სახელმწიფოს მართველობის წყობის ფორმა

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

სახელმწიფოს  მართველობის წყობის ფორმა

სახელმწიფო სტრუქტურის ფორმა არის სახელმწიფოს ან სახელმწიფოების ადმინისტრაციული და ტერიტორიული ორგანიზაციის (შენობები, მოწყობილობები) გზა, რომლებიც ქმნიან გაერთიანებას (ფედერაციას).

სახელმწიფო სტრუქტურის ფორმა (ორგანიზაცია) განსაზღვრავს სახელმწიფოს შიდა სტრუქტურას (ორგანიზაციას), მის დაყოფას შემადგენელ ნაწილებად (ტერიტორიები, ტერიტორიები, რეგიონები და ა.შ.) და მათი ურთიერთობის პრინციპებს მათსა და ცენტრს შორის. ფედერალური სახელმწიფოს ტერიტორიული ორგანიზაციის დასახასიათებლად უფრო ხშირად გამოიყენება ტერმინი „პოლიტიკურ-ტერიტორიული სტრუქტურა“, ვინაიდან იგი გულისხმობს სახელმწიფოს ტერიტორიული ნაწილების გარკვეული დამოუკიდებლობის არსებობას. ამასთან, უნიტარულ სახელმწიფოსთან მიმართებაში უფრო ხშირად გამოიყენება ტერმინი „ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული სტრუქტურა“, რომელიც ახასიათებს უნიტარული სახელმწიფოს სახელმწიფო ხელისუფლების ტერიტორიულ სტრუქტურას. ორივე ეს ტერმინი სინონიმია ტერმინის „მმართველობის ფორმა“ და გამოიყენება მასზე ერთი და იგივე მნიშვნელობით.

იხ. ვიდეო - Different Forms of Government (What are the Forms of Government?) - This video lecture discusses very briefly the different forms of government. It specifically addresses the question, “What are the forms of government?”.

სახეები

სახელმწიფოს შემადგენელი ნაწილების (ტერიტორიები, ტერიტორიები, რეგიონები, რაიონები და ა.შ.) სუვერენიტეტის არსებობა-არარსებობის (შეზღუდვის) მიხედვით, სახელმწიფო სტრუქტურა იყოფა:

მარტივი ფორმა (უნიტარული სახელმწიფო);

რთული ფორმა (ფედერაცია, კონფედერაცია).

სახელმწიფოთაშორისი ასოციაციები, თანამეგობრობა და სახელმწიფოთა თემები (მაგალითად, BRICS, ევროკავშირი და ა., ისინი განიხილება და შეისწავლება ამ ინსტიტუტის ფარგლებში.

უნიტარული სახელმწიფო

მთავარი სტატია : უნიტარული სახელმწიფო

უნიტარული სახელმწიფო (ლათინური „unitas“ - ერთიანობა) არის მარტივი, ერთიანი სახელმწიფო, რომელიც ხასიათდება ადმინისტრაციულ-ტერიტორიულ ერთეულებში სუვერენიტეტის ნიშნების არარსებობით.

უნიტარული სახელმწიფოს გამორჩეული ნიშნები

სახელმწიფო ძალაუფლების მთელი სისავსე კონცენტრირებულია ეროვნულ დონეზე, რეგიონულ ხელისუფლებას არ აქვს დამოუკიდებლობა;

სახელმწიფო ორგანოები აგებულია ერთიანი იერარქიული სისტემის სახით ერთი ცენტრის დაქვემდებარებით (საკანონმდებლო ორგანოს აქვს ერთპალატიანი სტრუქტურა);

კანონმდებლობის ერთდონიანი სისტემა (არსებობს ერთიანი კონსტიტუცია მთელი ქვეყნის დონეზე);

ერთიანი მოქალაქეობის ქონა.

უნიტარული სახელმწიფოები მსოფლიო რუკაზე

მარტივი უნიტარული სახელმწიფო - შემადგენლობაში არ არის ავტონომიური ერთეულები, ასეთი სახელმწიფოს ტერიტორიას ან საერთოდ არ აქვს ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული დაყოფა (მალტა, სინგაპური), ან შედგება მხოლოდ დაქვემდებარებული ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეულებისგან (პოლონეთი, სლოვაკეთი). ალჟირი).

