ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -
რაკეტა
სოიუზ-უ ბაიკონურის კოსმოდრომზე, ყაზახეთი.
სამხედრო ტერმინოლოგიაში სიტყვა რაკეტა აღნიშნავს, როგორც წესი, უპილოტო საფრენი აპარატების კლასს, რომელიც გამოიყენება დისტანციური სამიზნეების განადგურებისთვის და ფრენისთვის რეაქტიული ძრავის პრინციპის გამოყენებით. შეიარაღებულ ძალებში რაკეტების მრავალფეროვან გამოყენებასთან დაკავშირებით, შეიარაღებული ძალების სხვადასხვა შტოში ჩამოყალიბდა სხვადასხვა ტიპის სარაკეტო იარაღის ფართო კლასი.
არსებობს ვარაუდი, რომ რაიმე სახის რაკეტა შეიქმნა ძველ საბერძნეთში ალიქს სინის მიერ. საუბარია ტარენტუმის არქიტას მფრინავ ხის მტრედზე (ძველი ბერძნული Ἀρχύτας ὁ Ταραντίνος). მისი გამოგონება მოხსენიებულია ძველი რომაელი მწერლის Aulus Gellius-ის (ლათ. Aulus Gellius) ნაშრომში „სხრის ღამეები“ (ლათ. „Noctes Atticae“). წიგნში ნათქვამია, რომ ჩიტი ამაღლდა სიმძიმეების საშუალებით და მოძრაობდა ფარული და ფარული ჰაერის სუნთქვით. ჯერ არ არის დადგენილი, მტრედი მოძრაობდა მასში არსებული ჰაერის მოქმედებით, თუ ჰაერი, რომელიც მას გარედან უბერავდა. გაურკვეველია, როგორ შეეძლო არქიტასს მიეღო შეკუმშული ჰაერი მტრედის შიგნით. პნევმატიკის უძველეს ტრადიციაში შეკუმშული ჰაერის ამ გამოყენების ანალოგი არ არსებობს.
პირველი რაკეტები გამოიყენეს ფეიერვერკებისთვის
ისტორიკოსების უმეტესობა რაკეტების წარმოშობას ჩინურ ჰანის დინასტიაში (ძვ. წ. 206 - წ. წ. 220 წწ.), დენთის აღმოჩენისა და ფეიერვერკისთვის და გასართობად გამოყენების დასაწყისამდე მიჰყვება. ფხვნილის მუხტის აფეთქების შედეგად წარმოქმნილი ძალა საკმარისი იყო სხვადასხვა ობიექტების გადასაადგილებლად. მოგვიანებით ეს პრინციპი გამოიყენეს პირველი ქვემეხებისა და მუშკეტების შექმნისას. დენთის იარაღის ჭურვებს შეეძლო შორ მანძილზე ფრენა, მაგრამ ისინი არ იყვნენ რაკეტები, რადგან მათ არ გააჩნდათ საკუთარი საწვავის მარაგი. მიუხედავად ამისა, სწორედ დენთის გამოგონება გახდა ნამდვილი რაკეტების გაჩენის მთავარი წინაპირობა. ჩინელების მიერ გამოყენებული მფრინავი „ცეცხლოვანი ისრების“ აღწერა აჩვენებს, რომ ეს ისრები რაკეტები იყო. მათზე მიმაგრებული იყო დატკეპნილი ქაღალდის ტუბი, რომელიც ღია იყო მხოლოდ უკანა ბოლოში და ივსებოდა აალებადი შემადგენლობით. ამ მუხტს ცეცხლი წაუკიდეს, შემდეგ კი ისარი მშვილდის დახმარებით გაისროლეს. ასეთი ისრები გამოიყენებოდა რიგ შემთხვევებში სიმაგრეების ალყის დროს, გემების, კავალერიის წინააღმდეგ.
XIII საუკუნეში, მონღოლ დამპყრობლებთან ერთად, რაკეტები მოვიდა ევროპაში, ხოლო 1248 წელს ინგლისელმა ფილოსოფოსმა და ნატურალისტმა როჯერ ბეკონმა გამოაქვეყნა ნაშრომი მათი გამოყენების შესახებ.
