნის ნატვრას აისრულებს და სამოგზაუროდ გაემგზავრება. სხვა ტრადიციის თანახმად კი, თუ გოგონა, რომელსაც ხელში ტირიფის წნელი უჭურავს, მის მეორე ბოლოს უცნობ ყმაწვილს შეახებს, იგი მისი საქმრო გახდება.
შოტლანდია
ახალი წლის ღამეს, შოტლანდიელები კასრში ფისს ასხამენ და მას ქუჩებში მოატარებენ. მათი აზრით, ეს გასული წლის დაწვის სიმბოლოა, რის შემდეგაც ახალ წელს გზა ხსნილი აქვს. როდესაც საათის ისრები 12–ს მიუახლოვდება, სახლის უფროსი კარს აღებს და მანამ არ კეტავს, სანამ ზარის უკანასკნელ დარეკვას არ გაიგონებს. ამით იგი სახლიდან ძველ წელს აძევებს, ახალს კი უშვებს. ახალი წლის ღამეს სახლში შავთმიანი მამაკაცის შესვლა კარგის ნიშანია.
(ინგლ.Court of Justice of the European Union;CJEU) — ევროპის კავშირის სასამართლო ხელისუფლების ინსტიტუტი, რომელიც შეიქმნა 1952 წელს ქვანახშირისა და ფოლადის ევროპული გაერთიანების შესახებ ხელშეკრულებით. სასამართლოში კავშირის თითოეული წევრი სახელმწიფოდან ერთი მოსამართლეა წარმოდგენილი.
იხ ვიდეო
მოსამართლეებს საკუთარი უფლებამოსილებების განხორციელებისას მხარს უჭერს 8 გენერალური ადვოკატი (გენერალურ ადვოკატთა რაოდენობა მართლმსაჯულების ევროპული სასამართლოს მოთხოვნით შესაძლებელია 11-მდე გაიზარდოს), რომლებიც განსახილველ საქმეებზე დასაბუთებულ მოსაზრებებს წარმოადგენენ. მათი მოსაზრებები საჯაროა, რაც გამორიცხავს გენერალური ადვოკატების მიუკერძოებლობასა და დამოუკიდებლობაში ეჭვის შეტანას. მოსამართლეობისა და გენერალური ადვოკატობის კანდიდატების შერჩევისას წევრმა სახელმწიფომ უნდა გაითვალისწინოს შემდეგი კრიტერიუმები: კანდიდატს უნდა გააჩნდეს უმაღლეს ეროვნულ სასამართლოში მუშაობის გამოცდილება ან უნდა აკმაყოფილებდეს უმაღლეს ეროვნულ სასამართლოში მოსამართლედ გამწესებისათვის დადგენილ მოთხოვნებს; კანდიდატი უნდა იყოს წარმდგენი სახელმწიფოს სამართლის ექსპერტი და თავისუფლად ფლობდეს წარმდგენი ქვეყნის სახელმწიფო ენას.
იხ. ვიდეო
მოსამართლეები ინიშნებიან წევრ სახელმწიფოთა ერთობლივი გადაწყვეტილების საფუძველზე 6 წლის ვადით, ხელახალი დანიშვნის უფლებით მას შემდეგ, რაც მართლმსაჯულების ევროპული სასამართლოსა და საერთო სასამართლოს ყოფილი მოსამართლეებისგან, უმაღლესი ეროვნული სასამართლოების მოსამართლეებისგან და სამართლის ექსპერტებისგან შემდგარი პანელი (7 წევრი) წარადგენს კანდიდატის მართლმსაჯულების ევროპული სასამართლოს მოსამართლეობისათვის დადგენილ კრიტერიუმებთან შესაბამისობის შესახებ მოსაზრებებს. მოსამართლეები საკუთარი რიგებიდან 3 წლის ვადით ირჩევენ პრეზიდენტს და ვიცე-პრეზიდენტს, ხელახალი არჩევის უფლებით. საქმის მნიშვნელობის, სირთულისა და განსაკუთრებული ხასიათის გათვალისწინებით, სასამართლოში შექმნილია 3 ან 5 მოსამართლისგან შემდგარი პალატები, დიდი პალატა 13 მოსამართლის შემადგენლობით და მოსამართლეთა სრული შემადგენლობის პალატა
ოფიციალური - ისლანდიის რესპუბლიკა. ეროვნული – Island, Lydhveldidh. სახელწოდება ნიშნავს "ყინულოვან ქვეყანას". ასევე აღინიშნება სხვა ენებში. გამონაკლისია ლათინური, სადაც ისლანდიას თულეს უწოდებენ. იგივე ტერმინი გამოიყენება გრენლანდიის მიმართაც.