რთული უნიტარული სახელმწიფო - აქვს ერთი ან მეტი ავტონომიური ერთეული (უზბეკეთი, ჩინეთი).

ასევე, უნიტარული სახელმწიფოს ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეულების ცენტრალური ხელისუფლებისადმი დაქვემდებარების ხარისხიდან გამომდინარე, გამოირჩევა:

ცენტრალიზებული უნიტარული სახელმწიფო - ადგილობრივი მმართველობების მკაცრი დაქვემდებარება, რომლებიც იქმნება ცენტრიდან, მათი დამოუკიდებლობა მინიმალურია (მონღოლეთი, ტაილანდი, ინდონეზია).

დეცენტრალიზებული უნიტარული სახელმწიფო - ადგილობრივი თვითმმართველობები დამოუკიდებლად ყალიბდება და ირჩევს მოსახლეობას, ისინი უშუალოდ არ ექვემდებარებიან ეროვნულ ხელისუფლებას, არამედ ანგარიშვალდებულნი არიან (დიდი ბრიტანეთი, შვედეთი, იაპონია).

რეგიონალისტური სახელმწიფო

მთავარი სტატია : რეგიონალისტური სახელმწიფო

რეგიონალისტური სახელმწიფო (ასევე რეგიონალური) არის უაღრესად დეცენტრალიზებული უნიტარული სახელმწიფო, რომელშიც ყველა ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეული ავტონომიური ერთეულია და საკმაოდ ფართო უფლებამოსილებებით არის აღჭურვილი. მათ მეტი დამოუკიდებლობა აქვთ სახელმწიფო საკითხების გადაწყვეტაში, რაშიც არის გარკვეული მსგავსება ფედერაციის სუბიექტებთან. ეს ფორმა ამჟამად მხოლოდ ოთხ ქვეყანაშია ნაპოვნი: იტალია, ესპანეთი, შრი-ლანკა, სამხრეთ აფრიკა.

რეგიონალისტურ სახელმწიფოს აქვს ფედერაციის ზოგიერთი დამახასიათებელი მახასიათებელი, ამიტომ იგი შეიძლება განიხილებოდეს, როგორც კონკრეტული გარდამავალი ფორმა უნიტარიზმიდან ფედერალიზმამდე, რომელიც ხდება ერთი სახელმწიფოს ფარგლებში. ასეთ სახელმწიფოებში ყველა ტერიტორიულ ნაწილს აქვს ტერიტორიული ავტონომიის ხასიათი და უფლებამოსილია შექმნას საკუთარი ადმინისტრაციები, აირჩიოს რეგიონალური პარლამენტები (ადგილობრივი საკანონმდებლო კრებები და კრებები) და გამოსცეს საკანონმდებლო აქტები კონკრეტულ საკითხებზე. სამხრეთ აფრიკაში, მაგალითად, 9-ვე პროვინციას აქვს საკუთარი კონსტიტუციის მიღების უფლება. სახელმწიფოს ცენტრალური ხელისუფლება ჩვეულებრივ ნიშნავს თავის წარმომადგენელს რეგიონში - გუბერნატორს ან კომისარს. თუმცა მათი უფლებამოსილებები სხვადასხვა ქვეყანაში ერთნაირი არ არის: იტალიასა და სამხრეთ აფრიკაში ისინი უმნიშვნელოა და უფრო ნომინალური ხასიათისაა; შრი-ლანკაში, პირიქით, ძალიან ფართოა და შესაძლოა მოიცავდეს რეგიონის ზოგიერთი კანონის ვეტოსაც კი. ესპანეთში რეგიონებზე კონტროლს ძირითადად საკონსტიტუციო სასამართლო ახორციელებს.

ფედერაცია

მთავარი სტატია: ფედერაცია

ფედერაცია (ლათინური "foederatio" - ასოციაცია, გაერთიანება) - რთული, საკავშირო სახელმწიფო, რომლის ნაწილებია სახელმწიფო სუვერენიტეტის მქონე სახელმწიფო ერთეულები. იგი ეფუძნება მართვის ფუნქციების განაწილებას ცენტრსა და ფედერაციის სუბიექტებს შორის.

