ბეთელჰეიზე

                                           

                                                  განლაგება ბეტელჰაიზეს ორიონის თანავარსკვლავედში 

                                                               კოორდინატები :  05^ч 55^м 10.3^с +07° 24′ 25″

α ორიონისა, ნახევრად წესიერი ცვალებადი ვარსკვლავი, რომლის ბრწყინვალება იცვლება 5,8 წ პერიოდით 0,3-იდან 1,2 ხილულ ვარსკვლავიერ სიდიდემდე. მზიდან მანძილი — 83 პს. ბრწყინვალების ცვალებადობა გამოწვეულია ვარსკვლავის რადიალური პულსაციით. 

იხ. ვიდეო

ბეთელჰეიზე დედამიწიდან დაშორებულია მიახლოებით 640 სინათლის წელიწადით. იგი სიკაშკაშით მეორე ვარსკვლავია ორიონის თანავარსკვლავედში, ხოლო მეცხრე — ღამის ცაზე. ეს წითელი ზეგიგანტი ვარსკვლავი ჩვენი მზის სისტემის ცენტრში რომ მოვათავსოთ მზის მაგივრად, მისი ზედაპირი მარსისა და იუპიტერის ორბიტებს შორის აღმოჩნდება და მთლიანად გადაფარავს მერკურის, ვენერას, დედამიწასა და მარსს. იგი მზეზე ათასჯერ დიდი და 50 000-ჯერ კაშკაშაა, მაგრამ მასითმხოლოდ ოცჯერ აღემატება მას.

იხ.ვიდეო

ფართოდ გავრცელებული ვერსიით სახელწოდება წარმოიშობა არაბ. يد الجوزاء (იალ ალ-დჯაუზა, ,,ტყუპის ხელი'', სახელწოდება ბეტელჰაიზე (ბეტელდჰჯუზ).  ძირითადი მახასიათებელი გამორჩეულად წარმოადგენს ასტრონომებისთვის. ის გახლავთ ერთერთი  პირველი ვარსკვლავი რ-იც იყო გაზომილი ხილული დედამიწიდან კუთხური დიამეტრი დახმარებით ასტრონომიული ინერფემეტრით (1920წ-ს 13 დეკემბერს) მაიკელსონისა და პიზის მიერ. შედეგად აღმოაჩინეს, რომ ბეტელჰაიზე დაშორებულია ჩვენგან 650სინ.წ ხოლო მისი პულსაციის შედეგად გაიზომა დიამტრი 500 და 800მდე დიამეტრი მზის.

ზუსტი მონაცემები ბეტელჰაიზის ძალინ რთულია ვიანიდან მისი სიკაშკაშე მკვეთრად ცვალებადობს ცენტრისკენ დისკის, ფერი გამოსხივების ასევე იცვლება. თუმცა ბეტელჰაიზე მხოლოდ 17-ჯერ მძიმეა მზეზე, ხოლომისი მოცულობა 300მლნ-ჯერ მეტია. ბეტელჰაიზე გახდა პირველი ვარსკვლავი მზის შემდეგ რ-ზეც იყო აღმოჩენილი გამოსახული ლაქები დისკზე.

2017წ-ის 19 ივნისი სართაშორისო ასტრონომების ჯგუფმა პირველად გამოქვეყნეს დეტალური სურათი ბეტელჰაიზეს, მიღებული ტელესკოპ  ALMA (The Atacama Large Millimeter/submillimeter Array) ეს სურათი საინტერესო არის იმით, რომ წარმოადგენს პირველ სურათს ზედაპირის ვარსკვლავის მზისგან გასხავებით

სიჩქარე ბრუნვის ბეტელჰაიზეს თავისი ღერძი ირგვლივ ტოლია 15კმ|წ , რაც საკმაოდ დიდია ტიპიურად წითელი ზეგიგანტებისთვის. უილიმ კრეიტორის აზრითო (ტეხასის უნივერსიტეტიდან აშშ) ეს იხსნება იმით, რომ ბეტელჰაიზე ევულუცისას ჩაყლაპა მის გარშემო ბრუნავი ვარსკვლავი მზის ტოლი მასის მქონე.

მრუდი ბრწყინვალება ბეტელჰაიზეს 1988წ დეკემბრიდან 2002წ-ის აგვისტოს პერიოდში(AAVSO) 

აღსანიშნავია ის ფაქტი რომ, 1993წ-დან 2009წ-მდე ვარსკვლავის დიამეტრი დაპატარვდა 15%, 5,5 დან დაახლ. 4,7, ხოლო 2011წ-ს - 4,5 ა.ე. ასტრონომებს ჯერ-ჯერობით არ შეუძლიათ ახსნან ეს ცვლილება.

იხ.ვიდეო

სავარაუდო მომავალი ამ ვარსკვლავისა ევულუციის ეტაპზე წარმოადგენს იმას, რომ საბოლოოდ ის გარდაიქმნეს ზეახალ II ტიპად. ზეახალის აფეთქებისას მისი ნაწილები გარდაიქმნას ნეტრონული ვასკვლავად დაახლ. 1.5 M_⊙ მასის. თუმცაშესაძლოა, ვარსკვლავი არ აფეთდეს და გარს მოიცილებს პლანეტარული ნისლეულის მსგავსად და დარჩეს თეთრი ჯუჯად იშვიათ ჟანგბად-ნეონის ტიპად.

                               ⇔რეკლამა⇔

იხ. ბმულზე . . .   ⇨⇨⇨⇨⇨⇨

https://shotashota75.blogspot.com/2020/06/blog-post_3.html