ანტიბიმეტაბოლიტები

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                ანტიბიმეტაბოლიტები

პრეპარატი მეტოტრექსატი (მარჯვნივ) არის ანტიმეტაბოლიტი, რომელიც აფერხებს ფოლიუმის მჟავას მეტაბოლიზმს (მარცხნივ).

ანტიმეტაბოლიტი არის ქიმიკატი, რომელიც აფერხებს მეტაბოლიტის გამოყენებას, რომელიც არის სხვა ქიმიური ნივთიერება, რომელიც ნორმალური მეტაბოლიზმის ნაწილია. ასეთი ნივთიერებები სტრუქტურით ხშირად ჰგავს მეტაბოლიტს, რომელსაც ისინი აფერხებენ, როგორიცაა ანტიფოლატები, რომლებიც ხელს უშლიან ფოლიუმის მჟავას გამოყენებას; ამრიგად, შეიძლება მოხდეს კონკურენტული დათრგუნვა და ანტიმეტაბოლიტების არსებობას შეიძლება ჰქონდეს ტოქსიკური ეფექტი უჯრედებზე, როგორიცაა უჯრედების ზრდისა და უჯრედების გაყოფის შეჩერება, ამიტომ ეს ნაერთები გამოიყენება როგორც ქიმიოთერაპია კიბოსთვის.

ფუნქცია

კიბოს მკურნალობა

ანტიმეტაბოლიტები შეიძლება გამოყენებულ იქნას კიბოს მკურნალობაში,  რადგან ისინი აფერხებენ დნმ-ის წარმოებას და, შესაბამისად, უჯრედების გაყოფას და სიმსივნის ზრდას. იმის გამო, რომ კიბოს უჯრედები სხვა უჯრედებთან შედარებით უფრო მეტ დროს უთმობენ გაყოფას, უჯრედების გაყოფის დათრგუნვა უფრო მეტად აზიანებს სიმსივნურ უჯრედებს, ვიდრე სხვა უჯრედებს. ანტიმეტაბოლიტური პრეპარატები ჩვეულებრივ გამოიყენება ლეიკემიის, სარძევე ჯირკვლის, საკვერცხეების და კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის კიბოს სამკურნალოდ, ისევე როგორც სხვა სახის კიბოსთვის. ანატომიური თერაპიული ქიმიური კლასიფიკაციის სისტემაში ანტიმეტაბოლური კიბოს პრეპარატები კლასიფიცირებულია L01B ქვეშ.

იხ. ვიდეო - What is mechanism of antimetabolites chemotherapy?

ანტიმეტაბოლიტები, როგორც წესი, აზიანებენ დნმ-ის რეპლიკაციის მექანიზმს, ან ქიმიურად შეცვლილი ნუკლეოტიდების შეყვანით ან დნმ-ის რეპლიკაციისა და უჯრედების გამრავლებისთვის საჭირო დეოქსინუკლეოტიდების მარაგის ამოწურვით.

კიბოს წამლების ანტიმეტაბოლიტების მაგალითები მოიცავს, მაგრამ არ შემოიფარგლება შემდეგით:

5-ფტორურაცილი (5-FU)

6-მერკაპტოპურინი (6-MP)

კაპეციტაბინი (Xeloda®)

ციტარაბინი (Ara-C®)

ფლოქსურიდინი

ფლუდარაბინი

გემციტაბინი (Gemzar®)

ჰიდროქსიკარბამიდი

მეტოტრექსატი

პემეტრექსედი (Alimta®)

ფოტოტრექსატი

მეტაბოლიტების საწინააღმდეგო პურინი (აზათიოპრინი, მერკაპტოპურინი) ან პირიმიდინი, ქიმიკატები, რომლებიც დნმ-ის სამშენებლო ბლოკად იქცევა, მასკარადია. ისინი ხელს უშლიან ამ ნივთიერებების დნმ-ში ინკორპორაციას S ფაზის (უჯრედული ციკლის) დროს, აჩერებენ ნორმალურ განვითარებას და უჯრედების გაყოფას. ანტიმეტაბოლიტები ასევე გავლენას ახდენენ რნმ-ის სინთეზზე. თუმცა, იმის გამო, რომ თიმიდინი გამოიყენება დნმ-ში, მაგრამ არა რნმ-ში (სადაც ნაცვლად გამოიყენება ურაცილი), თიმიდინის სინთეზის დათრგუნვა თიმიდილატ სინთაზას საშუალებით შერჩევით აფერხებს დნმ-ის სინთეზს რნმ-ის სინთეზზე.