ფედერალური სახელმწიფოს გამორჩეული თვისებები

იურისდიქციისა და უფლებამოსილების სუბიექტები იყოფა სახელმწიფოს მთლიანობაში (ფედერაციასა) და მის შემადგენელ ნაწილებს (ფედერაციის სუბიექტებს), ასევე არსებობს ერთობლივი კომპეტენცია ცალკეულ საკითხებზე;

სახელმწიფო ხელისუფლების ორსაფეხურიანი სისტემა, რომლის მიხედვითაც არსებობს ცალკეული ფედერალური ორგანოები და ფედერაციის სუბიექტების ორგანოები (ფედერაციის დონეზე პარლამენტს აქვს ორპალატიანი სტრუქტურა - ზედა პალატა წარმოადგენს ფედერაციის სუბიექტების ინტერესებს, გარდა ამისა, სუბიექტები ქმნიან ადგილობრივ პარლამენტებსაც);

კანონმდებლობის ორსაფეხურიანი სისტემა (კონსტიტუცია და კანონები არსებობს როგორც ფედერაციის, ისე თითოეული სუბიექტის დონეზე);

საერთო ფედერალურ მოქალაქეობასთან ერთად, ფედერაციის სუბიექტებს შეიძლება ჰქონდეთ საკუთარი მოქალაქეობა. ფედერაციის სუბიექტებს შორის ცალკე მოქალაქეობის არსებობა აიხსნება სახელმწიფო ფორმირების პროცესით და გაერთიანების წარმოშობის ისტორიული თავისებურებებით, ან ადრე დამოუკიდებელ სახელმწიფოებს შორის შეთანხმების საფუძველზე, ან საერთო კონსტიტუციის მიღებით, როდესაც ფედერაციის შემადგენელი ნაწილების მანამდე არსებული მოქალაქეობა შენარჩუნდა როგორც წარმოებული გენერალურ ფედერალურთან მიმართებაში. აშშ-ს კონსტიტუციის მეთოთხმეტე შესწორების თანახმად, ყველა პირი, რომელიც დაიბადა ან ნატურალიზებულია ქვეყნის ტერიტორიაზე და მის იურისდიქციაში, არის შეერთებული შტატების და იმ შტატის მოქალაქეები, სადაც ისინი ცხოვრობენ. ამასთან, საპირისპირო სიტუაციაა, როდესაც ფედერალური მოქალაქეობა ექვემდებარება ფედერაციის შემადგენელი ნაწილების მოქალაქეობას და წარმოებულია მათთან მიმართებაში. მაგალითად, შვეიცარიის კონსტიტუციის 37-ე მუხლში ნათქვამია, რომ შვეიცარიის მოქალაქე ან შვეიცარიის მოქალაქე არის ერთი ან მეორე, რომელსაც აქვს საზოგადოებრივი მოქალაქეობის უფლება და კანტონური მოქალაქეობის უფლება. მოქალაქეობის ადრეული ორსაფეხურიანი სისტემა არსებობდა სსრკ-ს, ჩეხოსლოვაკიისა და იუგოსლავიის სოციალისტურ ფედერაციებში.

ფედერაციები მსოფლიო რუკაზე

ფედერაციის სუბიექტების ფორმირების მეთოდის მიხედვით გამოირჩევა:

ტერიტორიული ფედერაცია (ადმინისტრაციული) - ფედერალური სახელმწიფო, რომელშიც მისი ყველა შემადგენელი ერთეული ჩამოყალიბებულია გეოგრაფიული, ისტორიული, ეკონომიკური და სხვა მახასიათებლების მიხედვით (აშშ, ბრაზილია, მექსიკა).

ეროვნული ფედერაცია არის ფედერალური სახელმწიფო, რომლის შემადგენელი ნაწილები იყოფა ეროვნულ-ენობრივი კრიტერიუმების მიხედვით მათში მცხოვრები სხვადასხვა ხალხების საფუძველზე. (ბელგია, ინდოეთი, ყოფილი სსრკ და იუგოსლავია).

ეროვნულ-ტერიტორიული ფედერაცია (შერეული) - ფედერალური სახელმწიფო, რომლის ჩამოყალიბება ეფუძნება სუბიექტების ფორმირების როგორც ტერიტორიულ, ისე ეროვნულ პრინციპებს (რუსეთი, კანადა).

