ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                          ბუნებრივი აირი

ბუნებრივი აირის მოპოვება ქვეყნების მიხედვით, კუბური მეტრი წელიწადში

(ბუნებრივი გაზი) — აირთა ნაზავი, წარმოქმნილი დედამიწის წიაღში ორგანულ ნივთიერებათა ანაერობული დაშლის შედეგად. განეკუთვნება სასარგებლო წიაღისეულთა რიგს. ხშირად თანმხლები გაზია ნავთობის რეწვისას.ბუნებრივი აირი რეზერვუარის პირობებში (დედამიწის ნაწლავებში გაჩენის პირობები) არის აირისებრ მდგომარეობაში - ცალკეული აკუმულაციების სახით (გაზის საბადოები) ან ნავთობისა და გაზის საბადოების გაზის ქუდის სახით, ან დაშლილი. მდგომარეობა ზეთში ან წყალში. ნორმალურ პირობებში (101,325 კპა და 0 °C) ბუნებრივი აირი მხოლოდ აირის მდგომარეობაშია. ასევე, ბუნებრივი აირი შეიძლება იყოს კრისტალურ მდგომარეობაში ბუნებრივი აირის ჰიდრატების სახით.

სერ ჰემფრი დევიმ (ქიმიკოსმა) ჯერ კიდევ 1813 წელს თავისი ანალიზებიდან დაასკვნა, რომ საცეცხლე არის მეთანის CH4 ნარევი მცირე რაოდენობით აზოტთან (N2) და ნახშირორჟანგთან (CO2) - ანუ ის ხარისხობრივად იდენტურია შემადგენლობით გაზთან. ჭაობებიდან ამოსული.

                                                           

ბუნებრივი გაზის საბურღი მოწყობილობა ტეხასში

თხევადი გაზის გამოყენება 50 წლიან ისტორიას ითვლის. იგი განსაკუთრებით ფართოდ გამოიყენება აშშ-ში, იაპონიასა და საფრანგეთში, უკანასკნელ პეიოდში კი ევროპაშიც.

ამჟამად თხევადი გაზით ვაჭრობას უკავია მთლიანი საერთაშორისო გაზის ბაზრის დაახლოებით 22%. 2010 წლისათვის მოსალოდნელია მისი მოხმარების გაორმაგება 220-270 მლრდ მ3/წ-მდე, რასაც ხელს უწყობს თხევადი გაზისა და ბუნებრივი აირის მილსადენებით მიწოდების ფასების გათანაბრების ტენდენციაც.

თხევადი გაზი უფერული, არატოქსიკური და არაკანცერიგენური ნივთიერებაა, ოდორიზების გარეშე. მისი გათხევადების დროს ხდება მოცულობის 600-ჯერ შემცირება.

გაზის გათხევადების ტექნოლოგიების განვითარება ხელს შეუწყობს მილსადენებით დაუფარავი რეგიონებისათვის ენერგიის მიწოდებას.

თხევადი გაზი მიიღება ბუნებრივი გაზის დაბალ ტემპერატურამდე, გათხევადების სტადიამდე გაცივების შედეგად (-162 გრადუსი).

თხევადი გაზი შეიძლება შენახულ იქნეს კრიოგენურ რეზერვუარში და განაწილდეს სპეციალური საავტომობილო, სარკინიგზო ან საზღვაო კონტეინერების საშუალებით. მისი ტრანსპორტირება ხორციელდება: თხევადი გაზის საავტომობილო ცისტერნებით; თხევადი გაზის სარკინიგზო ცისტერნებით; სტანტარტიზაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის (ISO) კონტეინერებით; ავტომობილების თხევადი გაზის ავზებით; თხევადი გაზის საზღვაო სატრანსპორტო საშუალებებით.

დაჭირხნილი (კომპრესირებული) ბუნებრივი გაზის (CNG) წარმოება

დაჭირხნილი (კომპრესირებული) ბუნებრივი გაზი (CNG) ძირითადად გამოიყენება ავტომობილებში, რაც მნიშვნელოვნად ამცირებს დანახარჯებს საწვავზე.