სქემა ვიკინგების ლაშქრობები
ისლანდია დასახლდა ნორვეგიელი მიგრანტების მიერ IX საუკუნის ბოლოს. X საუკუნეში შეიქმნა სახალხო კრება (ალტინგი), რომელიც სასამართლო და საკანონმდებლო ორგანოს ფუნქციებს ატარებდა. 1000 წელს ისლანდიამ ქრისტიანობა მიიღო. XIII საუკუნეში დაიწყო შიდა ომები კლანებს შორის, რომლებიც დასრულდნენ ისლანდიის ნორვეგიის სამეფოს დაქვემდებარებაში შესვლით 1262 წელს. 1380 წლიდან დანიის სამფლობელო იყო. დამოუკიდებელი გახდა 1944 წელს. 1976 წელს ბრიტანეთთან დავის შემდეგ გამოაცხადა 200 მილიანი თევზსაჭერი ზონა. 1985 წელს ისლანდია უბირთვო ზონადგამოცხადდა.
ისლანდიის პარლამენტი ალთინგი მსოფლიოში ყველაზე ძველი პარლამენტია.
ისლანდია ვულკანური წარმოშობის ყველაზე დიდი კუნძულია
ისლანდიელებში ქერათმიანთა პროცენტული რაოდენობა უმაღლესია მსოფლიოში, 92 %, აქედან 80 % ღია ქერაა.
ხანდახან ისლანდიას გრენლანდიიდანაისბერგებით მოგზაური თეთრი დათვებიც სტუმრობენ ხოლმე. 2008 წლის მაისში ორი კვირის ინტერვალით ორი დათვი გადმოვიდა კუნძულთან მოახლოებული აისბერგიდან.
ისლანდიელებს არ გააჩნიათ გვარი. მათ მხოლოდ დაბადებისას მინიჭებული საკუთარი სახელი აქვთ და მამის (ხანდახან დედის) სახელი ემატებათ. მაგალითად ისლანდიელი მომღერალი ბიორკი გუზმუნდსდოტირია (ისლ:Björk Guðmundsdóttir, სფა: ˈpjœr̥k ˈkvʏðmʏntsˌtoʊhtɪr) ანუ გუზმუნდის-ასული, ქვეყნის პრეზიდენტი ოულავურ რაგნარ გრიმსონი კი გრიმსონი ანუ გრიმის-ძეა.
გეოთერმული ელექტროსადგური თინგველირის ეროვნული პარკში
შეიარაღებული ძალები ისლანდია არ ყავს. ამიტომ სახელმწიფო ხარჯები თავდაცვის სიმბოლობზე შეადგენს - 0,1% ბიუჯეტი რესპუბლიკის 2005წ. სახედრო სტრუქტურიდან გააჩნია საზღვაო დაცვა. სხვა სახედრო ფორმირებები მშვიდობიან პერიოდში არ გააჩნია
თავდაცვას ქვეყნის ახორციელებს ნატო. ისლანდია ერთ-ერთი პირველია (1949 წ-ის 4 აპრილი) შევიდა ნატოში,მიუხედავად მასიური პროტესტისა. ქალაქ კებლავიკში ახლოს დედაქალაქთან განლაგებულია ავიაბაზა ჩდრილოეთატლანტიკური ალიანსის (2006წ-ის 30 სექტემბერს ბაზამ შეწყვიტა ფუნქციონირება მაგრამ ინფრასტრუქტურა დარჩა) ჟურნალ ,,ფორბსის'' გამოცემის მიხედვით ისლანდია პირველს ადგილზეა მსოფლიოში მშვიდობისმოყვარეობაში (2011)
მოსახლეობა ისლანდიის მოსახლეობა შეადგენს 350 ათასი მავხოვრებელ (2018წ) თანახმად მსოფლიო ბანკისა და ისლანდიის მოსახლეობის გამრავლება დაეცა ისტორიული მინიმუმამდე, თუმცა დაბადება კუნძულზე უწინდებურად არის 30-40% მეტი ვიდრე სიკვდილიანობა. მატება მოსახლეობის ასევე უზრუნველყობს მიგრაცია, რ-იც სახელმწიფო ტერიტორიაზე სულ უფრო მეტი ხდება - 11% სართო რაოდენობის მოსახლეობის 2017წ
სართო მოსახლეობის მაცხოვრებლიდან 16% დაკავებულია სოფლის მეურნეობით, 21%- მეთევზეობით, 18% - მრეწველობაში და ხელნაკეთობაში, 25% - ვაჭრობასა და ტრანსპორტში, 10 % სხვ. ინგოლფრ არნარსონი
(ნორვ.Ingólfur Arnarsson) — წარჩინებული ნორვეგიელი, ისლანდიის აღმომჩენი. IX საუკუნის დასასრულს საცხოვრებლად გადავიდა ისლანდიაში თავის გარემოცვასთან ერთად და დააარსა კუნძულზე პირველი დასახლება დააარსა.
ინგოლფრის ისტორია აღწერილია „დასახლების წიგნში“. ინგოლფრმა მოუწოდა სხვა ვიკინგებს გამოყოლოდნენ მის კვალს. დაკრძალულია ისლანდიაში
იხ. ვიდეო
ისლანდია - ქვეყანა, რომელსაც ყველაზე ძველი საპარლამენტო ისტორია აქვს