თავად ფედერაციის ფორმირების მეთოდის მიხედვით, არსებობს:

საკონსტიტუციო ფედერაცია არის უნიტარული სახელმწიფოს დეცენტრალიზაციის შედეგად ჩამოყალიბებული ფედერაცია, რომელიც ეფუძნება სპეციალურად მიღებულ კონსტიტუციას (პაკისტანი, ინდოეთი, იუგოსლავია, ჩეხოსლოვაკია).

ხელშეკრულების ფედერაცია (კავშირი) - ფედერაცია, რომელიც ჩამოყალიბდა საკავშირო ხელშეკრულების საფუძველზე დამოუკიდებელი სახელმწიფოების გაერთიანების შედეგად (აშშ, არაბეთის გაერთიანებული საემიროები, სსრკ).

შერეული ფედერაცია (კონსტიტუციურ-სახელშეკრულებო) არის სახელმწიფო, რომელშიც დეცენტრალიზაციისა და გაერთიანების პროცესები პარალელურად მიმდინარეობს, რის შედეგადაც სახელმწიფო ეფუძნება ფედერაციის ფორმირების როგორც სახელშეკრულებო, ისე კონსტიტუციურ გზებს (რუსეთი).

ფედერაციის სუბიექტების სამართლებრივი სტატუსიდან გამომდინარე, გამოირჩევა:

სიმეტრიული ფედერაცია - სუბიექტებს აქვთ თანაბარი უფლებამოსილება და იგივე სამართლებრივი სტატუსი ფედერაციაში.

ასიმეტრიული ფედერაცია - ზოგიერთ სუბიექტს აქვს უმაღლესი სტატუსი და, შედეგად, მეტი უფლებამოსილება.

სიმეტრიული ფედერაცია ასიმეტრიის ელემენტებით - ფედერაციაში სხვადასხვა ავტონომიური ერთეულების არსებობა.

ფედერაციის და მისი სუბიექტების უფლებამოსილების მოცულობის თანაფარდობიდან გამომდინარე:

ცენტრალიზებული - ფედერაციას უფრო მეტი აქვს, ვიდრე მის სუბიექტებს, დეტალური უფლებამოსილებების მოცულობა.

დეცენტრალიზებული - დეტალურად არის განსაზღვრული სუბიექტების უფლებამოსილების ფარგლები, ყველა სხვა უფლებამოსილება ფედერალურია ნარჩენი პრინციპით.

ფედერაციასა და მის სუბიექტებს შორის კავშირის ხასიათიდან გამომდინარე:

დუალისტური - კონსტიტუციები ფედერაციისა და სუბიექტებისთვის ცალ-ცალკე განსაზღვრავს მხოლოდ ექსკლუზიური იურისდიქციის საკითხებს.

კოოპერატივი - ფედერაციისა და სუბიექტების ექსკლუზიური იურისდიქციის საკითხების გარდა, განისაზღვრება მათი ერთობლივი იურისდიქციის საკითხებიც.

კონფედერაცია

მთავარი სტატია: კონფედერაცია

კონფედერაცია (გვიანდელი ლათინურიდან "confoederatio" - გაერთიანება, ასოციაცია) - სახელმწიფოთა გაერთიანება, რომელიც შექმნილია პოლიტიკური, ეკონომიკური, კულტურული და სხვა მიზნების მისაღწევად. ეს არის სახელმწიფოს გარდამავალი ფორმა, მომავალში ის ან გარდაიქმნება ფედერაციად, ან კვლავ იშლება რიგ უნიტარულ სახელმწიფოებად (როგორც მოხდა არაბთა გაერთიანებულ რესპუბლიკასა და სენეგამბიასთან).

ერთ დროს კონფედერაციები იყო ამერიკის კონფედერაციული შტატები (1776-1789, 1861-1865), გერმანია (1815-1867), შვეიცარია (1815-1848). ამ დროისთვის, გარკვეული კონვენციურობით, რუსეთისა და ბელორუსის საკავშირო სახელმწიფო შეიძლება ჩაითვალოს კონფედერაციად. თანამედროვე შვეიცარია, კონსტიტუციის თანახმად, ფორმალურად აგრძელებს კონფედერაციის წოდებას, თუმცა სინამდვილეში ის დიდი ხანია ფედერალურ სახელმწიფოს წარმოადგენს.