იხ. ვიდეო - შაჰ-დენიზის საბადოდან ევროკავშირისთვის ბუნებრივი აირის მიწოდება დაიწყო - შაჰ-დენიზის საბადოდან ევროკავშირისთვის ბუნებრივი აირის მიწოდება დაიწყო -  ენერგოუსაფრთხოების მიმართულებით დიდი წინგადადგმული ნაბიჯი, - ასე აფასებს საქართველოს გავლით აზებაიჯანული გაზის ექსპორტს ევროპაში საქართველოს პრემიერ-მინისტრი. სამხეთის გაზის კორიდორით ბუნებრივ აირს მიიღებენ 7 ევროპული სახელმწიფო და 10 მსხვილი თურქული შემსყიდველი. სამხრეთ კავკასიურ მილსადენის პროექტში გათვალისწინებულია ქართული მხარის სარგებელი. კონკრეტულად სახელმწიფოს აქვს შესაძლებლობა საბაზროზე ორჯერ იაფად შეისყიდოს ბუნებრივი აირი. ასევე ქვეყანა უფასოდ მიიღებს გატარებული გაზის მოცულობის ხუთ პროცენტს. კონტრაქტი 2066 წლამდეა ძალაში.

ბუნებრივი აირი ასევე გამოიყენება ტექსტილის, მინის, ფოლადის, პლასტმასის, საღებავების, სინთეტიკური ზეთების და სხვა პროდუქტების წარმოებაში. ეთანის ოქსიდაციური დეჰიდროგენაცია წარმოქმნის ეთილენს, რომელიც შეიძლება გარდაიქმნას ეთილენის ეპოქსიდში, ეთილენგლიკოლში, აცეტალდეჰიდში ან სხვა ოლეფინებად. პროპანი შეიძლება გარდაიქმნას პროპილენად ან დაჟანგდეს აკრილის მჟავად და აკრინიტრილად. რუსეთში გაზის ფასი 1000 კუბურ მეტრზე არის 4085. 

ავტობუსი მომუშავე ბუნებრივ გაზე

ბუნებრივი აირი ფართოდ გამოიყენება როგორც საწვავი საცხოვრებელ, კერძო და მრავალბინიან შენობებში გათბობის, წყლის გასათბობად და სამზარეულოსთვის; როგორც საწვავი ქვაბის სახლებისთვის, თბოელექტროსადგურებისთვის, სხვადასხვა აღჭურვილობისთვის, მათ შორის საავტომობილო მანქანებისთვის და ა.შ. ახლა მას იყენებენ ქიმიურ მრეწველობაში, როგორც საკვების წყარო სხვადასხვა ორგანული ნივთიერებების, როგორიცაა პლასტმასის წარმოებისთვის. სპეციალური ხელსაწყოების გამოყენების გარეშე გაზის გაჟონვის გამოსავლენად მას უვნებელ კონცენტრაციებში ემატება ეთანეთიოლი, რომელსაც აქვს მკვეთრი დამახასიათებელი სუნი. 

ეკოლოგია - გარემოსდაცვითი თვალსაზრისით, ბუნებრივი აირი არის წიაღისეული საწვავის ყველაზე სუფთა სახეობა. მისი დაწვისას წარმოიქმნება საგრძნობლად მცირე რაოდენობით მავნე ნივთიერებები სხვა სახის საწვავთან შედარებით. თუმცა, კაცობრიობის მიერ გასული ნახევარი საუკუნის განმავლობაში დიდი რაოდენობით სხვადასხვა ტიპის საწვავის, მათ შორის ბუნებრივი აირის დაწვამ გამოიწვია ატმოსფეროში ნახშირორჟანგის შემცველობის ზრდა, რაც სათბურის აირია. ამის საფუძველზე, ზოგიერთი მეცნიერი ასკვნის, რომ არსებობს სათბურის ეფექტის და, შედეგად, კლიმატის დათბობის საშიშროება. ამასთან დაკავშირებით, 1997 წელს ხელი მოეწერა კიოტოს პროტოკოლს სათბურის ეფექტის შეზღუდვის მიზნით. 2009 წლის 26 მარტის მდგომარეობით, პროტოკოლი რატიფიცირებულია მსოფლიოს 181 ქვეყნის მიერ (ამ ქვეყნებში ერთობლივად მოდის გლობალური ემისიების 61%-ზე მეტი).