მათი ეფექტურობის გამო, ეს პრეპარატები ყველაზე ფართოდ გამოყენებული ციტოსტატიკაა. კონკურენცია ფერმენტების შემაკავშირებელ ადგილებზე, რომლებიც მონაწილეობენ არსებით ბიოსინთეზურ პროცესებში და ამ ბიომოლეკულების შემდგომი შეყვანა ნუკლეინის მჟავებში, აფერხებს მათ ნორმალურ სიმსივნური უჯრედების ფუნქციას და იწვევს აპოპტოზს, უჯრედის სიკვდილის პროცესს. მოქმედების ამ რეჟიმის გამო, ანტიმეტაბოლიტების უმეტესობას აქვს მაღალი უჯრედული ციკლის სპეციფიკა და შეუძლია კიბოს უჯრედების დნმ-ის რეპლიკაციის შეჩერება.

ანტიბიოტიკები

ანტიმეტაბოლიტები შეიძლება ასევე იყოს ანტიბიოტიკები, როგორიცაა სულფანილამიდური პრეპარატები, რომლებიც თრგუნავენ დიჰიდროფოლატის სინთეზს ბაქტერიებში პარაამინობენზოის მჟავასთან (PABA) კონკურენციით. PABA საჭიროა ფერმენტულ რეაქციებში, რომლებიც წარმოქმნიან ფოლიუმის მჟავას, რომელიც მოქმედებს როგორც კოენზიმი პურინებისა და პირიმიდინების, დნმ-ის სამშენებლო ბლოკების სინთეზში. ძუძუმწოვრები არ ასინთეზებენ საკუთარ ფოლიუმის მჟავას, ამიტომ მათზე გავლენას არ ახდენენ PABA ინჰიბიტორები, რომლებიც შერჩევით კლავს ბაქტერიებს. სულფანილამიდური პრეპარატები არ ჰგავს ინფექციების სამკურნალოდ გამოყენებულ ანტიბიოტიკებს. სამაგიეროდ, ისინი მუშაობენ კიბოს უჯრედების შიგნით დნმ-ის შეცვლით, რათა არ მოხდეს მათი ზრდა და გამრავლება. ანტისიმსივნური ანტიბიოტიკები არის ანტიმეტაბოლური პრეპარატების კლასი, რომლებიც უჯრედული ციკლის არასპეციფიკურია. ისინი მოქმედებენ დნმ-ის მოლეკულებთან შეკავშირებით და რნმ-ის (რიბონუკლეინის მჟავა) სინთეზის პრევენციით, რაც მთავარი ნაბიჯია ცილების შექმნაში, რომლებიც აუცილებელია კიბოს უჯრედების გადარჩენისთვის.

ანტრაციკლინები არის სიმსივნის საწინააღმდეგო ანტიბიოტიკები, რომლებიც აფერხებენ ფერმენტებს, რომლებიც მონაწილეობენ უჯრედული ციკლის განმავლობაში დნმ-ის კოპირებაში.

ანტრაციკლინების მაგალითები მოიცავს:

დაუნორუბიცინი

დოქსორუბიცინი (ადრიამიცინი®)

ეპირუბიცინი

იდარუბიცინი

სიმსივნის საწინააღმდეგო ანტიბიოტიკები, რომლებიც არ არიან ანტრაციკლინები, მოიცავს:

აქტინომიცინი-დ

ბლეომიცინი

მიტომიცინი-C

მიტოქსანტრონი

ფოტოტრექსატი

სხვა გამოყენება

ანტიმეტაბოლიტები, განსაკუთრებით მიტომიცინი C (MMC), ჩვეულებრივ გამოიყენება ამერიკასა და იაპონიაში, როგორც ტრაბეკულექტომიის დამატება, ქირურგიული პროცედურა გლაუკომის სამკურნალოდ.