კონფედერაციის ნიშნები

შემადგენელი ნაწილებია სუვერენული სახელმწიფოები, რომლებსაც გააჩნიათ მთელი სახელმწიფო ძალაუფლება;

თითოეულ საკავშირო სახელმწიფოს აქვს უფლებამოსილების და შეიარაღებული ძალების საკუთარი სისტემა, მხოლოდ უმაღლესი საკოორდინაციო ორგანოები იქმნება კონფედერაციის დონეზე;

თითოეულ გაერთიანებულ სახელმწიფოს აქვს თავისი კონსტიტუცია და კანონმდებლობის სისტემა, მისი კონსტიტუცია შეიძლება მიღებულ იქნეს კონფედერაციის დონეზე, მაგრამ, როგორც წესი, ერთიანი კანონმდებლობა არ იქმნება (ერთი კონფედერალური ორგანოს ნებისმიერი გადაწყვეტილება მოითხოვს თითოეული წევრი სახელმწიფოს დამტკიცებას);

არ არსებობს ერთიანი კონფედერაციული მოქალაქეობა;

თითოეულ სახელმწიფოს აქვს უფლება გამოეყოს კონფედერაციას თავისი მიზნების მიღწევისთანავე.

სახელმწიფოთაშორისი ერთეულების ფორმები

თანამეგობრობა არის სუვერენული სახელმწიფოების ორგანიზაციული გაერთიანება გრძელვადიანი და ურთიერთსასარგებლო თანამშრომლობისთვის, რომელიც ხასიათდება საერთო ნიშნების არსებობით და გარკვეული ჰომოგენურობით პოლიტიკურ, ეკონომიკურ, იურიდიულ, კულტურულ და ლინგვისტურ სფეროებში. თანამეგობრობა მომავალში შეიძლება გადაიზარდოს ან კონფედერაციად ან ფედერაციად. ზოგადად, თემი ჰგავს კონფედერაციას, მაგრამ აქვს მისგან მნიშვნელოვანი განსხვავება, პირველ რიგში, იმით, რომ პოლიტიკური, ეკონომიკური, სოციალური და სხვა ინტეგრაცია ხასიათდება სტაბილურობით, ასოციაციის არსებობა არ არის დამოკიდებული მიღწევაზე. ნებისმიერი მიზნის, ხოლო კონფედერაცია - ის ყოველთვის არის სახელმწიფოთა დროებითი გაერთიანება, რომლის გაერთიანების მიზანიც კონკრეტულად არის განსაზღვრული. როგორც წესი, მაგალითად, ბრიტანეთის თანამეგობრობა მოჰყავთ. ასევე აქ, ზოგიერთში შედის ევროკავშირი, რომელიც წარმოადგენს სახელმწიფოთა სტაბილურ გაერთიანებას, რომლის ინტეგრაციის მიზანი მუდმივი ხასიათისაა, გარდა ამისა, ასოციაციის ფარგლებში შეიქმნა საკუთარი უფლებამოსილებები.

და ყალიბდება კანონმდებლობის სისტემა, ფიქსირდება სრულიად ევროპული კანონმდებლობის პრიორიტეტი ეროვნულ კანონმდებლობასთან შედარებით. არსებობს მოსაზრება, რომ ევროკავშირი მომავალში შეიძლება გარდაიქმნას ფედერალურ სახელმწიფოდ.

პროტექტორატი არის სახელმწიფოების არათანაბარი გაერთიანება, რომელიც დაფუძნებულია შეთანხმებაზე, რომლის დროსაც სუსტი სახელმწიფო ძლიერს გადასცემს უფლებას განახორციელოს თავისი სუვერენული უფლებების ნაწილი (როგორც წესი, საგარეო პოლიტიკა და უსაფრთხოება) საკუთარი სახელმწიფოებრიობის შენარჩუნების პირობებით და. სანაცვლოდ პოლიტიკური, სამხედრო, ფინანსური და სხვა სახის მხარდაჭერის მიღება.