მრავალსაფეხურიანი რაკეტები აღწერა მე-16 საუკუნეში კონრად ჰაასმა, ხოლო მე-17 საუკუნეში ბელორუსი-ლიტველმა სამხედრო ინჟინერმა კაზიმირ სემენოვიჩმა
ინდოეთში, მე-18 საუკუნის ბოლოს, სარაკეტო იარაღი ძალიან ფართოდ გამოიყენებოდა და, კერძოდ, არსებობდა რაკეტების სპეციალური რაზმები, რომელთა საერთო რაოდენობამ დაახლოებით 5000 ადამიანს მიაღწია. სარაკეტო ისრები-ჭურვები, რომლებიც წარმოადგენდა აალებადი ნივთიერების მუხტის მილებს, იყენებდნენ ინდიელები ბრიტანულ ჯარებთან ბრძოლებში.
XIX საუკუნის დასაწყისში ბრიტანულმა არმიამ ასევე მიიღო სამხედრო რაკეტები, რომელთა წარმოება დააარსა უილიამ კონგრევმა (Congreve's Rocket). პარალელურად რუსი ოფიცერი ალექსანდრე ზასიადკო ავითარებდა რაკეტების თეორიას. ის, კერძოდ, ცდილობდა გამოეთვალა რამდენი დენთია საჭირო მთვარეზე რაკეტის გასაშვებად. რაკეტების გაუმჯობესებაში დიდ წარმატებას მიაღწია მე-19 საუკუნის შუა წლებში რუსმა არტილერიის გენერალმა კონსტანტინე კონსტანტინოვმა. რუსმა რევოლუციონერმა გამომგონებელმა ნიკოლაი ივანოვიჩ კიბალჩიჩმა 1881 წელს ასევე წამოაყენა ელემენტარული სარაკეტო ძრავის იდეა.
he costs of rockets can be roughly divided into propellant costs, the costs of obtaining and/or producing the 'dry mass' of the rocket, and the costs of any required support equipment and facilities.
Most of the takeoff mass of a rocket is normally propellant. However propellant is seldom more than a few times more expensive than gasoline per kilogram (as of 2009 gasoline was about $1/kg [$0.45/lb] or less), and although substantial amounts are needed, for all but the very cheapest rockets, it turns out that the propellant costs are usually comparatively small, although not completely negligible.[81] With liquid oxygen costing $0.15 per kilogram ($0.068/lb) and liquid hydrogen $2.20/kg ($1.00/lb), the Space Shuttle in 2009 had a liquid propellant expense of approximately $1.4 million for each launch that cost $450 million from other expenses (with 40% of the mass of propellants used by it being liquids in the external fuel tank, 60% solids in the SRBs).
Even though a rocket's non-propellant, dry mass is often only between 5–20% of total mass, nevertheless this cost dominates. For hardware with the performance used in orbital launch vehicles, expenses of $2000–$10,000+ per kilogram of dry weight are common, primarily from engineering, fabrication, and testing; raw materials amount to typically around 2% of total expense. For most rockets except reusable ones (shuttle engines) the engines need not function more than a few minutes, which simplifies design.
Extreme performance requirements for rockets reaching orbit correlate with high cost, including intensive quality control to ensure reliability despite the limited safety factors allowable for weight reasons.[87] Components produced in small numbers if not individually machined can prevent amortization of R&D and facility costs over mass production to the degree seen in more pedestrian manufacturing.[87] Amongst liquid-fueled rockets, complexity can be influenced by how much hardware must be lightweight, like pressure-fed engines can have two orders of magnitude lesser part count than pump-fed engines but lead to more weight by needing greater tank pressure, most often used in just small maneuvering thrusters as a consequence.
To change the preceding factors for orbital launch vehicles, proposed methods have included mass-producing simple rockets in large quantities or on large scale, or developing reusable rockets meant to fly very frequently to amortize their up-front expense over many payloads, or reducing rocket performance requirements by constructing a non-rocket spacelaunch system for part of the velocity to orbit (or all of it but with most methods involving some rocket use).
The costs of support equipment, range costs and launch pads generally scale up with the size of the rocket, but vary less with launch rate, and so may be considered to be approximately a fixed cost.
Rockets in applications other than launch to orbit (such as military rockets and rocket-assisted take off), commonly not needing comparable performance and sometimes mass-produced, are often relatively inexpens
იხ. ვიდეო - Rockets 101 | National Geographic - Launching a rocket into space is one of humankind's crowning achievements. Learn about how rockets work, what happens during a launch, and how centuries of innovation made space exploration possible.
Комментариев нет:
Отправить комментарий