იხ. ვიდეო - Сульфаниламиды и триметоприм - антиметаболиты - механизм, показания, противопоказания, побочка

ანტიმეტაბოლიტები ამცირებენ საოპერაციო უბნების ფიბროზს. ამგვარად, მისი გამოყენება გარე დაკრიოცისტორჰინოსტომიის შემდეგ, პროცედურაა ნაზოლაკრიმალური სადინარის ობსტრუქციის მართვისთვის, გამოკვლეულია.

ინტრაოპერაციული ანტიმეტაბოლიტის გამოყენება, კერძოდ, მიტომიცინი C (MMC) და 5-ფტორურაცილი (5-FU), ამჟამად მიმდინარეობს ტესტირება მისი ეფექტურობისთვის პტერიგიუმის მართვაში.

ტიპები

ამ წამლების ძირითადი კატეგორიები მოიცავს: 

ბაზის ანალოგები (შეცვლილი ნუკლეობაზები) – სტრუქტურები, რომლებსაც შეუძლიათ ჩაანაცვლონ ნუკლეინის მჟავებში ნორმალური ნუკლეობაზები. ეს ნიშნავს, რომ ეს მოლეკულები სტრუქტურულად საკმარისად ჰგავს დნმ-ის ძირითად კომპონენტებს, რომლებშიც შესაძლებელია მათი ჩანაცვლება. თუმცა, ვინაიდან ისინი ოდნავ განსხვავდებიან ჩვეულებრივი ბაზებისგან დნმ-ში ჩართვის შემდეგ, დნმ-ის წარმოება ჩერდება და უჯრედი კვდება. .

პურინის ანალოგები - მიბაძავს მეტაბოლური პურინების სტრუქტურას, უფრო დიდი ბაზები ჩართულია დნმ-ში, როგორც ადენოზინი და გუანოზინი.

მაგალითები: აზათიოპრინი, თიოპურინები და ფლუდარაბინი

პირიმიდინის ანალოგები - მიბაძავს მეტაბოლური პირიმიდინების სტრუქტურას, დნმ-ში შეყვანილი პატარა ფუძეები ციტოზინის და თიმინის სახით.

მაგალითები: 5-ფტორურაცილი, გემციტაბინი და ციტარაბინი

ნუკლეოზიდის ანალოგები - ნუკლეოზიდის ალტერნატივები, რომლებიც შედგება ნუკლეინის მჟავის ანალოგისა და შაქრისგან. ეს ნიშნავს, რომ ეს არის იგივე ბაზები, როგორც ზემოთ, მაგრამ დამატებული შაქრის ჯგუფი. ნუკლეოზიდის ანალოგებისთვის შეიძლება შეიცვალოს ბაზის ან შაქრის კომპონენტი. ისინი საკმარისად ჰგავს მოლეკულებს, რომლებიც გამოიყენება უჯრედული დნმ-ის ასაშენებლად, რომლითაც უჯრედი შედის მის დნმ-ში, მაგრამ საკმარისად განსხვავებულია, რომ უჯრედის დნმ-ის დამატების შემდეგ ისინი აჩერებენ უჯრედის ზრდას.

ნუკლეოტიდის ანალოგები - ნუკლეოტიდების ალტერნატივები, რომლებიც შედგება ნუკლეინის მჟავის, შაქრისა და 1-3 ფოსფატისგან. ეს ნიშნავს, რომ ეს მოლეკულები ზუსტად ისე გამოიყურება, როგორც უჯრედში დნმ-ის ასაგებად გამოყენებული ნაწილაკები და შეიძლება ჩაერთონ მზარდი უჯრედის დნმ-ში. თუმცა, იმის გამო, რომ ისინი ანალოგები არიან და, შესაბამისად, ოდნავ განსხვავდებიან ჩვეულებრივი ნუკლეოტიდებისგან, რაც იწვევს უჯრედის ზრდის შეჩერებას და უჯრედის სიკვდილს.

ანტიფოლატები - ქიმიკატები, რომლებიც ბლოკავს ფოლიუმის მჟავას (ვიტამინი B9) მოქმედებას, რომელიც საჭიროა დნმ-ის ასაშენებლად და უჯრედების ზრდისთვის.