ასოცირებული სახელმწიფო არის პროტექტორატის სახეობა, რომელიც წარმოადგენს დაქვემდებარებული ტერიტორიის გარე დამოკიდებულების გარდამავალ ფორმას, რომელიც იმყოფება კოლონიისა და დამოუკიდებელ სახელმწიფოს შორის. მსგავსი ურთიერთობები არსებობს, მაგალითად, პუერტო რიკოში შეერთებულ შტატებთან, მონაკოში საფრანგეთთან, ვატიკანში იტალიასთან.

სამფლობელო არის თვითმმართველი კოლონიური ტერიტორია მონარქიის ფარგლებში, რომელსაც აქვს დამოუკიდებლობის მაღალი ხარისხი, რომელმაც შემდგომ მოიპოვა დამოუკიდებლობა, მაგრამ ამავე დროს აგრძელებს ყოფილ მონარქის აღიარებას სახელმწიფოს მეთაურად. მსგავსი სტატუსი ჰქონდათ ბრიტანეთის იმპერიის ყოფილ თვითმმართველ ტერიტორიებს: ავსტრალია, კანადა, ახალი ზელანდია, სამხრეთ აფრიკის კავშირი, ნიუფაუნდლენდი; ამჟამად ბრიტანეთის თანამეგობრობის წევრები.

ამხანაგობა - ორი ან მეტი სახელმწიფოს მიერ გარკვეული ტერიტორიის (სახელმწიფოს) შეთანხმების, ერთობლივი საკუთრების ან მართვის საფუძველზე (ინგლო-ეგვიპტური სუდანი 1956 წლამდე, ამჟამად ანდორა არის საფრანგეთისა და ესპანეთის ერთობლივი კონტროლის ქვეშ).

კავშირი - მონარქიული სახელმწიფოების საზოგადოება, რომელსაც ხელმძღვანელობს ერთი მონარქი.

პირადი კავშირი - იქმნება მონარქიულ სახელმწიფოებს შორის, როგორც წესი, შემთხვევით იმის შედეგად, რომ ერთი და იგივე პირი ხდება ერთდროულად ორი მონარქის მემკვიდრე სხვადასხვა სახელმწიფოში, სადაც განსხვავებულია პირობები და მემკვიდრეობის რიგი. დიდი ბრიტანეთის კავშირი ჰანოვერთან, ჰოლანდიის გაერთიანება ლუქსემბურგთან XIX V.).

ნამდვილი გაერთიანება არის მონარქიების გაერთიანების ფორმა, სადაც სახელმწიფოთა კანონმდებლობა ადგენს ტახტის მემკვიდრეობის სპეციალურ პროცედურას, იმ პირობით, რომ ტახტის მემკვიდრე ერთ ქვეყანაში ერთდროულად არის მემკვიდრე ყველა სახელმწიფოში, რომლებიც ქმნიან კავშირს. ავსტრია-უნგრეთი, ნორვეგიისა და შვედეთის კავშირი).

იმპერია არის სამხედრო საშუალებებით შექმნილი რთული კოლონიური სახელმწიფო, რომელსაც აკონტროლებს დედა ქვეყანა. ასეთი იყო ერთ დროს რომის იმპერია, ბრიტანეთის იმპერია, რუსეთის იმპერია, ოსმალეთის იმპერია, ქინგის იმპერია.

შერწყმა არის დროებითი გარდამავალი ფორმა, რომელიც არის გაერთიანება ერთ სახელმწიფოში ორი ან მეტი სახელმწიფოს, დასახლებული ერთი და იგივე ეთნიკური ჯგუფით, რომლებიც ადრე ერთი სახელმწიფოს შემადგენლობაში შედიოდნენ (1990 წელს გდრ-ისა და გდრ-ის გაერთიანება, სამხრეთ და ჩრდილოეთ ვიეტნამის გაერთიანება 1976 წელს, ისევე როგორც სამხრეთ და ჩრდილოეთ იემენი 1990 წელს).

იხ.ვიდეო - ФОРМЫ ГОСУДАРСТВА ЗА 13 МИНУТ. ПОЛИТИЧЕСКИЕ РЕЖИМЫ. ФОРМЫ ПРАВЛЕНИЯ. ГОСУДАРСТВЕННОЕ УСТРОЙСТВО. ЕГЭ